Murowe mpantta wa sirimuhina

Niireke Muhupi wa Biibiliya Khoturukiwe?

Niireke Muhupi wa Biibiliya Khoturukiwe?

 Nnaari. Namulikanyiha ni iroolu saalempwa ni matata nnimoona wira muhupi wa Biibiliya khoturukeyale nnaamwi aakopiyariwe ikwaha sinceene sirumeeliwaka ikaruma sowaakuva ohononeya.

Niireke okathi Biibiliya aakopiyariwa awe khiivo etthu yaafalyariwe?

 Olelo-va, soophwanyiwa ikoopiya sinceene sa Biibiliya. Ekeekhai wira ikoopiya sikina sookhala itthu sivirikanne, nto eyo ennooniherya wira sookhala itthu sikina saafalyariwe okathi Biibiliya aakopiyariwa awe. Itthu sinceene sivirikanne ti saamukhaani ni khasinturuka ele yaaphavela ohimmwa. Itthu vakhaani sa faita sivirikanne soophwanyiwa, sikina sinnooniherya wira atthu akina yaaroolakela ofalyari aphavelaka oturuka muhupi wa Biibiliya. Nrowe niwehe matakiheryo manli:

  1.   Yoolepa ya 1 Yohani 5:7, aBiibiliya akina a khalai aakhalana moolumo ntoko ala: “Wiirimu, Tiithi, Nuulumo, Munepa Wowaarya: oraru ala ori mmosa paahi”. Masi itthu sikina soororomeleya silempwale ni matata sinnooniherya wira moolumo awo khiyaakhanle yoolepa yoopacerya. Maana yancereriwe muhoolo mwaya. * Ti nthowa naya aBiibiliya a niinaano ni oororomeleya aakumiha moolumo awo.

  2.   Nsina na Muluku ninniphwanyaneya ikwaha imilyau sinceene soolempwa sa Biibiliya sa khalai. Hata vari siiso, aBiibiliya anceene aaturuka nsina na Muluku arantteliha ni maihaneliwo a nttittimiho ntoko “Apwiya” wala “Muluku”.

Etthu xeeni ennikupaliha wira khasikhanle itthu sikina sifalyariwe nlelo sihiphwanyiwe siri mBiibiliyani?

 Mpakha-va soophwanyiwa soolempwa sinceene sa Biibiliya ni matata, nto vannikhweya ophwanya itthu sifalyariwe. * Nalikanyiha soolempwa iyo siphwanyiwe sinooniherya exeeni voohimya sa Biibiliya nrina ahu olelo-va?

  •   Okomentariki Soolempwa sa eHeeberi (sinisuweliwa-tho okhala “Waataana wa Khalai”) musomi oniihaniwa William Henry. Green ohimmye so: “Pooti ohimya ni murima wotheene wira khiivo eliivuru ekina ya khalai eri yekeekhai ovikana [Soolempwa sa eHeeberi]”.

  •   Olavulaka Soolempwa sa Ekereku sa Ekristau wala “Waataana wa Naanaano” namatokosa a Biibiliya oniihaniwa Frederick Fyvie Bruce olempe so: “Sookhala itthu sinceene sinooniherya wira Waataana wa Naanaano ti wekeekhai ovikana alipa oolepa a khalai, nto khuuvo mutthu okhanle oovaanyiha akhala wira ti sekeekhai”.

  •   Sir Frederic Kenyon, mukhulupale onisuwela Soolempwa sa mBiibiliyani ohimmye wira mutthu “pooti omukuxa Biibiliya otheene mmatatani ni ohimya ni murima wotheene wira ovarenle Nuulumo neekeekhai na Muluku, hata avinre ene maloko mancene ni iseekulu sinceene nlelo muhupi wa Biibiliya khoturukeyale”.

Itthu xeeni sikina sinnikupaliha wira muhupi wa Biibiliya khoturukiwe ori ntoko okathi aalempwa awe?

  •   Alipa yaamukopiyari Biibiliya aYuda ni maKristau aahiimananiha ohiya mBiibiliya itthu soohiloka saapakiwe ni atthu a Muluku. * (Mothakoni 20:12; 2 Samuweli 11:2-4; aGalasia 2:11-14) Nave awo aahiya mipantta sa mBiibiliyani sinooniherya wiiwelela wa nloko na aYuda ni sowiixuttiha saapakeleliwe ni apinaatamu. (Hoseya 4:2; Malakhiya 2:8, 9; Matheyo 23:8, 9; 1 Yohani 5:21) Okhala wira yaahikopiyari oratteene sowiiraneya iyo, eyo enooniherya wira yaari atthu oororomeleya ni yaanimuttittimiha vanceene Muluku.

  •   Niireke Muluku yoowo aarumme olempwa Biibiliya, khaarowa opaka sotheene oniwerya awe wira okhale eekeekhai wala wira ohifalyariwe? * (Yesaya 40:8; 1 Pedru 1:24, 25) Muluku aaphavela wira atthu otheene attottele mureerelo muhupi wa Biibiliya ohiya paahi atthu a khalai. (1 aKorinto 10:11) Tthiri “itthu silempwale khalai, silepeliwe wira siniixuttihe, nave hiyo nookhalana nlipelelo mwaha wa nuulumo na Muluku, nenlo ninnilipiha ni ninnikhaliherya ovilela”.—aRoma 15:4.

  •   Yesu ni atthareli awe yaahiromola Soolempwa sa eHeeberi ni khiyaanyiherya yuupuwelaka wira saahivirikana ni ele Muluku aarumme awe olempwa.—Luka 4:16-21; Miteko 17:1-3.

^ Moolumo awo khaniphwanyaneya soolempwa ntoko: Códice Sinaítico, Códice Alexandrino, Manuscrito Vaticano N.º 1209, Vulgata latina original, versão siríaca Filoxeniana-Harcleana ni Pesito siríaca.

^ Mwa ntakiheryo, soophwanyiha soolempwa sinivikana 5.000 sa soolempwa sa Ekereku sinisuweliwa okhala Waataana wa Naanano, wala Soolempwa sa Ekereku sa Ekristau.

^ Biibiliya khonihimya wira atthu yaarummwa ni Muluku khiyaavonya. Maana onihimya wira: “Khavo ohinttheka”.—1 Mamwene 8:46.

^ Musuweleke wira Muluku khaatitari nuulumo ti nuulumo atthu ale yaamulepa Biibiliya, ohiya-vo Biibiliya onihimya wira aaheettiha miyuupuwelo sa atthu ale yaamulepa Biibiliya.—2 Timootheyo 3:16, 17; 2 Pedru 1:21.