¿Yaan kʼiin wa tsʼoʼok a wóotik a chuk juntúul x-yaʼaxkach? ¿Máasaʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ? Le x-yaʼaxkachoʼoboʼ jach séeb u péekoʼob, le oʼolal séeb u púutsʼloʼob tiʼ máak.

 Le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ yaan junpʼéel clase x-yaʼaxkacheʼ (mosca del vinagre) jach séeb u kʼexik tuʼux ku bin, maas séeb u kʼexik ke le avionoʼob ku meyajoʼob utiaʼal baʼateloʼ. Le profesor Michael Dickinsonoʼ tu yaʼaleʼ desde kéen tóopʼok le x-yaʼaxkachoʼobaʼ «jach u yojloʼob xikʼnal», bey jeʼex ka síijik juntúul chaambal jach u yojel u manejart junpʼéel avión jach chich u péekeʼ.

 Yaan tiʼ le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ tu grabartoʼob bix u xikʼnal le x-yaʼaxkachoʼobaʼ ka tu yiloʼobeʼ cada segundoeʼ 200 u téenel ku péeksik u xiikʼoʼob. Tak chéen juntéen ka u péeks u xiikʼoʼobeʼ ku kʼexik tuʼux ku binoʼob utiaʼal u púutsʼloʼob.

 Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ le x-yaʼaxkachoʼobaʼ wa ku yilkoʼob yaan baʼax kun beetbiltiʼobeʼ jach táaj séeb u péekoʼob, 50 u téenel u maas séebil tiʼ le ku xáantal u jáan mutsʼik u yich máakoʼ. Le profesor Dickinsonoʼ ku yaʼalik: «Le x-yaʼaxkachaʼ jach táaj séeb u jáan ilik tuʼux yaan le baʼax kun beetik loob tiʼoʼ bey xan tuʼux jeʼel u púutsʼleʼ».

 Le x-yaʼaxkachaʼ jach chichan u tsʼoʼomel, ¿bix túun u páajtal u beetik tuláakal lelaʼ? Le máakoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ maʼ páajchajak u yojéeltikoʼobiʼ.

 Techeʼ, ¿bix a wilik? ¿Chéen wa bey anchajik le x-yaʼaxkach jach chich u péekaʼ, wa yaan máax beete?