Мәзмунға өтүш

Мундәриҗигә өтүш

Оқурмәнләрниң соаллири

Оқурмәнләрниң соаллири

Исраилларниң чөлдә манна вә бөдүнидин башқа йәйдиған нәрсилири болғанму?

Исраиллар 40 жил чөлдә жүргәндә, манна уларниң асаслиқ йемәклиги болған (Чиқ. 16:35). Йәһва Худа йәнә уларниң йейиши үчүн икки қетим бөдүниләрни әвәткән (Чиқ. 16:12, 13; Сан. 11:31). Униңдин башқа, исраиллар башқа бәзи йемәкликләрниму йегән еди.

Мәсилән, Йәһва Худа бәзидә Өз хәлқиниң еһтияҗини қандуруш үчүн, дәм алидиған җайға башлап барған вә улар шу йәрдин су вә йемәклик тапалиған (Сан. 10:33). Әшу җайлардин бири Елим бостанлиғи болуп, «у йәрдә он икки булақ, йәтмиш түп хорма дәриқи бар еди» (Чиқ. 15:27). «Муқәддәс китапта тилға елинған өсүмлүкләр» намлиқ китап шундақ дәйду: «Хорма пальмисиниң тарқилиш даириси наһайити кәң, чөлдә асаслиқ йемәклик һесаплинидиған мевилик дәрәқ, миллионлиған кишиләрни яғ вә йемәклик билән тәминләйду, һәтта уларға қуяш нури вә ямғурдин далда җай болиду».

Исраиллар бүгүнки күндә Фаран дәп аталған бостанлиқта тохтап, чедирлирини тиккән болуши мүмкин a. Көләми кәң Фаран вадисиниң бир қисми шу бостанлиқ еди. «Муқәддәс китаптики җайларни байқаш» намлиқ китапта мундақ дейилгән: «Бу вада яки дәрия вадиси 130 километрға созулған, Синай районидики әң узун, әң гөзәл вә әң даңлиқ вадилардин бири болған. Бу вадиниң кириш еғизидин тәхминән 45 километр жирақлиқтики җайда 4,8 километр узунлуққа созулған чирайлиқ хормизарлиқтин шәкилләнгән. Фаран бостанлиғиниң деңиз йүзидин егизлиги тәхминән 610 метр келиду. У худди Синайдики Ерәм беғи. Миңлиған хорма дәриғи қедимий дәвирләрдин башлап кишиләрни бу бостанлиққа келип маканлишишқа җәлип қилған».

Хорма пальмилири Фаран бостанлиқта

Исраиллар Мисирдин чиққанда хемирни, хемир жуғуридиған қачиларни, бәлким бир қисим ашлиқ данлирини вә яғларни өзлири билән еливалған. Әлвәттә, көп өтмәй улар бу еливалғанлирини йәп түгәткән. Улар йәнә нурғун чарва-малларни һайдап маңған еди (Чиқ. 12:34—39). Бәлким, чөлдә шараит начар болғачқа, чарва-малларниң сани азийип кәткән, бәзилирини исраиллар йегән, бәзилирини Йәһваға қурбанлиқ сунған, һәтта сахта илаһларға қурбанлиқ қилған b (Әлч. 7:39—43). Буни биз Худаниң садақәтсизлик қилған хәлиқкә ейтқан сөзлиридин көрүвалалаймиз: «Силәрниң оғуллириңлар чөлдә 40 жил давамида падичи һаятини кәчүриду» (Сан. 14:33). Исраиллар чарва-малларни беқип, уларниң сүтини ичкән вә анда-санда гөшини йегән, амма бу озуқ тәхминән үч миллион адәмниң 40 жил йәп-ичиши үчүн һәргиз йәтмәйду c.

Шунчә көп чарва-маллар ичидиған су вә йәм-хәшәкләр қәйәрдин тепилған? d Бәлким, шу заманларда чөлдә бүгүнки күнимизгә қариғанда көпирәк ямғур яққан, шуңа чөлдә өсүмлүкләрму көп болған. «Муқәддәс Язмиларни чоңқур чүшиниш» намлиқ китапниң 1-томида мундақ дейилгән: «3500 жил илгири, Аравиядә һазирқидин көпирәк су мәнбәси болған. Әмәлийәттә, сүйи қуруп кәткән нурғун чоңқур дәрия вадилири яки тағ-җилғилири, илгири бу районларда су еқинлирини һасил қилғудәк дәриҗидә йетәрлик ямғур яққанлиғини испатлап бериду». Шундақ болсиму, чөл-баяван қақас вә қорқунчлуқ җай еди (Қ. шәр. 8:14—16). Йәһва Худа мөҗүзә көрситип, су тәминләп бәрмигән болмиса, исраиллар вә уларниң чарва-маллири чоқум һалак болған болатти (Чиқ. 15:22—25; 17:1—6; Сан. 20:2, 11).

Муса исраилларға: «Инсан пәқәт нан билән әмәс, бәлки Йәһваниң еғизидин чиққан һәрбир җүмлә сөз билән яшайдиғанлиғини билишиң үчүн»,— дәп, Йәһваниң уларға йемәклик үчүн маннини беришиниң сәвәвини ейтти (Қ. шәр. 8:3).

a «Күзитиш мунари», 1992-жил, 1-май (рус) саниниң 24, 25-бәтлиригә қараң.

b Муқәддәс китапта чөлдә Йәһваға қурбанлиқ сунулғанлиғи икки қетим тилға елинған. Биринчи қетим, роһанийлар вәзипә орниға қоюлғанда; иккинчи қетим, улар Өтүп кетиш һейтини өткүзгәндә. Бу икки вақиә исраиллар Мисирдин айрилип, иккинчи жили, йәни миладидин илгирики 1512-жили йүз бәргән (Лав. 8:14—9:24; Сан. 9:1—5).

c Чөлдики 40 жил ахирлишиш пәйтидә, исраиллар урушта йүз миңлиған чарва-малларни олҗа алған еди (Сан. 31:32—34). Шундақ болсиму, улар Вәдә қилинған зиминға киргәндә манна йегән (Йәшуа 5:10—12).

d Йәһва «һәрбири өзиниң йейишигә қарап жиғивалсун» дәп буйриған. Шуңа, чарва-маллар манна йемигән дегән йәкүн чиқиралаймиз (Чиқ. 16:15, 16).