Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Nineve rukaba ruli rubuga orwali rurumu ebyombeko eby’amaani hamu n’ebiijukyo

Obaire Okimanyire?

Obaire Okimanyire?

Kiki ekyahikire hali Nineve hanyuma y’obusumi bwa Yona?

NK’OMU mwaka gwa 670 B.C.E., obulemi bwa Asura bwali bufookere oburukukirrayo kimu omu nsi yoona. Omukura gwa British Museum gukagamba guti: “Obulemi obu bwali nibutandikira omu ihanga lya Cyprus omu bugwa izooba nibuhika omu Iran omu buturuka izooba, kandi haroho akasumi obu bwali nibuhikira kimu omu Misiri. Orubuga rwa Asura orukuru Nineve, nurwo rwali nirukirayo obukooto omu nsi yoona. Rukaba rurumu engonjo nyingi ezirukuzooka kurungi, ebikaali ebikooto, hamu na laiburale enkooto. Ebigambo ebyasangirwe ha rubuga orwa kara omu Nineve, nibyoleka ngu Omukama Ashurbanipal, nk’abakama abandi aba Asura, na uwe yayeyetaga “omukama ow’ensi yoona.” Omu kasumi k’obulemi bwe, kyali nikizooka ngu busaho n’omu asobora kusingura Asura na Nineve.

Obulemi obw’amaani ebw’ensi yoona obw’Asura, nubwo bwali nibukirrayo kimu obukooto omu nsi yoona omu kasumi ako

Baitu Asura obw’ekaba efookere y’amaani muno, nabbi wa Yahwe Zefaniya akaranga ati: “[Yahwe] aligorra omukonogwe . . . nahwerekereza Asura; kandi alifora Nineve ekitongo, ekyomere nkirungu.” Kwongerraho, nabbi wa Yahwe Nahumu akaranga ati “Munyage eminyago yefeza, munyage eminyago yezabu: . . . Ruhoirwemu, tirurumu kantu kandi bitongo . . . Bona abalikurora balikuiruka, nibagamba ngu Nineve ehwerekeriire.” (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Abantu obubahuliire obunabbi obu, nibasobora kuba baayekagwize: ‘Mali kinu nikisoboka? Mali asura ey‵amaani n’esobora kusingurwa?’ Kyali kigumire kwikiriza obunabbi obu.

Orubuga rwa Nineve rukafooka irungu!

Eki n’obukiraaba nukwo kyali kiri, ekintu ekikaba kitarukunihirwa kikabaho! Ha kumalirra kw’ekyasa kya musanju B.C.E., Abababuroni hamu n’Abamedi bakaba bamazire kuhwerekereza Asura. Ha kumalirra, abantu bakaleka kwikara omu Nineve, kandi orubuga oru rukeeberwa kimu! Ekitabu ekyatiirwe The Metropolitan Museum of Art in New York, nikigamba ngu “hanyuma y’akasumi abantu bakaleka kwikara omu rubuga oru, rwaziikwa kandi abantu bakongera kumanya ebirukukwataho Nineve kurabira omu Baibuli honka.” Ekitongole ekya Biblical Archaeology Society nikigamba ngu, ha kutandika kw’emyaka ya 1800, “busaho muntu n’omu ow’akaba amanyire orubuga orukuru orwa Asura obururaaba rwabaireho kwo.” Baitu omu 1845, omukugu ha kuseruliiriza ha bintu ebya kara Austen Henry Layard akatandika kuziikura ebisigarra eby’orubuga rwa Nineve. Ebintu ebiyazoire bikooleka ngu Nineve rukaba ruli rubuga orw’amaani muno.

Kuhikirra kw’obunabbi oburukukwata hali Nineve, nikitugumiza kimu ngu n’obunabbi obuli omu Baibuli oburukukwata ha kuhwerekerezebwa okw’obulemi oburoho kasumi kanu, nibwija kuhikirra.​—Dan. 2:44; Kus. 19:15, 19-21.