Ajawule pa ndandanda

Ana Baibulo Jikusasala Yamtuli Pakwamba ya Chakupeleka Chalikumi?

Ana Baibulo Jikusasala Yamtuli Pakwamba ya Chakupeleka Chalikumi?

Kwanga Kwakutyochela m’Baibulo

Aisalaeli ŵalamwile kuti apelecheje chalikumi a pakusaka kuti akamuchisyeje nawo yakutendekwa ya pa kulambila kusyesyene. Chalikumi chaŵaga chakupeleka cha pachaka cha yindu yapatile. Mlungu ŵasalile jemanjaji kuti, “Chaka chilichose m’ŵicheje pambali mbuwa jimo ja mbuwa likumi, ja mbeju syenu simgowele.”—Detulonomo 14:22.

Lilamusi lyakwamba chalikumi lyaliji mbali ja Chilamusi cha Mose chele Mlungu ŵapele Aisalaeli ŵakala. Masiku agano Aklistu nganaŵa pasi pa Chilamusi cha Mose soni ngakusasosekwa kupeleka chalikumi. (Akolose 2:13, 14) Mmalo mwakwe Mklistu jwalijose akusapeleka yakupeleka yakwe “mwakusachila mpela yaŵatite pa ganisya mu mtima mwakwe, ngaŵaga kwine alimkudandawulaga kapena kumkanganichisya, pakuti Mlungu akusamnonyela mundu jwakupeleka mwakusangalala.”—2 Akolinto 9:7.

 Yajikusasala mbali ja Baibulo ja “Chilangano Chakala” pangani ja chalikumi

Maloŵe gakuti chalikumi gakusasimanikwa mawulendo gejinji mu Chilangano Chakala m’Babulo. Ndaŵi syejinji, Baibulo jikusasala chalikumichi panyuma pakuti Yehofa apeleche chilamusi kwa Aisalaeli (chakolanjidwasoni kuti Chilamusi cha Mose). Chilamusichi chapelechedwe kwa Aisalaeli kupitila mwa Mose. Nambope Baibulo jikusasalagasoni chalikumichi ndaŵi syakuŵalanjika atamose Chilamusi cha Mose mkanichipeledwe.

Chalikumi Chilamusi cha Mose Mkanichipelechedwe

Mundu jwandanda kupeleka chalikumi jwakusamkolanga m’Baibulo, ali Abulamu (Abulahamu). (Genesesi 14:18-20; Ahebeli 7:4) Yikuwoneka kuti chalikumi chaŵapeleche Abulamu chaliji mtuka wawawupeleche kamo kwa mwenye jwa ku Salemu. Pangali umboni uliwose wawukusasimanikwa m’Baibulo wakulosya kuti Abulamu kapena ŵanache ŵakwe ŵapelechesoni chalikumi.

Mundu jwaŵili jwakusakolanjidwa m’Baibulo kuti jwapeleche chalikumi ali chisukulu cha Abulahamu jwali Yakobo. Jwalakwe jwamsalile kuti naga Mlungu akumjaliwa, nikuti tachipeleka kwa Mlungu “mbuŵa ja chalikumi pa yindu yiliyose” yaŵapatile. (Genesesi 28:20-22) Achinamatetule ŵane ŵalijiganye ya Baibulo, akusasala kuti komboleka chalikumi chaŵapeleche Yakobo chaliji mbopesi ja nyama. Atamose kuti Yakobo jwasimichisye kuti chatende yindu mwakamulana ni chilangachi, nambope nganiŵakanganichisya ŵa m’liŵasa lyakwe kuti apelecheje chalikumi.

Chalikumi mu Ndaŵi ja Chilamusi cha Mose

Aisalaeli ŵakala ŵalamulidwe kuti apelecheje chalikumi pakusaka kukamuchisya kuti yindu yakwayana ni kulambila yijendeje chenene.

  • Chalikumichi chakamuchisyaga ŵakutumichila ŵa Mlungu ŵaŵakamulaga masengo ga ndaŵi syosope. Ŵanduŵa ŵaliji Alefi kupwatikaposoni ŵakutaga mbopesi. Jemanjaji nganakolaga migunda. (Numeli 18:20, 21) Alefi ŵele nganaŵa ŵakutaga mbopesi, ŵapochelaga chalikumi kutyochela kwa ŵandu. Alefiŵa ŵapelekaga “chalikumi cha yeleyo” kwa ŵakutaga mbopesi.—Numeli 18:26-29.

  • Yikuwoneka kuti pa chaka chaŵili chilichose pasosekwaga kuti ŵandu apelecheje chalikumi. Chalikumichi chaliji chakuti chakamuchisyeje Alefi soni ŵanganaŵa Alefi. (Detulonomo 14:22, 23) Aisalaeli ŵapelekaga chalikumichi pandaŵi ja yisangalalo yapa Adela. Soni pa yaka yine yindu yayipelechedweyo ŵagaŵilaga ŵandu ŵakulaga.—Detulonomo 14:28, 29; 26:12.

Ana chalikumi ŵachipelekaga mwamtuli? Aisalaeli ŵasunganga pambali chalikumi cha yindu yapatile pa chaka. (Lefitiko 27:30) Naga asagwile kuti chapeleche chalikumi cha mbiya mmalo mwa yagowola yawo, ŵasosekwaga konjechesya chalikumicho. (Lefitiko 27:31) Jemanjaji ŵalamulidwesoni kupeleka “nyama jilijose ja likumi” pa yilango yaŵalangaga.—Lefitiko 27:32.

Aisalaeli pakusaka kupeleka chalikumi payilango yawo, ŵasagulaga nyama jimo pa nyama likumi jilijose ja mwichinga mwawo. Chilamusi chasalaga kuti nganasosekwaga kutindanya nyama syakusagulidwasi ni sine, kapena kusisumisya kuti mbiya jakwejo jiŵe chalikumi. (Lefitiko 27:32, 33) Nambope yaliji yakomboleka kusumisya nyamajo kuti mbiya jakwejo jiŵe chalikumi. Yeleyi yatendekwaga pa chalikumi chaŵili chachakamulaga masengo pa yisangalalo ya pachaka. Yeleyi yakamuchisyaga Aisalaeli ŵaŵasosekwaga kwenda ulendo welewu kuti akasimanikwe pa yisangalalo yeleyi.—Detulonomo 14:25, 26.

Ana Aisalaeli ŵapelekaga chalikumi chakachi? Jemanjaji ŵapelekaga chalikumi chaka chilichose. (Detulonomo 14:22) Nambope chaka chilichose cha 7 nganapelekaga chalikumichi. Chakachi chaŵaga chaka cha sabata, kapena kuti chaka chakupumula. Chakachi Aisalaeli nganalimaga mbeju jilijose. (Lefitiko 25:4, 5) Mwakamulana ni yeleyi, paliji pangali chalikumi chaŵapelekaga Aisalaeli pandaŵi jagowola. Chaka chilichose chatatu soni cha 6 mu yaka ya Sabata yiliyose, jemanjaji ŵagaŵilaga ŵandu ŵakulaga soni Alefi chalikumi chaŵili.—Detulonomo 14:28, 29.

Ana mundu ŵamtendaga chichi naga alepele kupeleka chalikumi? Chilamusi cha Mose nganichisala chilichose panganiji. Jemanjaji ŵapelekaga chalikumi ngaŵa ligongo lyakogopa kuti chapochele chilango, nambo ligongo lyakuti yaliji yakuŵajilwa kutenda yeleyo. Aisalaeli ŵasosekwaga kumsalila Mlungu naga apeleche chalikumi soni ŵamŵendaga Mlungujo kuti ŵape majali ligongo lyakupelekaku. (Detulonomo 26:12-15) Mundu jwangakupeleka chalikumi, Mlungu ŵamwonaga mpela akumjiwila Mlungujo.—Malaki 3:8, 9.

Ana tujile kuti kupeleka chalikumi kwaliji chindu chakusawusya mnope? Iyayi. Mlungu ŵasimichisye Aisalaeli kuti naga akupeleka chalikumi, jwalakwe chachapa majali gejinji soni ngasasoŵa kalikose. (Malaki 3:10) Nambosoni palesile kupeleka chalikumi, Aisalaeli ŵalagaga. Ayisalaeli palesile kupeleka chalikumi yatendekasyaga kuti ŵakutaga mbopesi soni Alefi aleche masengo gawo, nikuja kukamula masengo gane kuti apakomboleje kupata yakusosechela ya paumi. Yeleyi yatendekasyaga kuti ŵakutaga mbopesi soni Alefiŵa akakombolaga kwakamuchisya Aisalaeli mwausimu.—Nehemiya 13:10; Malaki 3:7.

 Yajikusasala mbali ja Baibulo ja “Chilangano Chasambano” pangani ja chalikumi

Pandaŵi jele Yesu ŵaliji pachilambo chapasi, chalikumi chalijipe chindu chakusosekwa pa kulambila Mlungu. Nambope Yesu paŵagambile kuwa, chalikumichi nganichiŵasoni chindu chakusosekwa.

Chalikumi mu ndaŵi ja Yesu

Mbali ja Baibulo jakolanjikwa kuti Chilangano Chasambano, jikusalosya kuti Aisalaeli ŵajendelechele kupeleka chalikumi mpaka pandaŵi jaŵapali Yesu pachilambopa. Mwamti Yesu ŵamanyililaga kuti ŵandu ŵasosekwaga kupeleka chalikumi. Nambope jwalakwe ŵajamwiche achimlongola ŵa dini ŵaŵalimbichilaga kupeleka chalikumi nambo ‘nikunyosyaga yindu yayikulungwa ni yakusosekwa yisyesyene pa malamusi ga Mlungu, mpela kulamula kwa chilungamo, kutenda chanasa ni kuŵa ŵakulupichika.’—Mateyu 23:23.

Chalikumi Yesu ali awile

Yesu ali awile, chalikumi chaliji changasosekwasoni. Yeleyi yili myoyo ligongo lyakuti chiwa cha Yesu ni chachaŵele mbopesi jakutuwombola soni chamasisye Chilamusi cha Mose. Yeleyi yikupwatikaposoni ‘kupochela mbuŵa jimo ja mbuwa likumi’ kapena kuti chalikumi.—Ahebeli 7:5, 18; Aefeso 2:13-15; Akolose 2:13, 14.

a Buku jine jagopolela maloŵe ga m’Baibulo jikusasala kuti, “Chalikumi chili chimo mwa yindu likumi yiŵasungaga ni chakulinga chakuyikamulichisya masengo gapajika. . . . M’Baibulo, chakulinga chakwe chaliji chakwayana ni kulambila.”—Harper’s Bible Dictionary, peji 765.