Mazwifhi: Mudzimu o thoma Sabatha musi a tshi awela nga ḓuvha ḽa vhusumbe.

 Ngoho: Bivhili i ri: “Ḓuvha ḽa vhuṱanu-na-vhuvhili a ḽi fhaṱutshedza a ḽi khetha, nga u’ a awela ngalo’ ó fhedza mishumo yawe yoṱhe, ya zwe Mudzimu a zwi sika a zwi ita.” (Genesi 2:3) Yeneyi ndimana i amba nga ha zwe Mudzimu a zwi ita nga ḓuvha ḽa vhusumbe ḽa tsiko, hu si mulayo we a u ṋea vhathu. Bivhili a i ambi nga ha vhaṅwe vhathu vha tshi humbula Sabatha phanḓa ha misi ya Mushe.

 Mazwifhi: Vhaisiraele vho vha vha tshi ḓi vha nga fhasi ha mulayo wa Sabatha vha sa athu u ṋewa Mulayo wa Mushe.

 Ngoho: Mushe o vhudza Vhaisiraele uri: “Yehova Mudzimu washu o vhofha mulanga na riṋe thavhani ya Horebe,” tsini na Thavha ya Sinai. Wonoyu mulanga wo vha u tshi katela na mulayo wa Sabatha. (Doiteronomio 5:2, 12) Nḓila ye Vhaisiraele vha vha vha tshi humbula Sabatha ngayo i sumbedza uri wo vha u mulayo muswa khavho. Arali Vhaisiraele vho vha vho no ḓi vha fhasi ha mulayo wa Sabatha musi vha tshee Egipita, yo vha i tshi ḓo vha humbudza hani u vhofhololwa havho Egipita samusi Mudzimu o amba? (Doiteronomio 5:15) Ndi ngani vho vha vho fanela u vhudzwa uri vha songo doba mana nga ḓuvha ḽa vhusumbe? (Ekisodo 16:25-30) Nahone ndi ngani vho vha vha sa ḓivhi uri vha ite mini nga muthu wa u thoma we a vunḓa mulayo wa Sabatha?—Numeri 15:32-36.

 Mazwifhi: Sabatha ndi mulanga u bvelaho phanḓa nahone u kha ḓi kwama vhathu na ṋamusi.

 Ngoho: Dziṅwe ṱhalutshedzelo dza Bivhili dzi amba uri Sabatha ndi “mulanga wa lini na lini.” (Ekisodo 31:16, King James Version) Naho zwo ralo, ipfi ḽa Luheberu ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “lini na lini” ḽi nga dovha ḽa amba “tshifhinga tshi ḓaho tshi re kule vhukuma,” hu si nga hu sa fheli. Sa tsumbo, i shumisa ipfi ḽi fanaho u ṱalusa nzudzanyo ya vhotshifhe vha Vhaisiraele, ye Mudzimu a i fhelisa miṅwaha i ṱoḓaho u vha 2 000 yo fhiraho.—Ekisodo 40:15; Vhaheberu 7:11, 12.

 Mazwifhi: Vhakriste vha fanela u humbula Sabatha, samusi na Yesu o i humbula.

 Ngoho: Yesu o humbula Sabatha ngauri o vha e Muyuda, nahone o vha a tshi vhofhea u tevhela Mulayo wa Mushe samusi o bebelwa nga fhasi hawo. (Vhagalata 4:4) Wonoyu mulanga wa Mulayo, u katela na Sabatha, zwo fheliswa musi Yesu a tshi fa.—Vhakolosa 2:13, 14.

 Mazwifhi: Muapostola Paulo o humbula Sabatha naho o vha e Mukriste.

 Ngoho: Paulo o vha a tshi dzhena sinagogoni nga Sabatha, fhedzi hu si u itela u i humbula na Vhayuda. (Mishumo 13:14; 17:1-3; 18:4) Nṱhani hazwo, a tshi tevhela maitele a tshenetsho tshifhinga, o huwelela mafhungo maḓifha sinagogoni, samusi zwiambi zwi dalelaho zwo vha zwi tshi ita ngauralo. (Mishumo 13:15, 32) Paulo o vha a tshi huwelela “ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe,” hu si nga Sabatha fhedzi.—Mishumo 17:17.

 Mazwifhi: Sabatha ya Vhakriste i nga Swondaha.

 Ngoho: A hu na hune Bivhili ya laedza Vhakriste uri vha vhetshele thungo ḓuvha ḽa Swondaha u itela u awela na u rabela. Swondaha ḽo vha ḽi ḓuvha ḽo ḓoweleaho ḽa mushumo kha Vhakriste vha u thoma. The International Standard Bible Encyclopedia i amba uri: “Sabatha ya Swondaha yo thoma ḓanani ḽa vhuṋa ḽa miṅwaha musi Constantine [Muvhusi wa Muroma wa muhedeni] a tshi amba uri hu na mishumo i songo fanelaho u itwa nga Swondaha.” a

 Hu pfi mini nga ndimana dzine dza vhonala dzi tshi amba uri Swondaha ndi ḓuvha ḽo khetheaho? Bivhili i amba uri Muapostola Paulo o ḽa na vhatendi ngae “nga ḓuvha ḽa u thoma ḽa vhege,” ḽine ḽa vha Swondaha, fhedzi zwenezwi zwi a pfala ngauri o vha a tshi khou ṱuwa nga ḓuvha ḽi tevhelaho. (Mishumo 20:7) Nga hu fanaho, zwiṅwe zwivhidzo zwo vhudzwa uri zwi vhetshele thungo tshelede ya u thusa nga “ḓuvha ḽa u thoma ḽa vhege iṅwe na iṅwe,” ḽine ḽa vha Swondaha, fhedzi yeneyi yo vha i nyeletshedzo ya nḓila ya u shumisa tshelede. Yeneyo miṋeelo yo vha i tshi vhewa hayani, i sa ḓiwi nayo hune ha farelwa miṱangano.—1 Vhakorinta 16:1, 2.