Yesu aya: “Rika aboro azínga kuti gu rika aboro, ngbi ki zingi kuti gu ngbi. Kpotosende adú ni zigizozigizo ho bakere, angbongi ki du na gberãngbi.” (Ruka 21:10, 11) Ya mo gi ngbatunga apai re mangi ti bangisa regbo sa? Ya mo si namanga rogo zegino dunduko?

1. AVURA

Rogo 1914, vura atona nga gu naimi badungu aboro na ki gbarasi badungu arago ki susi ai gu vura naadu mbata kusayo! Dedede, abakeke kuru apangbanga nayamba gu garã nga 1914 nga gu garã naˈaria gu raka nga ga wiri aboro mbiko si nga gu garã gu bambata vura nga ga zegino atona rogoho. Ti regbo gu vura re du i atona mangasunge ni bambataha na atarambiri nga ga vura, bafa abombu na tiyara, gu bundu nazumudo zende we ti mburu kuraha, gu kerekere abundu nga ga wege, gbiati gu kura kerekere abundu. Si andu kuti ue vura nga ga zegino nga gu naye na gu bundu i ayambaha nga atomic weapons nga gu bundu i abaha sa ku rogo ba si ki gbarasi rago nabaha dunduko. Naatona rogo 1914 ka da ku awere, wiri aboro ima digo ni so avura rogo aba ni bakiakia, na agu avura re ima imo amirioni aboro.

2. ABAZIGIZO

Gu buku nga Encyclopedia Britannica nagumba gupai nga, abazigizo wa 100 nga gu du na ome ti ni ka “gbarasa rago ni bakerehe” namanga na agarã dunduko. Na gu ga Amerika basunge du tipa wisigopai tipa Bazigizo nafu gu tingidapai nga, “ringbisihe kuti wai apai namangi tipa ngbanga regbo (naatona rogo 1900), ani nikaa gbia tirani na kere abazigizo wa 16 rogo agarã dunduko ni basasa.” Kura aboro ima rengba ka berã gupai nga ngenga abazigizo te, na aboro ima du na birĩ ka inopai tipaha mbata fu si mangi. Si ngia wo duhe watadu wo duhe te, gupai duho nga bakere abazigizo naye na kere rungo gbiati kpio fu aboro kisusi gu naadu mbata.

 3. ZINGO RIAHE

Zingo riahe namanga rogo zegino dunduko mbiko vura, rita ga aboro marã, kere zingo marã rogo ringara, zanga ngerafuo sopa bino, gbiati zanga mbakadatise tipa apai wa kere ugure watadu kere nana mai. Ringbisihe kuti “Gu Fugöpai Nga ga 2018” nangia ga gu basunge nga World Food Programme, si aya: “Rogo zegino dunduko aboro wa 821 amirioni arengbanga be gu riahe du beyo ya, na aboro 124 amirioni dagba agu aboro re nakoba be gomoro.” Gu kaza naye be zingo riahe ima fubee kuti pa kpio agude wa amirioni 3 na sa kama akutu vuru agarã yo ni basasa. Gipai re nasa gupai nga 45 rii kama nga ga agude kpiki rogo gu garã nangia 2011 rogo zegino dunduko.

4. AKAZA GBIATI RIRI AKAZA

Waraga sa nga ga gu basunge nga World Health Organization nape gupai nga: “21 kama agarã ima du ni agu agarã du na bakere riri akaza rogoho. Kuru akaza wa korera, gbiati geonisi (yellow fever) ima karagatihe, na kura avovoho ima kura wa gu nga, SARS naye na kere kora gbiati kaza vuseyo, gu ririkaza nga influenza, Ebora gbiati Zika nga gu kaza nasa fogo gude riru du ni baa toonihe na ka berãru asonanga ya.” Gu ririkaza nga Korona nga gu vovoho. Wa vura duhe nga aboro birĩ-inohe na amunganga ima wirikapai ni bakerehe tipa akaza, i na rengba ka gbia husa kuti akaza dunduko te.

5. GU SUNGE TUNGUSAPAI NAMANGA RORO ZEGINO DUNDUKO

Yesu ayugu kura papara gupai nikaa yugo paye ga Mbori Kindo ho ko aya ni we: “Gi wene pangbanga nga ga ngbi [Kindo] re i atungusa ha rogo zegino dunduko mbiko ndika fu arikaaboro dũ; ragoho ki digi adiga.” (Matayo 24:14) Wa zegino agbia tihe na kere akpakarapai, aboro niima susa amirioni muambe dagba rikaaboro yo dunduko natakapande pa gu wene pangbanga nga ga ga Mbori Kindo fu aboro rogo aringara 240 ni mangayo sunge na afugo nga 1,000. Gipai re aamanganga mbata rogo gu raka yo nga ga aboro te.

Agu apai dunduko Yesu agumbapaha nga si nika yugo pa ye ga Mbori Kindo namanga amanga areme. Tipagine si aida ani du ti ni na nyemu ka inopai tipa gu rengo re? Bambiko Yesu aya: “Ho oni ka bi agi apai ni re si da, oni ini he ya ga Mbori ngbi mbedi.”—Ruka 21:31.

Agu apai Yesu agumbapaha nga si nika yugo pa ye ga Mbori Kindo, gbiati gu tangaraapai nga ga Ziazia Kekeapai si atangaraha ti gene mangaha naundo rani ani rugutirani na gupai nga Mbori asigira gako Kindo ngbangbaturũ yo rogo gu garã nangia 1914. a Ti gu regbo re, ko amoi Wiriko nga Yesu Kristo ni Bakindo. (Atambuahe 2:2, 4, 6-9) Ho ga Mbori Kindo nika tona zogarago ni auru kpotosende, si nika dia gu zogarago nga ga wiri aboro naabaha dunduko kusayo na ki sa kpotosende ni paradizo fu aboro i raki rogoho nyeanye kindi.

Ngbutuko fuoho, agu afugo du rogo gu kpia kparakpee Yesu ayuguhe nika digiso tihe, nga gu naya: “Ga ngbi yé, Ani mángi rogo kpotosende wa mo akpi nyemu he, wa du he ngbangbaturũ yo.” (Matayo 6:10) Ono tie, ginipai ga Mbori Kindo adigi nimangihe naatona ti gu regbo si atona zogarago rogo 1914? Na ginipai rengbe ani ka maabangirani tipaha kumbatayo ho ga Mbori Kindo nika zogarago ni kurii aboro dunduko?