HO VHA hu nga Swondaha nga matsheloni mathomoni a vho-1520, vhadzulapo vha ngei Meaux ine ya vha ḓorobo ṱhukhu i re tsini na Paris, a vho ngo kholwa zwe vha zwi pfa kerekeni. Vho pfa Evangeli i tshi vhalwa nga luambo lwavho lwa ḓamuni lune lwa vha Lufura nṱhani ha Lulatini!

Muṱalutshedzeli wa Bivhili we a ṱalutshedzela yeneyo Bivhili ndi Jacques Lefèvre d’Étaples (nga Lulatini ndi Jacobus Faber Stapulensis) nahone nga murahu o ṅwalela khonani yawe ya tsini a ri: “Ndi zwavhuḓi vhukuma u ḓivha uri Mudzimu u khou thusa vhathu vhanzhi u pfesesa Bivhili.”

Nga tshenetsho tshifhinga, Kereke ya Katolika na vhagudi vha zwa vhurereli vha ngei Paris vho hana vhathu vha tshi shumisa Bivhili yo ṱalutshedzelwaho nga luambo lwavho lwa ḓamuni. Nga zwenezwo, ndi mini zwe zwa sudzulusela Lefèvre uri a ṱalutshedzele Bivhili nga Lufura? Nahone o kona hani u thusa vhathu vha henefho uri vha kone u pfesesa Bivhili?

Musi a sa athu u vha muṱalutshedzeli wa Bivhili, Lefèvre o ḓiṋekedzela kha u vusulusa bugu dza pfunzo dza maṱali na dza vhaḓivhi vha vhurereli nga nḓila ye dza vha dzi ngayo mathomoni. O ṱhogomela uri maṅwalwa a kale o tshinyadzwa, a xedza vhathu nahone o khakhea lwa miṅwaha minzhi. Musi a tshi khou ita ṱhoḓisiso kha zwine maṅwalwa a kale a amba zwone, o thoma u guda nga vhuronwane Bivhili ya Lulatini yo ḓoweleaho ya Kereke ya Katolika ine ya pfi Vulgate.

U fhisetshela hawe u guda Maṅwalo zwo ita uri a phethe nga ḽa uri “u guda ngoho nga ha Mudzimu zwi ita uri ri fulufhele u wana . . . dakalo ḽihulwane.” Nga zwenezwo, Lefèvre o litsha u guda pfunzo dza maṱali nahone a shumisa nungo dzawe dzoṱhe kha u ṱalutshedzela Bivhili.

Nga 1509, Lefèvre o gandisa bugu ṱhanu dza Psalme * dza Lulatini dzo fhamba-fhambanaho u katela na Bivhili ya Vulgate yo khakhululwaho. U fhambana na Vhagudi vha zwa vhurereli vha misini yawe, o ḓiṋekedzela kha u wana zwine mulaedza wa Bivhili wa “amba zwone.” Nḓila ye a ṱalutshedza ngayo Maṅwalo yo ṱuṱuwedza vhukuma vhaṅwe vhagudi na vhashandululi vha Bivhili.—Sedzani Bogisi “ Nḓila Ye Martin Luther A Ṱuṱuwedzwa Ngayo Nga Lefèvre.”

Lefèvre o alutshela kerekeni ya Katolika, o vha e na khwaṱhisedzo ya uri kereke i nga shandula nḓila ine ya funza ngayo arali Maṅwalo a funzwa vhathu nga nḓila yo teaho. Fhedzi vhathu vho vha vha tshi ḓo vhuyelwa hani nga Maṅwalo arali eneo maṅwalo makhethwa o vha o ṅwalwa nga Lulatini?

Lefèvre o vha a tshi funa Bivhili vhukuma nahone o ita uri i swikelele vhathu vhanzhi. U itela u swikelela tshenetsho tshipikwa, nga June 1523, o gandisa Bivhili i fhelelaho tshikwamani ya ṱhalutshedzelo ya Evangeli nga Lufura. Mutengo wa yeneyi Bivhili wo vha u sa eḓani na wa Bivhili yo ḓoweleaho nahone zwo lelutshela vhathu vha si na tshelede uri vha kone u wana yeneyo Bivhili.

 Vhathu vhanzhi vho takalela yeneyo Bivhili. Vhanna na vhafumakadzi vho takalela u vhala maipfi a Yesu nga luambo lwavho lwa ḓamuni nahone kopi dza 1 200 dzo gandiswaho dzo ṱavhanya u fhela hu sa athu u fhela miṅwedzi i si gathi.

Kha marangaphanḓa a Evangeli, Lefèvre o ṱalutshedza uri eneo maṅwalwa o a ṱalutshedzela nga Lufura u itela uri “miraḓo” ya kereke “i kone u pfesesa ngoho ya evangeli u fana na vhane vha i pfesesa nga Lulatini.” Fhedzi ndi ngani Lefèvre o vha o ḓiimisela u thusa vhathu uri vha ḓivhe zwine Bivhili ya zwi funza?

Lefèvre o vha a tshi ḓivha nḓila ye pfunzo dza vhathu na pfunzo dza maṱali dza xedza ngayo Kereke ya Katolika. (Marko 7:7; Vhakolosa 2:8) Nahone o vha e na vhungoho ha uri tshifhinga tsho swika tsha uri Evangeli i “ḓivhadzwe shangoni ḽoṱhe, u itela uri vhathu vha si xedzwe nga pfunzothendwa dza vhathu.”

Lefèvre o dovha a ita vhuḓidini ha u bvukulula mazwifhi a vhe vha vha vha tshi khou hanedzana na ṱhalutshedzelo ya Bivhili ya Lufura. O sasaladza vhenevho vhadzia muhoyo, a ri: “Vha ḓo gudisa hani [vhathu] uri vha ite zwe Yesu Kristo a zwi laedza, arali vha songo ḓiimisela uri nngu dzi kone u vhona na u vhala Evangeli ya Mudzimu nga luambo lwavho lwa ḓamuni?”—Vharoma 10:14.

 A zwi mangadzi uri vhagudi vha zwa vhurereli vha Yunivesithi ya ngei Paris, Sorbonne vho lingedza u vhulaha Lefèvre. Nga August 1523, vho amba uri ṱhalutshedzelo ya Bivhili ya luambo lwa ḓamuni i “vhaisa Kereke.” Arali Khosi ya Fura ine ya pfi Francis wa u Thoma, yo vha i songo dzhenelela, Lefèvre o vha tshi ḓo dzhiiwa sa mulwa-na-pfunzothendwa.

Lefèvre ho ngo tendela tshithu na tshithihi tshi tshi mu khakhisa kha mushumo wawe wa u ṱalutshedzela Bivhili. Nga 1524, musi o no fhedza u ṱalutshedzela Maṅwalo a Lugerika (ane a vhidzwa Thestamennde ntswa), o gandisa bugu dza Psalme nga Lufura u itela uri vhatendi vha rabele “vho ḓiṋekedzela nahone zwi tshi bva mbiluni.”

Vhagudi vha zwa vhurereli vha ngei Sorbonne vho ṱavhanya vha ṱolisisa ṱhalutshedzelo ya Lefèvre nga vhuronwane. Nga u ṱavhanya vho amba uri yeneyo ṱhalutshedzelo ya Maṅwalo a Lugerika i fheliswe nahone vho amba uri zwiṅwe zwe zwa ṅwalwa “zwi tshimbidzana na zwe zwa ambiwa nga Luther.” Musi vhagudi vha zwa vhurereli vha tshi mu vhidza uri vha pfe mavhonele awe, Lefèvre o khetha u “fhumula” nahone a shavhela shangoni ḽa ngei Strasbourg. Musi e henefho, o bvela phanḓa a tshi ṱalutshedzela Bivhili. Naho vhaṅwe vho vha vha tshi mu dzhia sa goswi, o vha a tshi tenda uri ho vha hu nḓila ya khwine ya u aravha vhathu vha sa dzhieli nṱha “vhulungu” ha ngoho i re Bivhilini.—Mateo 7:6.

Nga murahu ha ṅwaha o no shavha, Khosi Francis wa u Thoma yo khetha Lefèvre uri a vhe mudededzi wa ṅwana wayo Charles we a vha e na miṅwaha miṋa. Wonoyo mushumo wo ṋea Lefèvre tshifhinga tshinzhi tsha uri a fhedzise ṱhalutshedzelo yawe ya Bivhili. Nga 1530, o gandisa ṱhalutshedzelo ya Bivhili yo fhelelaho ngei Antwerp nnḓa ha Fura nga thendelo ya Muvhusi ane a pfi Charles wa Vhuṱanu. *

Vhutshilo hawe hoṱhe, Lefèvre o vha a tshi fulufhela uri kereke i ḓo laṱa masialala a vhathu nahone ya humela kha nḓivho ya vhukuma i wanalaho Maṅwaloni. Vhukuma, o vha a tshi fulufhela nga ho khwaṱhaho uri “Mukriste muṅwe na muṅwe u na ndugelo na vhuḓifhinduleli ha u guda na u vhala Bivhili.” Ndi ngazwo o shuma nga u ḓiimisela u itela uri Bivhili i swikelele vhathu vhoṱhe. Naho vhuḓidini ha Lefèvre ha u vhona kereke i tshi shandula nḓila ine ya funza ngayo zwi songo tsha vha hone, fhedzi o thusa vhathu vhanzhi u pfesesa Bivhili, nga zwenezwo, lutamo lwawe a lwo ngo thivhelwa.