Naa No Vha Ni Tshi Zwi Ḓivha?
Ho itea mini Ninive nga murahu ha misi ya Yona?
NGA vho 670 B.C.E., muvhuso wa Asuri wo vha u wone muhulwanesa kha ḽifhasi ḽoṱhe. Website ya British Museum i ri: “Wo vha u tshi vhusa u bva vhukovhela kha ḽa Kipiro, wa yela vhubvaḓuvha kha ḽa Iran nahone nga tshiṅwe tshifhinga wo vhusa na Egipita.” Musanda waho une wa vha Ninive wo vha u ḓorobo ine ya fhira dzoṱhe kha ḽifhasi. Wo vha u na ngade dzo nakaho, dzipfamo khulwane na dziḽaiburari khulwane. Mbondo dza Ninive dzo vha dzo ṅwalwa uri “khosi ya ḽifhasi ḽoṱhe,” zwi tshi khou ambela kha Khosi Ashurbanipal na maṅwe mahosi a Asuri. Zwo vha zwi tshi vhonala u nga a hu na we a vha a tshi nga kunda Asuri musi hu tshi khou vhusa ene.
Muvhuso wa Asuri wa Ḽifhasi Ḽoṱhe wo vha u wone muhulwane kha ḽifhasi ḽoṱhe nga tshenetsho tshifhinga
Naho zwo ralo, nga tshifhinga tsha musi Asuri ḽi na maanḓa mahulu, Tsefanya muporofita wa Yehova o ri: “[Yehova u ḓo] fhelisa Asuri, a ita uri muḓi wa Ninive u vhe shubi, u ome sa soga.” Nahumi muporofita wa Yehova na ene o ri: “Dzhiani siḽiva, dzhiani na musuku! . . . A hu tshee na tshithu muḓini, wo tshinyadzwa, u shubi! . . . Vhoṱhe vhane vha u vhona vha ḓo u shavha, vha ri, ‘Ninive o tshinyadzwa!’” (Tsef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Khamusi vhathu vha tshi pfa honoho vhuporofita vho ḓivhudzisa uri: ‘Naa zwi nga konadzea? Naa muvhuso wa Asuri u re na maanḓa nga u rali u nga fheliswa?’ Zwo vha zwi tshi nga lungano.
Muḓi wa Ninive wo vha shubi!
Naho zwo ralo, muvhuso wa Asuri wo fheliswa. Mafheleloni a ḓana ḽa vhusumbe ḽa miṅwaha B.C.E., muvhuso wa Asuri wo fheliswa nga Vhababele na Vhameda. Ninive hu si tsha dzula muthu nahone vhathu vha hu hangwa. U ya nga khandiso ya vha ha Metropolitan Museum of Art, wonoyo muḓi wo fheleledza wo fukedzwa nahone vhathu vha vho tou ḓivha nga hawo nga u u vhala Bivhilini. Biblical Archaeology Society i ri: “A hu na we a vha a tshi kha ḓi zwi ḓivha uri musanda muhulwane wa Asuri wo vhuya wa vha hone zwa vhukuma.” Fhedzi nga 1845, Austen Henry Layard ane a vha mugudi wa zwo fukulwaho mavuni o thoma u fukula henefho mashubini a muḓi wa Ninive. Zwe a zwi wana henefho zwo sumbedza uri Ninive wo vha u muḓi wo nakaho.
Vhuporofita ha Ninive he ha itea vhu khwaṱhisa fhulufhelo ḽashu ḽa uri vhuporofita vhu re Bivhilini vhu ambaho nga ha u fheliswa ha mivhuso ya musalauno, na hone vhu ḓo itea.—Dan. 2:44; Nzumb. 19:15, 19-21.
