VOKUENDA kuanyamo alua, vakuakupisa Embimbiliya va popia okuti Soma Belsiatare, una wa tukuiwa velivulu lia Daniele, ka la kalako. (Dan. 5:1) Ovo va ci kolela omo okuti vakuakulembulula ovina, ka va sangele uvangi wokuti eye wa kalako muẽle. Pole, ocisimĩlo caco ceya oku pongoloka kunyamo wo 1854. Momo lie?

Onumiwa yimue yo Bretanya yi tukuiwa hati, J. G. Taylor wa lembulula ovina vimue volupale luo Ur, okuti cilo onano yo Iraque. Kocitumãlo caco, eye wa sangako asanga alua otuma. Esanga lesanga, lia kuata eci ci soka olosentimetru 10 vusovi okuti kilu liaco kua tayiwa olondaka vimue. Olondaka vimue pokati kasanga aco, mua kongelele ohutililo yimue yi pinga okuti Soma yo ko Bavulono Nabonidu kuenda omõlaye uveli, Belsiatare, va kala otembo yalua komuenyo. Luvangi owu, vakuakupisa va tava okuti Belsiatare wa kalako muẽle.

Embimbiliya ka li tukula lika okuti Belsiatare wa kalako muẽle, pole, li tukulavo okuti eye wa kala osoma. Yimue vali onjanja, vakuakupisa va patãla. Ndeci kocita 19, onoño yimue yi tukuiwa hati William Talbot wa soneha hati vamue va tava okuti “Belsiatare wa kala oku viala votembo yimuamue la isiaye, Nabonidu. Pole, ka kuli lacimue ceca uvangi waco.”

Atatãhãi aco apua eci olondaka via sangiwa kasanga akuavo a lekisa okuti isia ya Belsiatare, Soma Nabonidu wa kala ocipãla lolupale vokuenda kuayamo alua. Nye ca pita votembo yaco eyi? Elivulu limue (Encyclopedia Britanica) li lombolola okuti: “Eci Nabonidu a kala kumandekua eye wa eca omangu yaye yusoma ku Belsiatare kuenda onepa yalua yolohoka viaye.” Omo liaco, Belsiatare wa kala osoma ko Bavulono vokuenda kuotembo yaco. Kuenje ukuakulembulula ovina kuenda ulume umue ukuakulilongisa alimi o tukuiwa Alan Millard va popia vati, ca sunguluka “elivulu lia Daniele oku tukula Belsiatare okuti o ‘soma.’”

Ocili okuti kafendeli va Suku, uvangi wa velapo okuti elivulu lia Daniele lia koleliwa kuenda lia vetiyiwa la Suku, u sangiwa Vembimbiliya.—2 Tim. 3:16.