ŴAKUWUKULA ya mmasame ŵapatile njelwa syejinji syejoche syaŵakamulichisye masengo pakutaŵa msinda wakala wa Babulo. Mwakamulana ni yajwasasile jwakuwukula ya mmasame jwine lina lyakwe Robert Koldewey, ufuni waŵajochelaga njelwasi waliji “kusa kwa msinda kukwapali litaka lyambone soni sasu syejinji syakochela ufuniwo.”

Mbili jakala jikusalosyasoni kuti achakulungwakulungwa ŵa ku Babulo ŵakamulichisyagasoni masengo malo gaŵataŵaga maufunigo pakutenda yindu yine yakogoya. Pulofesa jwine lina lyakwe Paul-Alain Beaulieu jwa ku Yunifesite ja ku Toronto jwatite, “Yakulemba yine ya ku Babulo . . . yikusalosya kuti mwenye jwalamulaga kuti ŵandu ŵaŵajimuchilaga ulamusi wakwe ŵajoche pamalo gelega.” Mwachisyasyo, yindu yine yayalembedwe mundaŵi ja Mwenye Nebukadinesa yakwete maloŵe gakuti, “Mwajonanje, mwajoche, mwatinisye, . . . mu ufuni . . . lyosi lyawo likwele kwinani, mwawulaje mwakwaponya pamotopo.”

Yeleyi yikusiyakumbusya ŵandu ŵakusaŵalanga Baibulo yakutendekwa yayikusasimanikwa m’buku ja Daniele chaputala 3. Mwakamulana ni ngani jajili mu chaputalachi, Mwenye Nebukadinesa jwapanganyisye chiwanichisyo chekulungwa mnope cha golide ku chiŵata cha Dula chachaliji kusa kwa msinda wa Babulo. Ŵachinyamata ŵatatu ŵa Chihebeli mena gawo Shadileki, Misheki, soni Abedenego paŵakanile kuchitindiŵalila chiwanichisyochi, Mwenye Nebukadinesa yamsakalisye mnope, mwamti jwalamwile kuti akwisilile ng’aso ja motojo “kasano ni kaŵili kupunda masiku gosope” ni kwaponya achalume ŵatatuŵa “mu ng’aso ja motojo.” Nambo lilayika lyamachili lya Yehofa lyakulupwisye jemanjaji.—Dan. 3:1-6, 19-28.

Njelwa siŵasipatile ŵakuwukula ya mmasameŵa sikusalosyasoni kuti yajikusasala Baibulo yili yisyene. Sine mwa njelwasi syakwete maloŵe gakumlapilila mwenye. Mwachisyasyo, maloŵe gane gagasimanikwe panjelwasyo galiji gakuti, “Nebukadinesa Mwenye jwa Babulo . . . nyumba ja umwenye jinataŵile Une Mwenye Jwamkulungwa. . . Yisukulu yangu yichilamulila mpaka kalakala.” Maloŵega gakulandana ni maloŵe gagali pa Daniele 4:30, pele Mwenye Nebukadinesa jwaŵechete mwakulilapilila kuti, “Mlole ukulu wa msinda wa Babiloniwu! Nawutaŵile kuti uŵe msinda wekulungwa wakulosya machili gangu ni uchimbichimbi wa uchimwene wangu.”