Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Mea tano anei ta te Bibilia e parau ra no nia i te hopoi-ê-raa a te ati Iuda i Babulonia?

Mea tano anei ta te Bibilia e parau ra no nia i te hopoi-ê-raa a te ati Iuda i Babulonia?

 A 2 600 matahiti i teie nei, ua hopoi-ê-hia te mau ati Iuda i Babulonia e ua faaea ratou i reira 70 matahiti. I roto i te Bibilia, ua tohu te Atua mai te aha te huru o to ratou oraraa i Babulonia: “A hamani i te fare e a parahi i roto. A tanu i te mau tumu raau maa hotu e a amu i to ratou maa hotu. A rave i te vahine faaipoipo na outou e ei tamaiti e ei tamahine ta outou. . . . E a faatupu i te hau o te oire i hopoi ê ai au ia outou.” (Ieremia 29:1, 4-7) Mai tera iho â anei te huru oraraa o te ati Iuda i ǒ?

 Ua hiˈopoa te mau aivanaa hau atu i te 100 pǎpǎ araea no ǒ mai ia Babulonia aore ra no pihai iho noa mai. Te faaite ra te reira e rave rahi ati Iuda hopoi-ê-hia tei tamau i te rave i ta ratou mau peu tumu e ta ratou haamoriraa a auraro noa ˈi i te faatereraa a to Babulonia. Mai te matahiti 572 e tae atu i te matahiti 477 hou te tau o Iesu taua mau pǎpǎ araea ra. Te itehia ra te mau faaauraa no te ohipa tarahu, ohipa tapihooraa, faaauraa no te faahoˈi i te moni e te tahi atu faaauraa i te pae moni. Ia au i te tahi buka, te faaite ra teie mau faaauraa e ua ora te ati Iuda mai te mau taata atoa: Ua faaapu ratou i te fenua, ua hamani i te fare, ua aufau i te tute e ua rave i te tahi ohipa na te arii.

Pǎpǎ araea no Al-Yahudu

 Te haapapu atoa ra tera rahiraa faaauraa e ua ora te tahi pǔpǔ ati Iuda i te hoê vahi parauhia Al Yahudu, te auraa “te oire no Iudea.” Ua tapaohia i nia i teie mau pǎpǎ araea te iˈoa o na uˈi e maha o te hoê utuafare ati Iuda, ua papaihia te tahi iˈoa e te reta Hebera. Hou a itehia ˈi te reira, mea iti ta te mau aivanaa i taa no nia i te oraraa o te mau ati Iuda hopoi-ê-hia. Te faahiti ra Filip Vukosavović, mero no te tuhaa e haapao ra i te mau taihaa tahito i Iseraela, e maoti te taioraa o taua mau pǎpǎ araea ra, ua nehenehe atura e taa hau atu â no nia i te mau ati Iuda hopoi-ê-hia. Ua itehia eaha to ratou iˈoa, ihea e afea ratou i ora ˈi e eaha ta ratou i rave.

Ua ora hau noa te mau ati Iuda hopoi-ê-hia i Babulonia

 Ua faatiahia te mau ati Iuda hopoi-ê-hia ia maiti i to ratou vahi faaearaa e ia rave i te ohipa ta ratou i hinaaro. Te faahiti ra Vukosavović aita ratou i ora noa i Al-Yahudu, oia atoa râ i roto i na 12 atu â oire. Ua aravihi vetahi o ratou i roto e rave rahi tuhaa ohipa. I muri iho, ua nehenehe ïa ratou e patu faahou i te oire o Ierusalema. (Nehemia 3:8, 31, 32) Te haapapu atoa ra te mau pǎpǎ araea no Al-Yahudu e ua faaoti e rave rahi ati Iuda i te faaea i Babulonia noa ˈtu aita i titauhia ia faaea ratou i ǒ. Oia mau, ua ora hau noa ratou i Babulonia mai ta te Bibilia i tohu.