Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Ua ite anei oe?

Ua ite anei oe?

No te aha ua hahu Iosepha ia ˈna hou a farerei ai ia Pharao?

Patu penihia no aiphiti i tahito ra o te faaite ra i te tahi taata e hahu ra

Ia au i te Genese, ua faaue Pharao ia aratai-oioi-hia te taata mau auri Iosepha ia ˈna no te tatara i te auraa o ta ˈna moemoeâ peapea mau. I roto Iosepha te fare tapearaa e rave rahi matahiti. Noa ˈtu te titauraa ru a Pharao, ua rave Iosepha i te taime no te hahu ia ˈna. (Genese 39:20-23; 41:1, 14) Ua faahiti te taata papai i te reira no te faaite ua matau Iosepha i te mau peu a to Aiphiti.

Ua matau e rave rahi nunaa i tahito ra i te vaiiho i to ratou huruhuru taa ia tupu. Hoê â atoa no te ati Hebera. Te parau ra na taata papai buka John McClintock e James Strong, “i roto i te mau nunaa o te pae Hitia o te râ, o te mau taata o Aiphiti i tahito anaˈe te ore e vaiiho i te umiumi ia tupu.”—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.

O te umiumi anaˈe anei ta ratou e hahu? Ia au i te tahi vea no nia i te mau maimiraa i te pae o te ihipǎpǎ, e peu taa maitai ta to Aiphiti no te mau oroa. Hou a tia ˈtu ai i mua ia Pharao, te titau ra vetahi peu tumu ia faaineine mai te huru te haere ra oe i te hiero. Ia au i te reira, ua hahu ïa Iosepha i to ˈna upoo e to ˈna tino taatoa.

Te parau ra te buka Ohipa e Heleni te metua tane o Timoteo. Te auraa anei e taata tumu o ˈna no Heleni?

E ere. I roto i ta ˈna mau papai faaurua, ua faahiti te aposetolo Paulo i te tahi taime i te taata Heleni. E au ra ua faaohipa oia i tera parau no te feia atoa e ere i te ati Iuda. (Roma 1:16; 10:12) Eita e ore no te mea o te reo Heleni te mea paraparau-aˈe-hia e ua matauhia te peu tumu a to Heleni na te mau vahi i poro ai Paulo.

O vai tei faarirohia na ei Heleni i tahito? I te senekele maha hou te Mesia, o Isocrate te tahi taata orero aravihi no Ateno. Tei rotopu oia i te feia o tei faatia ma te faahiahia mea nafea te peu tumu a to Heleni i parare ai na te ao. Ua faaite oia: “E faarirohia tei fanaˈo i ta matou haapiiraa ei taata Heleni, e ere râ oia i te taata tumu no ǒ.” Te auraa, e ere te metua tane o Timoteo, oia atoa te tahi atu ta Paulo i pii ei Heleni i te taata o tei fanauhia i ǒ. Ua faarirohia râ mai tera no te mea ua rave mai ratou i te mau peu a tera nunaa.—Ohipa 16:1.