KADIRINY tamy taon̈o 670 T.K., Asyria fanjakan̈a farany natanjaka erantany. Koran̈iny site Internet-ny Musée Britanique fa nifehy tany maro izio, ‘rango ta Chypres aminy ilany andrefa firaka ta Iran aminy ilany antin̈iana, avio ta Ezipty.’ Ninive kapitaliny Asyria. Izio tanàna farany naventy tambony tany tamy zen̈y. Tao nisy zaridain̈y maro tsara, zomba ndreky biblioteky maro maventy. Hita tamy soratra tamy ribany tanànany Ninive fa niheviten̈a ho ‘panjakany tany jiaby’ Panjaka Ashurbanipal, karaha nataondro panjaka asyrianin̈y hafa fo. Tamy leranizen̈y, karaha tsy ho resy foeky Asyria ndreky Ninive!

Kanefa, Asyria koa fa nahatatra fara tampony taminy angovonany, Zefania paminan̈y nan̈ambara fa ‘Jehovah handravan̈a Asyria. Avio Ninive hataony lemby, ndreky maiky karaha dezaira.’ Naminan̈y karaha ty koa Nahoma: ‘Ravay volafotsinany, ravay volamenanany! ... Nanjary ravan̈a, foan̈a, avio tsisy raha tanàna io! ... Hilefa lan̈iany olo mahita anao, sady hivolan̈a: “Ndraiky Ninive ravan̈a!” ’ (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Mety lôso diniky iro olo nipetraka tao koa fa naharen̈y zen̈y. Tan̈atiny jerindro donko: ‘Raha mba ho posibla? Asyria tanàna fatatra be ty ke ho resy?’ Karaha tsy nampino raha zen̈y.

Ndray zen̈y, resy ankitin̈y tanàna io! Tamy faramparany taonjato faha-7 T.K., resiny Babylonianin̈y ndreky Medianian̈y i Asyria. Tsisy olo foeky nipetraka ta Ninive, ke nanjary nadin̈anolo foeky fisiany tanàna io. Karaha ty koran̈iny boky Metropolitan Museum of Art a New York: ‘Tamy Moyen Âges (tan̈elan̈ela taon̈o 500-1500 tan̈y), nialanolo tanàna io, baka io izio niroandro foeky. Efa kaihany raha misoratra amy Baiboly ao edy raha hainolo momba Ninive.’ Mivolan̈a koa Biblical Archaeology Society fa ‘tsy hainolo aby fa Ninive io kapitaliny Asyria.’ Fa taminy 1845, Austen Henry Layard, pikaroko raha ambaniny tany, nanomboko nangady lambilambindra tavela tamy tanànany Ninive io. Hita tamy fikarohan̈a nataony io fa tsara mare tanàna io taloha.

Tanteraka taminy antsipiriany raha nambarany Baiboly momba Ninive. Man̈amia toky atsika raha jiaby zen̈y, fa efa tsy ho ela hifaran̈a koa fitondrampanjakan̈a jiaby misy amy zioty, eraka raha efa nambarany Baiboly.​—Dan. 2:44; Apok. 19:15, 19-21.