Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Ti lá zeeda lu Biblia ni cá cueʼ ti guisu yooxhoʼ

Ti lá zeeda lu Biblia ni cá cueʼ ti guisu yooxhoʼ

Lu iza 2012, bidxélacabe caadxi pedazuhuiiniʼ stiʼ ti jarra ni napa chonna mil iza, cadi tan xadxí bicaa cani caadxi investigador gánnacaʼ jma de laacani. Xiñee risaca cani yaʼ. Purtiʼ cá caadxi diidxaʼ lúcani.

Dxi biquiidiʼ ca arqueólogo guiráʼ pedazuhuiiniʼ stiʼ guisu riʼ, gunda biénecabe ca letra stiʼ ca cananeu ni cá cueʼ ni, ni ná: «Esbaal ben [xiiñiʼ] Bedá». Qué huayuu dxi guidxélacabe lá riʼ lu xiixa cosa nayooxhoʼ ra cá letra.

Esbaal ca zeeda ni lu Biblia, peru caníʼ ni de sti binni: tobi de ca xiiñiʼ rey Saúl (1 Crónicas 8:33; 9:39). Profesor Yosef Garfinkel, ni guyuu ra bidxélacabe guisu riʼ, guníʼ: «Laaca galán gánnanu, lu Biblia si rieeteʼ lá hombre riʼ ne yanna maʼ napa ca arqueólogo prueba rieeteʼ de laabe tiempu si biʼniʼ mandar rey David». Nuu tu ná tiempu ca si biquiiñeʼ lá riʼ. Ndiʼ nga sti ejemplu ra cusihuinni arqueología biaʼsi cani zeeda lu Biblia.

Lu xcaadxi parte de Biblia, laaca cuzeeteʼ lá riʼ casi Is-bóset, ra ruchaacabe baal ne rucaacabe bóset (2 Samuel 2:10). Xiñee. Caadxi binni ni runi investigar ná, «ruluíʼ si qué ninácabe niquiiñecabe Esbaal lu Segundo de Samuel purtiʼ zucaa ni binni guiníʼ ique Baal, dios stiʼ bi ni redané nisaguié [...], peru lu libru stiʼ Crónicas zeeda ni cásipeʼ modo laani».