Ajawule pa ndandanda

YAKAMUCHISYA LIŴASA| KULELA ŴANACHE

Kwakamuchisya Ŵachinyamata Kukamulichisya Masengo Mwakuŵajilwa Malo Gakunguluchila ga pa Intaneti

Kwakamuchisya Ŵachinyamata Kukamulichisya Masengo Mwakuŵajilwa Malo Gakunguluchila ga pa Intaneti

 Ligongo lya yindu yakusakala yayikusasimanikwa pa Intaneti, achinangolo ŵajinji ayikene pakwalekasya ŵanache ŵawo kukamulichisya masengo malo gakunguluchila ga pa Intaneti. Nambope, naga asagwile kwakunda ŵanache wawo kukamulichisya masengo Intaneti, ana mpaka ŵakamuchisye chamtuli kuŵambala yindu yakusakalayi soni kulijiganya kukamulichisya masengo mwakuwajilwa?

Yayili mu nganiji

 Yakusosekwa kulongosya ŵanache ŵawo pa umi

 Yakusosekwa kuyimanyilila: Pakuganichisya ya chibaba chachikusayika pa ngani jakukamulichisya masengo intaneti, akusosekwa ŵakamuchisyeje ŵanache ŵawo kunandiya ndaŵi jakusamalila ali pa intaneti.

 Mfundo ja m’Baibulo: “Kuti mmanyilileje yayili yakusosekwa mnope.”—Afilipi 1:10.

 Yakusosekwa kuyiganichisya: Ana kakamulichisye masengo ka intaneti kakwalepelekasya ŵanache ŵawo kugona, kutenda chenene ku sukulu soni kusokonasya umi wa liŵasa lyosope? Ŵakuwungunya akusasala kuti ŵachinyamata akusasosekwa kugonaga kwa maawala 9 chilo chilichose nambo ŵanache ŵakusakangala kwinjila pa intaneti akusagona maawala gangakwana 7.

 Yakusosekwa kutenda: Akambilane ni ŵanache ŵawo yindu yakusosekwa kuyiŵika pa malo gandanda pa umi wawo soni umbone wakunandiya ndaŵi jakusamalila ali pa intaneti. Aŵiche malamusi gakupikanika chenene, mpela gakuti akaŵikaga yipangiso ya intaneti mu chipinda chawo chakugona pandaŵi jachilo. Chakulinga chawo chiŵeje kwakamuchisya ŵanache ŵawo kukusya ndamo jakulilekasya, ndamo jajichakamuchisya pakusile.—1 Akolinto 9:25.

 Kwakamuchisya ŵanache kukola nganisyo syambone

 Yakusosekwa kuyimanyilila: Kulolela mafidiyo gakulosya yakutenda ŵachinyamata ŵane soni yakuti kasangalale ni yakutendayo yikusiyimtendekasya jwachinyamata kulipikana kuŵa jwakusigalila, jwakulagasika nganisyo soni jwakutumbila.

 Mfundo ja m’Baibulo: “Mleche kutenda . . . jelasi.”—1 Petulo 2:1.

 Yakusosekwa kuyiganichisya: Ana malo gakunguluchila ga pa intaneti gakumtendekasya jwachinyamata jwawo kuliwona kuŵa jwakusigalila soni jwangawoneka chenene? Ana akulipikana kuti ŵachinyamata achimjakwe yindu yikwajendela chenene kulekangana ni mwayiwelele yindu pa umi wakwe?

 Yakusosekwa kutenda: Akambilane ni jwachinyamata jwawo kogoya kwakulilandanya ni ŵane. Amanyililesoni kuti asikana ni ŵayikusiyakwaya mnope pa ngani jakulilandanya ni ŵane pa mwakuwonechela. Mpaka yiŵesoni chenene kwasalila kuti ajimichile kaje kwakandaŵi kwinjila pa intaneti. Mnyamata jwine lina lyakwe Jacob jwasasile kuti: “Ndaŵi jine natyosisye malo gakunguluchila ga pa intaneti mu chipangiso changu. Yeleyi yangamuchisye kuti mbichesoni yindu yakusosekwa mnope pamalo gandanda pa umi wangu soni kuti ngalilandanyaga ni ŵane mwakulemwecheka.”

 Kwakamuchisya kakamulichisye masengo kambone ka Intaneti

 Yakusosekwa kuyimanyilila: Kukamulichisya masengo malo gakunguluchila ga pa intaneti kuli mpela kuliŵika pa malo gakuwonechela chenene pameso pa gulu ja ŵandu. Yampaka yitendekasye kuti ungapikanganana soni kukangana kupagwe mwangasawusya.

 Mfundo ja m’Baibulo: “Pasikati penu pakaŵa kuŵengana, kutumbililana, kupya mtima, kukalipa soni maloŵe gachipongwe . . . Nambo mŵeje ŵambone kwa ŵane.”—Aefeso 4:31, 32.

 Yakusosekwa kuyiganichisya: Ana malo gakunguluchila ga pa intaneti gakumtendekasya jwachinyamata jwawo kutanda ndamo ja miseche, kukangana soni kuŵecheta maloŵe gachipongwe?

 Yakusosekwa kutenda: Amkamuchisye jwachinyamata jwawo kumanyilila mfundo syambone syakakamulichisye masengo ka intaneti. Buku jine (Digital Kids) jatite: “Jili mbali ja masengo getu achinangolo kulolechesya kuti tukwiganya mwakupikanika chenene kuti ngasa sili syangasosekwa pa chakutendekwa chilichose chinga pa kawechete kapena mwalitala line lililyose.”

 Akumbuchileje kuti malo gakunguluchila ga pa intaneti nganigaŵa malo gakusosekwa mnope soni kuti ngaŵa achinangolo wosope ŵakusiŵakunda ŵanache ŵawo kukamulichisya masengo maloga. Nambo naga mpaka wakunde ŵanache ŵawo kukamulichisya masengo maloga alolechesye kuti ali ŵakomangale chenene munganisyo mwamti mpaka akombole kuliŵichila malile ga ndaŵi jakukamulichisya masengo, kusagula achimjawo ŵambone nambosoni kuŵambala yindu yangaŵajilwa yayikusasimanikwa pa maloga.