Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Ua ite anei oe?

Ua ite anei oe?

Mea nafea te taata i tahito ra i te iteraa afea hoê matahiti e avaˈe e haamata ˈi?

NO TE mau Hebera i te Fenua tǎpǔhia, e haamata te matahiti i te taime tanuraa e ueueraa huero. E na reira ratou i te mau avaˈe ta tatou e pii i teie mahana Tetepa e Atopa.

E piti huru no te taio ehia mahana to te avaˈe tataitahi aore ra ehia avaˈe to te matahiti. A tahi, e hiˈohia te ohuraa o te avaˈe i te raˈi no te ite e 29 anei aore ra 30 mahana to na 12 avaˈe o te tarena. A piti, e hiˈohia te mahana i te raˈi no te ite i te roaraa o te matahiti. Tera râ, a faaau ai i na ravea e piti, mea rahi aˈe mahana i roto hoê matahiti ia taiohia ia au i te mahana i te raˈi. Ia tano na huru taioraa mahana e piti, ua tuuhia te mahana hau aore ra avaˈe hau i roto i te tarena. A na reira ˈi, e tano te tarena i te taime tanuraa huero maa aore ra ootiraa.

I te tau râ o Mose, ua parau te Atua i to ˈna nunaa, e haamata te matahiti haamoriraa i te avaˈe Abiba aore ra Nisana, oia hoi i Mati aore ra Eperera. (Exo. 12:2; 13:4) E faatupuhia te hoê oroa i taua avaˈe ra, oia atoa te ootiraa o te kerite.—Exo. 23:15, 16.

I roto i ta ˈna buka, ua papai te aivanaa Emil Schürer: “Mea ohie roa ia taa e tuuhia anei hoê avaˈe hau i roto i te matahiti aore ra aita. E faatupuhia te oroa Pasa i te 14 no Nisana i te atiraa avaˈe. E tupu noa te reira i te haamataraa o te taime uaaraa tiare, i te mahana hoê â faito to te ao e te po . . . Mai te peu râ e tapaohia i te hopea o te matahiti e e topa te oroa Pasa hou te mahana faataahia, e tuu te mau ati Iuda hoê avaˈe hau, hou a haamata ˈi te avaˈe Nisana. E taiohia ïa 13 avaˈe i taua matahiti ra.”—The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135).

E faaohipa te mau Ite no Iehova i tera ravea no te haapapu eaha te taio mahana e faatupuhia ˈi te Amuraa maa a te Fatu. E haapao ratou ia tupu te reira i te taime uaaraa tiare e ia tano i te 14 no Nisana o te tarena Hebera. E faaite-oioi-hia i te mau amuiraa na te ao nei eaha taua taio mahana ra. *

Mea nafea râ te mau Hebera i te iteraa afea e oti ai hoê avaˈe e e haamata ˈi te tahi atu avaˈe? I teie mahana, e hiˈo tatou i te hoê tarena neneihia aore ra te tarena i nia i ta tatou matini roro uira. I tahito râ, e ere i te mea ohie.

I te tau o te diluvi, ua faataahia e 30 mahana to te mau avaˈe. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) I muri aˈe, aita te tarena Hebera i faataa faahou i te mau avaˈe mai te reira. No te mau Hebera, e haamata te avaˈe o te tarena i te taime iho â e itehia ˈi te avaˈe apî i te raˈi, oia hoi e 29 aore ra 30 mahana i muri aˈe i te haamataraa o te avaˈe na mua ˈtu.

I te hoê mahana, ua parau Davida e Ionatana no te hoê avaˈe: “Ananahi te avaˈe apî.” (Sam. 1, 20:5, 18) E au ra e i to raua tau, ua faataa-aˈena-hia ehia mahana to te mau avaˈe. Mea nafea to te hoê Iseraela iteraa afea te avaˈe apî e haamata ˈi? E itehia te pahonoraa i roto i te Mishna, te hoê anairaa ture e peu tumu ati Iuda. I roto, te faaitehia ra e i muri aˈe i to te ati Iuda hoˈiraa mai mai te faatîtîraa i Babulonia, na te Sunederi, te tiripuna teitei ati Iuda, e faaoti. I na hitu avaˈe e faatupuhia ˈi te mau oroa ati Iuda, e putuputu tera tiripuna i te hopea o te avaˈe tataitahi. Na ratou e parau afea te avaˈe apî e haamata ˈi. E nafea ïa ratou e faaoti ai i te reira?

E tuuhia te tahi mau tane i te mau vahi teitei i Ierusalema no te hiˈopoa i te raˈi i te po. E ite ïa ratou ia fa mai te avaˈe apî a faaara oioi atu ai i te Sunederi. Ia manaˈo te mau tia o te Sunederi e ua papu maitai ia ratou e ua fa mai te avaˈe apî i te raˈi, e faaara ratou e ua haamata te avaˈe apî o te tarena. E nafea râ ratou mai te peu aita te feia e hiˈopoa i te raˈi e ite maitai i te avaˈe no te mau ata anei aore ra te rupehu? E faaotihia e 30 mahana to tera avaˈe e e nehenehe te avaˈe apî o te tarena e haamata.

Ia au i te Mishna, e faaitehia te faaotiraa a te Sunederi ma te turama i te hoê auahi i te mouˈa Olive, i pihai iho ia Ierusalema. I te tahi atu mau vahi teitei o Iseraela, e turama-atoa-hia te auahi ia ite maitai te taata i tei faaotihia. I te tahi atu mau taime, e tonohia te mau vea. E nehenehe ïa te mau ati Iuda i Ierusalema, i Iseraela e i te tahi atu mau vahi e ite e ua haamata te avaˈe apî o te tarena. Hau atu, e nehenehe ratou pauroa e faatupu i te mau oroa i te hoê â taime.

E faufaahia paha outou i te hohoˈa tarenihia no te taa i te mau avaˈe, oroa e taime o te tarena Hebera.

^ A hiˈo i Te Pare Tiairaa o te 1 no Fepuare 1990 api 24.