Eaha to roto?

Tapura tumu parau

A PEE I TO RATOU FAAROO | SARA

Na te Atua i pii ia ˈna tamahine hui arii!

Na te Atua i pii ia ˈna tamahine hui arii!

A FERURI na ia Sara ia tia mai i te otiraa ta ˈna ohipa e ia hiˈo i te atea. I raro aˈe i ta ˈna aratairaa, te oaoa ra te mau tavini e te ohipa maite ra. Eita râ o Sara e mataitai noa ˈtu, e vahine itoito oia, e haere atoa o ˈna e rave i ta ˈna tuhaa. A feruri na ia ˈna ia taurumi i te mau vahi e mauiui ra i nia i to ˈna na rima. Peneiaˈe, no oti noa ˈtura te tahi tuhaa o to ratou fare ie i te tafaihia e ana. Ua marau roa te iri puaaniho o tei faaohipahia i tera mau rahiraa matahiti i raro aˈe i te ûa e te mahana. Ua haamanaˈo te reira ia Sara i te maororaa matahiti i taui noa ˈi ratou i te vahi nohoraa. Ua mairi te avatea e tei te taperaa mahana i teie nei. Ua hiˈo Sara ia Aberahama a i te faarueraa i te poipoi ra e te nânâ ra oia i to ˈna mata i te hoê â vahi. A ite ai Sara i ta ˈna tane i nia i te aivi na pihai mai, te itehia ra te oaoa i nia i to ˈna hohoˈa mata haviti mau.

Tau ahuru matahiti tei mairi mai te aratairaa mai Aberahama i to ˈna mau taata na te tahi atu pae mai o te anavai Eupharate e tae ihora ratou i Kanaana. Ua turu maite Sara i ta ˈna tane i roto i tera tere noa ˈtu aita oia i ite eaha te tiai mai ra. Eaha te tumu? Ua ite Sara e tuhaa faufaa ta Aberahama i roto i te opuaraa a Iehova ia faatupu i te hoê huaai e te tahi nunaa haamaitai-rahi-hia. Eaha râ ta Sara tuhaa? Mea maoro oia i te oreraa e nehenehe e fanau i te tamarii e i teie nei, 75 matahiti to ˈna. Eita e ore ua uiui o ˈna, ‘E nafea o Iehova e faatupu ai i ta ˈna parau fafau mai te peu o vau te vahine a Aberahama?’ Ua haapeapea o Sara e ua hinaaro oioi oia e ite e nafea râ te reira e tupu ai.

I te tahi taime, e uiui atoa paha tatou afea râ te mau parau fafau a te Atua e tupu ai. E ere i te mea ohie ia faaite i te faaoromai, mai te peu iho â râ e te tiai ru ra tatou i te tahi mea. Eaha te haapii mai i te faaroo o teie vahine faahiahia mau?

“AITA AˈENEI I TIA IA IEHOVA IA TAMARIIHIA TA ˈU”

Ua hoˈi mai ratou na te fenua Aiphiti mai. (Genese 13:1-4) Ua faatia i te puhapa i te mau vahi teitei i te pae hitia o te râ o Betela, aore ra o Luza mai ta to Kanaana i matau i te pii. Mai tera vahi atu, e nehenehe Sara e ite i te rahi o te Fenua tǎpǔhia. Te vai ra te mau oire iti no Kanaana, e na reira atoa te mau purumu o te aratai i te vahi atea roa. Aita râ te reira i hohoˈa noa ˈˈe i te oire tumu o Sara. Ua paari oia i Ura, te tahi oire i Mesopotamia, 1 900 kilometera te atea. Ua vaiiho oia i muri e rave rahi fetii, te mau mea au mau o te tahi oire ruperupe i te pae imiraa moni mai te mau vahi hoohooraa taoˈa. I reira, e fare naho maitai atoa to ˈna, mea paari te tapoi fare e te mau patu e peneiaˈe, e pape tahe noa atoa! Mai te peu râ e te manaˈo ra tatou e ua mihi Sara i to ˈna oraraa i to ˈna oire tumu, aita ïa tatou i matau maitai i tera vahine haamori i te Atua.

A hiˈo na i ta te aposetolo Paulo i papai i raro aˈe i te aratairaa a te varua moˈa tau 2 000 matahiti i muri aˈe. Ma te faahiti i te faaroo o Sara e to Aberahama, ua na ô oia: “Ahiri ratou i manaˈo noa i te vahi ta ratou i faarue na, ua tia noa ia ratou ia hoˈi.” (Hebera 11:8, 11, 15) Aita Sara raua Aberahama i manaˈonaˈo noa ˈˈe i te oraraa ta raua i vaiiho. Ahani raua i faatupu i te manaˈo taata mai tera te huru, ua faaoti ïa raua i te hoˈi. Ua ere roa atoa ïa i te fanaˈoraa faahiahia ta Iehova i horoa ˈtu. Eita atoa ïa raua e riro ei hiˈoraa faahiahia no te faaroo no te mau mirioni taata.

Ua hiˈo râ Sara i mua. A ratere noa ˈi ratou, ua turu oia i ta ˈna tane, ua tauturu ia tatara i te mau fare ie, ia aratai i te nǎnǎ puaatoro e ia faatia faahou i te puhapa. Te vai ra ˈtu â te tahi atu mau fifi e tupuraa ta ˈna i faaruru. Ua haapapu faahou o Iehova i ta ˈna parau tǎpǔ ia Aberahama, aita â râ i faahiti atura ia Sara!—Genese 13:14-17; 15:5-7.

Faaoti aˈera Sara ua tae i te taime e tia ia paraparau ia Aberahama no nia i te tahi ohipa ta ˈna i manaˈo. A feruri na i te peapea o te itehia ra i nia i to ˈna hohoˈa a na ô ai oia i ta ˈna tane: “Inaha, aita aˈenei i tia ia Iehova ia tamariihia ta ˈu.” I muri iho, ua ani ia Aberahama ia taoto i ta ˈna tavini vahine ra o Hagara ia noaa ta ˈna huaai tamarii. Auê Sara i te mauiui i te aniraa i te reira i ta ˈna tane! Mea huru ê roa paha no tatou, e pinepine râ te tane i tera tau i te rave i te tahi atu vahine, ia noaa ta ˈna tamarii. b Ua manaˈo paha Sara mea na ô e tupu ai te opuaraa a te Atua ia faatupu i te hoê huaai na roto ia Aberahama. Te mea râ e tapea mai, to ˈna ïa huru, ua farii oia i te rave i te hoê haapaeraa rahi mau. Eaha ta Aberahama i rave? Te na ôhia ra, “ua faaroo atura hoi . . . i taua parau a [Sara] ra.”—Genese 16:1-3.

Te auraa anei na Iehova i turai ia Sara ia na reira? E ere, te faaite ra hoi ta ˈna raveraa i te huru taata. Ua manaˈo oia o te Atua to muri mai i to ˈna ati e no ˈna, aita ˈtu e ravea. E mauiui e e ati mau tei tupu no ta Sara faaotiraa. Noa ˈtu râ, ua faaite te reira i to ˈna hinaaro e imi na mua i te maitai o vetahi ê. E ere anei to Sara hiˈoraa i te mea faahiahia? E pinepine hoi te taata i teie mahana i te haapao noa i to ratou maitai. No reira, ia tuu tatou i te opuaraa a te Atua na mua ˈˈe i to tatou mau hinaaro, te pee ra tatou i te faaroo o Sara.

“UA ATA HOI OE”

Hapû ihora Hagara ia Aberahama. Manaˈo atura paha te tavini vahine mea faufaa aˈe o ˈna ia Sara e haamata ˈtura ïa i te hiˈo ê i to ˈna fatu vahine. Auê hoi Sara i te mauiui e! Ma te parau faatia a Aberahama e te turu a te Atua, ua faautua etaeta o Sara i ta ˈna tavini vahine, aita râ e faaitehia ra eaha ta ˈna i rave. Ua fanau ihora Hagara i te hoê tamaiti o Isemaela te iˈoa e mairi atura te mau matahiti. (Genese 16:4-9, 16) I muri aˈe, ua tae atu te tahi poroi no ǒ mai ia Iehova. I tera taime, 89 matahiti to Sara e to Aberahama, e 99 ïa matahiti. E poroi maere mau râ tei faaitehia ˈtu ia raua!

Ua tǎpǔ faahou o Iehova i to ˈna hoa ia Aberahama e na ˈNa e faarahi i to ˈna huaai. Ua taui atoa te Atua i te iˈoa o ta ˈna tavini. Tae roa hoi i tera taime, o Aberama to ˈna iˈoa. Ua mairi râ o Iehova ia ˈna i te iˈoa Aberahama, Metua no te nunaa e rave rahi te auraa. E i tera taime, a tahi ra o Iehova e faaite ai i te tuhaa a Sara i roto i ta ˈna opuaraa. Ua taui oia i te iˈoa Sari, tei mârô paha te auraa, e mairi atura ia ˈna i te iˈoa Sara, ta tatou paatoa ïa i matau. Tamahine hui arii te auraa o te iˈoa Sara! Teie ta Iehova i parau no te faataa eaha o ˈna i horoa ˈi i tera iˈoa no teie vahine here: “E haamaitai au ia ˈna, e e horoa vau i te tahi tamaiti no oe ia ˈna, e e haamaitai atoa vau ia ˈna: e riro hoi Sara ei metua no te mau fenua, e e hui arii atoa te fanau ia ˈna no te mau fenua.”—Genese 17:5, 15, 16.

E tupu te faufaa ta Iehova i faaau no te faatupu i te hoê huaai o te haamaitai i te mau nunaa atoa na roto i te tamaiti a Sara! Ua maiti te Atua i to ˈna iˈoa ra o Isaaka, te ata te auraa. I te taime matamua a faaitehia ˈi ia Aberahama e haamaitai o Iehova ia Sara ma te horoa ˈtu i te hoê tamaiti, “ua tipapa ihora Aberahama i raro te mata, ua ata ihora.” (Genese 17:17) Ua maere e ua oaoa roa ino o ˈna. (Roma 4:19, 20) E o Sara, eaha to ˈna huru?

Tau taime rii i muri aˈe, tae mai nei e toru taata i te puhapa o Aberahama. Noa ˈtu te veavea, oioi teie na hoa faaipoipo ruhiruhia i te farii maitai ia ratou. Ua na ô aˈera Aberahama ia Sara: “A oi etaeta na i e toru farii faraoa hua, a tunu ai ei pane.” E ere i te ohipa nainai ia farii maitai i te manihini. Aita râ Aberahama i vaiiho e na ta ˈna vahine e rave i te mau ohipa atoa. Te faatiahia ra, haavitiviti atura oia i te rave mai i te hoê pinia puaatoro e faaineine ihora i te tahi atu mau maa e te inu. (Genese 18:1-8) E melahi na Iehova tera na “taata” e toru! Ua manaˈo te aposetolo Paulo i te reira i to ˈna papairaa i teie mau parau: “Eiaha e haamoˈe i te farii maitai, ma te na reira hoi vetahi i farii ai i te melahi, ore noa ˈi ratou i ite e e melahi.” (Hebera 13:2) E tia anei ia oe ia pee i te hiˈoraa nehenehe mau ta Aberahama raua Sara i horoa mai no te farii maitai i te taata?

Mea au roa na Sara e farii maitai i te taata

Ua haapapu faahou hoê o na melahi i ta te Atua parau tǎpǔ ia Aberahama, e fanau Sara i te hoê tamaiti. I tera taime, aita o Sara i reira, tei roto mai râ oia i te fare ie e te faaroo ra i ta ratou parau. No to ˈna huru ê e maere rahi, eita faahou ta ˈna e nehenehe e tapea, ata aˈera Sara i roto ia ˈna iho e ua na ô: “Ei oaoa tamaiti anei to ˈu tei ruhiruhia vau, e ua ruhiruhia atoa tau fatu nei?” Ua aˈo ihora te melahi ia Sara na roto i teie uiraa: “Te vai atura anei te hoê mea e ore e tia ia Iehova ia rave?” Ua mǎtaˈu aˈera Sara e ua imi i te otoheraa! Na ô ihora oia: “Aita vau i ata.” Pahono atura te melahi: “Eiaha, ua ata hoi oe.”—Genese 18:9-15.

E tapao faaite anei te ata a Sara aita o ˈna i tiaturi i tera mau parau? E ere roa ˈtu. Te na ô ra te Bibilia: “No te faaroo atoa i noaa ˈi ia Sara te puai e hapû ai oia, a mairi atoa ˈi to ˈna matahiti no te fanau, i te mea e ua papu ia ˈna e e nehenehe e tiaturi i Tei fafau mai ia ˈna ra.” (Hebera 11:11) Ua ite Sara e nehenehe o Iehova e faatupu i ta ˈna mau parau atoa. O vai i rotopu ia tatou o te ore e hinaaro i te hoê faaroo puai mai tera te huru? No reira, eiaha roa tatou e faaea i te haapii atu â no nia i te Atua o tei horoa mai i te Bibilia. E taa ïa ia tatou ua tano roa Sara i te faatupuraa i te faaroo ia ˈNa. Eita roa hoi o Iehova e taiva noa ˈˈe, e tapea e e faatupu o ˈna i ta ˈna mau parau fafau atoa! I te tahi taime, e huru ê aore ra e ata paha tatou no to tatou maere rahi i ta ˈna mau raveraa!

“E FAAROO OE I TE REO O SARA”

Ua haamaitai o Iehova ia Sara no to ˈna faaroo

I te 90raa o to ˈna matahiti, tae atura i te taime ta Sara i tiai noa na. Ua horoa oia i te hoê tamaiti na ta ˈna tane here. Hoê hanere matahiti to Aberahama i tera taime! Horoa ihora te metua tane i te iˈoa ra o Isaaka i te aiû mai ta te Atua i parau. A feruri na ia Sara, ua oti roa paha o ˈna i te rohirohi, te itehia ra râ to ˈna mata oaoa, ua faataa hoi oia: “Ua faatupu iho nei te Atua i te ata oaoa ia ˈu; e e riro i te ata oaoa atoa te feia atoa e faaroo ra.” (Genese 21:6) Eita e ore, ua riro tera ô maere mau no ǒ mai ia Iehova ei oaoaraa na ˈna e tae roa ˈtu i to ˈna poheraa. Ua riro atoa râ te reira ei hopoia rahi mau.

I te paeraa o te matahiti o Isaaka, ua faatupu te utuafare i te hoê oroa i te mahana i faaea ˈi te tamaiti i te amu i te û o to ˈna mama. Tera râ, e ohipa te haapeapea ra ia Sara. Te faatiahia ra, ua “ite aˈera” te metua vahine i te peu auraa ore a Isemaela. I tera taime, 19 matahiti to te tamaiti a Hagara, hopea ore râ o ˈna i te tâhitohito ia Isaaka. E ere i te faaoooraa noa. Ua aratai hoi te varua moˈa i te aposetolo Paulo ia papai i muri aˈe, ua “hamani ino” Isemaela i te tamaiti. Ua taa maitai ia Sara mea atâta te peu a Isemaela. Ua ite hoi Sara, e ere noa Isaaka ei tamaiti na ˈna, ua maitihia râ oia no te faatupu i te opuaraa a Iehova! No reira, aita Sara i taiâ i te faaite tia roa ˈtu ia Aberahama i to ˈna manaˈo. Ani ihora oia ia tiahi ia Hagara raua Isemaela.—Genese 21:8-10; Galatia 4:22, 23, 29.

Eaha te huru o Aberahama? Te faatiahia ra: “Mauiui roa aˈera Aberahama i taua parau ra no taua tamaiti na ˈna ra.” E ere anei tera te huru o te hoê metua tane? Mea here hoi na Aberahama ia Isemaela e e tamaiti atoa hoi oia na ˈna. Tera râ, ua ite maitai o Iehova i te fifi e no reira oia i parau ai ia Aberahama: “Eiaha oe e mauiui i te tamaiti na, e i to tavini vahine na; e faaroo oe i te reo o Sara ra, e ta ˈna parau atoa ta ˈna i parau mai ia oe ra, e riro hoi na Isaaka taua huaai no oe ra.” Ua haapapu râ o Iehova ia Aberahama e aupuruhia Hagara e te tamaiti. Ei tavini haapao maitai na te Atua, auraro aˈera Aberahama.—Genese 21:11-14.

Ua riro Sara ei tauturu au mau no Aberahama. Aita oia i faahiti noa i te mau parau ta ta ˈna tane e hinaaro e faaroo. I to ˈna iteraa i te tahi ohipa o te nehenehe e haafifi i to ˈna utuafare e to ratou a muri aˈe, aita o ˈna i taiâ i te faaite tia roa ˈtu i to ˈna manaˈo. E ere râ te auraa aita oia i faatura ˈtu. I muri aˈe, ei taata faaipoipo-atoa-hia, ua faahiti te aposetolo Petero ia Sara mai te hoê vahine o tei faatura mau i ta ˈna tane e e hiˈoraa faahiahia mau ta ˈna i vaiiho mai. (Korinetia 1, 9:5; Petero 1, 3:5, 6) Ahiri aita Sara i faatura i ta ˈna tane e aita i faaite i to ˈna manaˈo i roto i tera tupuraa, ua mahere ïa te haamaitairaa rahi mau a Aberahama e ta te taatoaraa o to ˈna utuafare. Auaa râ, ua parau Sara ma te mǎrû i tei titauhia ia parau.

E rave rahi vahine o te haafaufaa rahi nei i te hiˈoraa o Sara. Ua haapii atu hoi te reira e nafea ia faaite i to ratou manaˈo ma te faatura i ta ratou tane. I te tahi taime, e hinaaro atoa paha vetahi vahine ia paraparau roa ˈtu Iehova i ta ratou tane mai ta ˈna i rave no Sara. Ua huti atoa mai râ ratou i te haapiiraa i te faaroo faahiahia mau o Sara, to ˈna here e to ˈna faaoromai.

Aita Sara i hinaaro ia faarirohia o ˈna ei tamahine hui arii noa ˈtu na Iehova iho i mairi atu i tera iˈoa

Aita Sara i hinaaro ia faarirohia o ˈna ei tamahine hui arii noa ˈtu na Iehova iho i mairi atu i tera iˈoa! I to ˈna poheraa i te 127raa o to ˈna matahiti, aita tatou e maere ra no te aha “ua haere . . . Aberahama e heva iana ma te oto.” c (Genese 23:1, 2, Te Bibilia Moˈa V.C.J.S., 1976) Ua mihi rahi mau Aberahama i te tamahine hui arii o to ˈna aau. Mea papu, tera atoa te huru o Iehova a manaˈo ai i teie vahine haapao maitai. No reira o ˈna e hinaaro ai e faahoˈi mai ia ˈna i te ora i roto i te paradaiso i nia i te fenua. O te ora mure ore e te hoê oraraa oaoa mau te tiai ra ia Sara e te feia atoa o te pee i to ˈna faaroo.—Ioane 5:28, 29.

a O Aberama e o Sari te iˈoa o teie na hoa faaipoipo tae roa i te taime a taui ai te Atua i to raua iˈoa. No te faaohie râ, e rave noa mai tatou i te iˈoa ta te rahiraa i matau, oia hoi o Aberahama e o Sara.

b No te hoê tau noa, ua vaiiho o Iehova i te taata ia faaipoipo e rave rahi vahine e ia faaea noa ma te ore e faaipoipohia. I muri aˈe râ, ua faatia oia ia Iesu ia haapapu faahou i te ture aveia ta ˈna i haamau i Edene ra, te faaipoiporaa o te hoê anaˈe tane e te hoê anaˈe vahine.—Genese 2:24; Mataio 19:3-9.

c O Sara anaˈe te vahine ua faaitehia i roto i te Bibilia ehia matahiti to ˈna i te poheraa.