TIMOTEOEʼ táan u bin u náachtal tu yotoch ichil le kʼáaxoʼob jach u kʼaj óoloʼ. Maʼ tu sutik u paakat, chéen táan u bin tu paach u yéet máanoʼob. Listra, junpʼéel kaaj tiaʼan yóokʼol junpʼéel chan puʼukeʼ, jujunpʼíitil u bin u saʼatal le táan u náachtaloʼob ichil le witsoʼoboʼ. Timoteoeʼ ku sam cheʼej ken u kʼaʼajs u maama yéetel u abuela táan u jáajan choʼik u jaʼil u yichoʼob utiaʼal maʼ u yilaʼal wa táan u yokʼoloʼob. ¿Unaj wa u sutkuba u pakt u kaajal kex u tsʼook juntéen?

Yaan súutukileʼ Pabloeʼ ku cheʼej tu yéetel utiaʼal u líiʼsik u yóol. U yojleʼ kex chan suʼlakeʼ Timoteoeʼ kiʼimak u yóol yéetel le baʼax ku beetkoʼ. Maʼ xaaneʼ yaan kex 20 años tiʼ Timoteo, tsʼoʼoleʼ jach u yaabiltmaj yéetel ku respetartik apóstol Pablo. Teʼ viaje ken u beet yéetel le apostoloʼ jach yaan u náachtal tiʼ u kaajal. Yaan u sen xíimbaloʼob, yaan u binoʼob tiʼ barco yéetel yaʼab baʼaxoʼob talamtak kun úuchultiʼob. Timoteoeʼ mix u yojel wa yaan u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa ilik u láakʼtsiloʼobiʼ.

¿Baʼaxten le tu yéeyaj u beet le táankelem xiʼipalaʼ? ¿Jeʼel wa u taasik utsileʼ? ¿Baʼax k-kanik tiʼ le fe tu yeʼesaj Timoteooʼ?

Koʼox ilik bix kuxlik Timoteo kaʼapʼéel wa óoxpʼéel jaʼab táanil tiʼ u lukʼul tu kaajal. Listra, le chan kaaj tuʼux wal líikʼoʼ, tiaʼan tiʼ junpʼéel táax luʼum chúumuk tiʼ witsoʼobeʼ. Maʼ xaaneʼ u kajnáaliloʼobeʼ ku naʼatkoʼob griego, pero jach u idiomaʼobeʼ licaónico. Kex tranquilo le máakoʼobaʼ junpʼéel kʼiineʼ káaj u x-woʼokinoʼob. ¿Baʼaxten? Kʼuch kaʼatúul misioneroʼob cristianoʼob lukʼoʼob tu kaajil Iconio: Pablo yéetel Bernabé. Le táan u kʼaʼaytajoʼoboʼ, Pabloeʼ tu yilaj juntúul móoch. Tu yileʼ bey ku creertik le baʼax ku tsikbaltiktiʼoʼ, ka túun tu tsʼakaj (Baʼaxoʼob [Hechos] 14:5-10).

Yaʼab tiʼ u kajnáaliloʼob Listraeʼ ku creertikoʼob u tsikbalil diosoʼob kajlajoʼob bin úuchjeakil ichil wíinikoʼob. Le oʼolal ka tu yiloʼob le misioneroʼobaʼ, tu tukloʼobeʼ Pabloeʼ dios Hermes yéetel Bernabeeʼ dios Zeus. Le kaʼatúul cristianoʼob kabal u yóoloʼobaʼ istikyaj úuchik u convencertikoʼob utiaʼal maʼ u adorartaʼaloʼob (Baʼaxoʼob 14:11-18).

Baʼaleʼ jujuntúul tiʼ u kajnáaliloʼob Listraeʼ maʼ tu tukloʼob wa diosoʼob le apostoloʼoboʼ, baʼaxeʼ tu tsʼáajoʼob cuenta chéen máakoʼob táan u kaʼanskoʼob baʼaloʼob jaajtak yéetel jatsʼutstak. Ichil le kajnáaloʼobaʼ tiaʼan Eunice, juntúul koʼolel tsʼokaʼan u beel yéetel juntúul griego, * bey xan Loida, u maama Eunice. Letiʼobeʼ jatsʼuts tu yuʼubiloʼob u kaʼansaj Pablo yéetel Bernabé. Kʼuch u kʼiinil u yuʼubaʼal le baʼax úuch joʼopʼok u páaʼtik le judíoʼoboʼ: tsʼoʼok u taal le Mesíasoʼ yéetel tsʼoʼok u béeykuntik yaʼab tiʼ le profecíaʼob tsʼíibtaʼan teʼ Bibliaoʼ.

Tukult bix tu yuʼubiluba Timoteo le ka tu yáax ilaj Pablooʼ. Timoteoeʼ «desde [tu] chichnil» kaʼansaʼab u yaabilt le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Hebreooʼ (2 Timoteo 3:15). Jeʼex u maama yéetel u abuelaeʼ, letiʼeʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ u jaajil baʼax ku kaʼansik Pablo yéetel Bernabé yoʼolal le Mesíasoʼ. Tuukulnen xan tiʼ le móoch tsʼaʼak tumen Pablooʼ. Maʼ xaaneʼ  Timoteoeʼ desde tu chichnil suuk u yilik kaʼach le máak tu bejiloʼob Listraoʼ, baʼaleʼ bejlaʼeʼ táan u xíimbal. Timoteo, u maama yéetel u abuelaeʼ tu séebaʼanil tu beetubaʼob cristianoil. Taatatsileʼex yéetel abuelotsileʼex, yaʼab baʼax jeʼel a kankeʼex tiʼ Loida yéetel Euniceeʼ. Le baʼax ka beetkeʼexoʼ jach jeʼel u yáantik le táankelmoʼob yéetel le x-lóoʼbayanoʼoboʼ.

Tuláakal le máaxoʼob tu sutubaʼob cristianoiloʼ kiʼimak u yóoloʼob yoʼolal le túumben esperanza anchajtiʼoboʼ. Pero tu yiloʼob xaneʼ u beetik u cristianoiloʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ. Le judíoʼob iconioiloʼob yéetel antioquíailoʼob u pʼekmoʼob le cristianoʼoboʼ kʼuchoʼob Listraeʼ ka tu beetoʼob u maas pʼuʼujul le kaaj tu contra Pablo yéetel Bernabeoʼ. Tu séebaʼanileʼ le máakoʼob pʼujaʼanoʼobaʼ tu chʼaʼpachtoʼob Pabloeʼ ka tu chʼiʼinchʼinoʼob yéetel tuunich. Úuchik u sen chʼiʼinchʼinkoʼobeʼ lúub luʼum. Le máakoʼobaʼ tumen tu tukloʼob kíimeʼ tu jíiltoʼob tak pach kaaj (Baʼaxoʼob 14:19).

Le disipuloʼob yanoʼob Listraoʼ bin u yiloʼob Pabloeʼ ka waʼalajoʼob tu baʼpach. ¡Bukaʼaj wal kiʼimakchajik u yóoloʼob ka tu yiloʼob maʼ kíimiʼ! Tsʼoʼoleʼ ka líikʼeʼ maʼ sajakchaj kaʼa okol tu kaajil Listraiʼ. Ka sáaschaj tuláakʼ kʼiineʼ Pablo yéetel Bernabeeʼ binoʼob Derbe utiaʼal u seguer u kʼaʼaytajoʼob. Ka tsʼoʼok u beetkoʼob disipuloʼob teʼeloʼ, maʼ tu chʼaʼajoʼob saajkil u suutoʼob Listraiʼ, kex u yojloʼob yaan u aktáantkoʼob problemaʼob. ¿Baʼax suunaj u beetoʼobiʼ? Suunaj u «muʼukʼaʼankúuntoʼob u yóol u puksiʼikʼal le disipuloʼoboʼ» bey xan u «líiʼsoʼob u yóoloʼob utiaʼal maʼ u xuʼulul u tsʼáaik u fejoʼob tiʼ le baʼaxoʼob tsʼoʼok u kaʼansaʼaltiʼoboʼ». Timoteoeʼ hasta u pʼichmaj u yich táan u yuʼubik u tsolik Pablo yéetel Bernabé tiʼ le cristianoʼoboʼ kex jeʼel baʼalak ka u muʼyajtoʼobeʼ maʼ chéen kuneliʼ. Tiʼ le cristianoʼoboʼ aʼalaʼabtiʼob: «Yaʼab baʼaloʼob kʼaʼabéet k-muʼyajtik utiaʼal ka ookkoʼon tu Reino Dios» (Baʼaxoʼob 14:20-22).

Timoteoeʼ tu yilaj bix béeychajik ichil u kuxtal Pablo le baʼaxoʼob tu yaʼalaj tiʼ le cristianoʼoboʼ: sen chʼaʼpachtaʼab úuchik u kʼaʼaytik le maʼalob péektsiloʼ. Timoteoeʼ u yojleʼ wa ku beetik jeʼex Pabloeʼ yaan xan u chʼaʼpachtaʼal tumen u yéet kaajaloʼob, maʼ xaaneʼ tak tumen u taata. Baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ ken u chaʼa u lúuʼsaʼal u yóol u meyajt Dios. Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab táankelmoʼob beyoʼob jeʼex Timoteoeʼ. Ku yeʼeskoʼob yaan u naʼatoʼob ken u bisubaʼob yéetel máaxoʼob muʼukʼaʼan u fejoʼob, máaxoʼob áantkoʼob  utiaʼal u seguer u meyajtikoʼob Dios. Tsʼoʼoleʼ kex ka chʼaʼpachtaʼakoʼobeʼ maʼ tu xuʼulul u meyajtikoʼob Dios.

Jeʼex tsʼoʼok k-yáax aʼalikoʼ ka máan kaʼapʼéel wa óoxpʼéel jaʼabeʼ Pabloeʼ suunaj tu kaajil Listra. Tuláakal le máaxoʼob yanoʼob tu yotoch Timoteooʼ jach kiʼimakchaj u yóoloʼob ka kʼuch Pablo yéetel Silas. Pabloeʼ kiʼimakchaj wal u yóol úuchik u kaʼa suuteʼ. Beoraaʼ jeʼel u páajtal u yilik bix tsʼoʼok u yichankil le semillaʼob tu pakʼaj tu kaajil Listraoʼ. Kiʼimak u yóol u yilik de ke Loida yéetel Euniceeʼ kaʼatúul cristianaʼob ku yeʼeskoʼob «fe x-maʼ kaʼapʼéel ichil» (2 Timoteo 1:5). ¿Kux túun Timoteo?

Pabloeʼ tu yileʼ tsʼoʼok u kʼantal u tuukul, tumen le sukuʼunoʼoboʼ «jach maʼalob u tʼaanoʼob tu yoʼolal», maʼ chéen le yanoʼob Listraoʼ, tak le yanoʼob Iconio, 32 kilómetros teʼ xaman-chikʼinoʼ (Baʼaxoʼob 16:2). ¿Baʼaxten jach maʼalob u yúuchul tʼaan tu yoʼolal Timoteo?

Ichil le «Kiliʼich Tsʼíiboʼob» kaʼansaʼab tiʼ tumen u abuela yéetel u maama desde tu chichniloʼ yaan tsolnuʼukoʼob utiaʼal le táankelmoʼoboʼ (2 Timoteo 3:15). Junpʼéel tiʼ le tsolnuʼukoʼoboʼ ku yaʼalik: «Kaʼalikil táankelmecheʼ, kʼaʼajak tiʼ teech máax beetech» (Eclesiastés 12:1). Le ka tu beetuba cristianoil Timoteoeʼ tu maas naʼataj le tʼaanoʼobaʼ. Tu tsʼáaj cuentaeʼ kʼaʼabéet u kʼaʼaytik u maʼalob péektsilil Jesucristo utiaʼal u yeʼesik kʼajaʼantiʼ le Máax beetmiloʼ. Jujunpʼíitil úuchik u lukʼul u suʼlakil, ka joʼopʼ u kʼaʼaytik yéetel x-maʼ saajkilil le maʼalob péektsiloʼ.

Le máaxoʼob kanáantik le múuchʼuliloʼoboʼ tu tsʼáajoʼob cuenta tsʼoʼok u maas maʼalobtal bix u meyaj Timoteo. Kiʼimakchaj wal u yóoloʼob ka tu yiloʼob bix u líiʼsik u yóol u maasileʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ chéen letiʼob iliʼ, tak Jéeoba. Letiʼeʼ tu beetaj u yaʼalaʼal jujunpʼéel profecíaʼob yoʼolal Timoteo, maʼ xaaneʼ yoʼolal le meyaj ken u beet maas táanil teʼ múuchʼuliloʼoboʼ. Ka xíimbaltaʼab u múuchʼulil Listra tumen Pabloeʼ tu tsʼáaj cuenta jach jeʼel u yáantaʼal tumen Timoteo teʼ viajeʼob ken u beet bey misionerooʼ. Le sukuʼunoʼob yanoʼob Listraoʼ maʼalob tu yililoʼob. Tu tsʼáajoʼob u kʼab yóokʼol Timoteo utiaʼal u yeʼeskoʼob táan u yéeyikoʼob utiaʼal u beetik junpʼéel nojoch meyaj (1 Timoteo 1:18; 4:14).

Maʼ xaaneʼ mix máan tu tuukul Timoteo wa jeʼel u yéeyaʼal kaʼach utiaʼal leloʼ, mix u yojel kaʼach bukaʼaj ku confiar le sukuʼunoʼob tiʼ letiʼoʼ. Beoraaʼ listo utiaʼal u bin tu paach Pablo. * ¿Baʼax wal ken u yaʼal u taata ken u yojéelt tuʼux kun bineʼ? Tumen letiʼeʼ maʼ tu creertik Cristo. Maʼ xaaneʼ yaanal baʼax u kʼáat ka u beet u hijo. ¿Kux túun u abuela yéetel u maama Timoteo? ¿Baʼax ta tʼaan ku tuklikoʼob? Letiʼobeʼ jach kiʼimak u yóoloʼob yéetel kex maʼ u yojloʼob bix kun bin tiʼ Timoteoeʼ maʼ tu yeʼeskoʼob wa chiʼichnakoʼob.

Tu káajbal le xookaʼ t-tsikbaltaj le kʼiin ka tu yéeyaj Timoteo u viajar yéetel Pablo jeʼel tuʼuxak ka xiʼikeʼ. Jeʼex u bin u náachtaloʼob tu kaajil Listraeʼ cada xáakʼab ku tsʼáaik Timoteoeʼ ku yuʼubik bix u yepʼech le tuunichoʼob yáanal u xanab kʼéeweloʼ. Letiʼeʼ chéen táan u tuklik bix wal kun bin tiʼeʼ. Ka máan junpʼéel kʼiin táan u xíimbaloʼobeʼ kʼuchoʼob Iconio. Timoteoeʼ tu yileʼ Pablo yéetel Silaseʼ tu tsʼáajoʼob ojéeltbil le baʼaxoʼob chʼaʼtuklaʼab tumen le apostoloʼob yéetel ancianoʼob yanoʼob Jerusalenoʼ. Tu yilaj xan bix tu líiʼsiloʼob u yóol le cristianoʼob yanoʼob Iconiooʼ (Baʼaxoʼob 16:4, 5). Pero lelaʼ chéen u káajbal.

Ka tsʼoʼok u xíimbaltikoʼob u múuchʼuliloʼob Galaciaeʼ kʼuchoʼob tu xuul le bej beetaʼan tumen le romanoʼoboʼ, ka joʼopʼ u xíimbaltikoʼob u cientosil kilómetros tu nukuch táax luʼumiloʼob Frigia. Yáaxeʼ binoʼob xaman, ka tsʼoʼokeʼ chikʼin. Tu chaʼaj u nuʼuktaʼaloʼob tumen u kiliʼich muukʼ Dios, kʼuchoʼob Troaseʼ ka tu chʼaʼajoʼob barco utiaʼal u binoʼob Macedonia (Baʼaxoʼob 16:6-12). Teʼ súutuk jeʼeloʼ tsʼokaʼaniliʼ u tsʼáaik cuenta Pablo bukaʼaj maʼalobil u meyaj Timoteoeʼ. Ka túun tu yaʼalajtiʼ ka pʼáatak yéetel Silas tu kaajil Berea. (Baʼaxoʼob 17:14). Juntéenjeakeʼ hasta tu túuxtaj tu kaajil Tesalónica  tu juunal. Teʼeloʼ Timoteoeʼ tu líiʼsaj u yóol le cristianoʼob jeʼex tu yilil u beetik le apostoloʼoboʼ (1 Tesalonicailoʼob 3:1-3).

Pabloeʼ tu yaʼalaj yoʼolal Timoteo: «Minaʼanten uláakʼ máak jach jeʼex Timoteoeʼ, ka u kanáant tubeel le baʼaxoʼob yaan yil ta wéeteleʼexoʼ» (Filiposiloʼob 2:20). Timoteoeʼ yaʼab baʼax anchaj u beetik utiaʼal u yaʼalaʼaltiʼ beyoʼ. Jach j-meeyjil, kabal u yóol yéetel kex yaʼab baʼaxoʼob tu aktáanteʼ chúukpaj u yóol. ¡Jach yaʼab baʼax jeʼel u kanik le paalaloʼob tiʼ Timoteooʼ! Wa táankelmech bey xan wa x-lóoʼbayanecheʼ kʼaʼajaktecheʼ le baʼax ka beetik beoraoʼ letiʼe bix kan kʼaʼajsbiloʼ. Chéen juntéen ichil a kuxtal ku páajtal a yéeyik bix a kʼáat ka kʼaʼajsaʼakech. Chʼaʼtukult a meyajtik Dios, eʼes utsil tiʼ tuláakal máak yéetel eʼes tsiikil tiʼob.

Timoteoeʼ tu yáamil catorce años múul meyajnaj yéetel apóstol Pablo, u amigo. Tu yiknaleʼ yaʼab baʼaloʼob tu disfrutartaj yéetel yaʼab baʼaloʼob tu muʼyajtaj (2 Corintoiloʼob 11:24-27). Juntéeneʼ hasta kʼaʼal cárcel yoʼolal u kʼaʼaytaj (Hebreoʼob 13:23). Jeʼex Pabloeʼ Timoteoeʼ jach u yaabiltmaj le sukuʼunoʼoboʼ yéetel ku chiʼichnaktal xan tu yoʼolaloʼob. Pabloeʼ tu tsʼíibtajtiʼ: «Mantatsʼ ku kʼaʼajalten u jaʼil a wichoʼob» (2 Timoteo 1:4). Timoteoeʼ ku naʼatik bix u yuʼubikuba u maasil, tumen tu kanaj u beet le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ: «Okʼolneneʼex yéetel le máaxoʼob ku yokʼoloʼoboʼ» (Romailoʼob 12:15). Tuláakloʼon unaj k-beetik jeʼex Timoteoeʼ.

Yoʼolal le baʼax tu kanoʼ Timoteoeʼ kʼuch u beetuba juntúul maʼalob superintendente. Le oʼolal Pabloeʼ tu kʼubéentajtiʼ ka u xíimbalt le múuchʼuliloʼob utiaʼal ka u líiʼs u yóoloʼob, bey xan utiaʼal ka u tsʼáa xiiboʼob noʼojaʼanoʼob meyaj bey ancianoʼob wa siervo ministerialoʼobeʼ (1 Timoteo 5:22).

Pabloeʼ jach tu yaabiltaj Timoteo, le oʼolal tu tsʼáaj maʼalob tsolnuʼukoʼob tiʼ jeʼex u beetik juntúul taatatsileʼ. Yaʼab u téenel tu yaʼalajtiʼ kʼaʼabéet u yilik bix jeʼel u maas natsʼkuba tiʼ Dioseʼ (1 Timoteo 4:15, 16). Tu yaʼalaj xan tiʼeʼ mix juntéen unaj u tuklik wa tumen táankelem wa tumen j-kʼebaneʼ maʼ tu páajtal u chʼaʼtuklik u beetik baʼax maʼalob (1 Timoteo 1:3; 4:6, 7, 11, 12). Pabloeʼ hasta tu yaʼalajtiʼ bix jeʼel u tsʼakik u chiʼibal nakʼeʼ (1 Timoteo 5:23).

Ka máan kʼiineʼ Pabloeʼ tu tsʼáaj cuenta taʼaytak u kíimsaʼal, ka tu túuxtaj u tsʼook junpʼéel carta tiʼ Timoteo. Teʼeloʼ tu sen kʼáat óoltaj tiʼ: «Beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal ka séeb taalakech tin wiknal» (2 Timoteo 4:9). Pabloeʼ yoʼolal le yaabilaj ku yuʼubik yoʼolal Timoteooʼ juntéenjeakeʼ hasta tu yaʼalaj: «Letiʼeʼ in paal, jach in yaabiltmaj yéetel jach chúukaʼan u yóol tiʼ Yuumtsil» (1 Corintoiloʼob 4:17). ¡Le oʼolal bakáan u kʼáat Pablo ka yanak Timoteo tu yiknal tu tsʼook u kʼiiniloʼob u kuxtal! ¿Kux túun toʼon? ¿K-líiʼsik u yóol wa u maasil? Le máaxoʼob ku muʼyajoʼoboʼ ¿ku kʼáatkoʼob wa toʼon áantaj?

Timoteoeʼ ¿tu yilaj wa Pablo antes u kíimsaʼal? Maʼ k-ojliʼ. Baʼax k-ojleʼ tu líiʼsaj u yóol Pablo bey xan uláakʼ cristianoʼob. Timoteoeʼ tu beetaj le baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼoʼ: «máax tsikik Dios». Tiʼ tuláakloʼon, kex paalaloʼon wa kex nukuch máakoʼoneʼ, tsʼoʼok u yeʼesiktoʼon bix jeʼel k-meyajtik Dioseʼ.