Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Omuzingo Ogwaira Gusomwa

Omuzingo Ogwaira Gusomwa

Ekicweka ky’omuzingo ogusiriire ogw’azoirwe omu Ein Gedi gukaba gutakasomwaga kuruga guzoorwa omu mwaka gwa 1970. Baitu habw’okukozesa tekinoloje eya 3-D scan kikazoorwa ngu omuzingo gunu gurumu ekicweka eky’ekitabu eky’Abalevi ekinyakurumu ibara lya Ruhanga

OMU mwaka gwa 1970 abantu abarukuseruliiriza ha bintu ebyakara bakazoora omuzingo ogusiriire omu kicweka kya Ein Gedi omu ihanga lya Isaleri. Kandi ekiikaro kinu kiri ha mwaro gwa bugwa izooba bw’ekiyanja Dead Sea. Bakazoora omuzingo gunu obu bakaba nibaziikura ebisigarra by’isorrokaniro eryayokiibwe nk’omu kyasa kya 6 C.E. ekyaro kyona obukyahwerekereziibwe. Omuzingo gunu habw’okusisikara muno, ebiroho byali bitasobora kusomwa, kandi kyali kitarukusoboka kuguziingurra otagusiisire. Baitu habwa tekinoloje eya 3-D scanning, bakasobora kurora ebiri ha muzingo gunu. Kandi bakakozesa puroguraamu ya kompyuta erukumanywa nka new digital imaging kusoma ebiri ha muzingo gunu.

Biki ebyasangirwe ha muzingo gunu? Bakasangaho, Ebyahandiikirwe kuruga omu Baibuli. Ekicweka ekiroho nikyoleka enkarra ezirukubanza omu kitabu Ekyabalevi. Enkarra zinu nizooleka ibara lya Ruhanga omu nyuguta ina ez’Oruheburaniya. Okuseruliiriza nikwoleka ngu omuzingo gunu nigusobora kuba gwali gw’omu kasumi akaali hagati y’ekyasa ekyakabiri C.E. n’ekyasa ekyakana C.E., kandi kinu nikimanyisa ngu, omuzingo gunu ogwazoirwe oguroho ekicweka kya Baibuli omu Ruheburaniya nugwo gurukirayo obukuru kukira n’emizingo eyazoirwe erukwetwa Qumran manuscripts. Omusaija arukwetwa Gil Zohar akahandiika omu rupapura rw’amakuru orukwetwa The Jerusalem Post ati: Haali haroho omwanya mukooto hagati y’omuzingo ogw’okubanza ogurukwetwa Dead Sea Scroll ogukaba gumazire emyaka 2000 kandi ogwali guruho omu kasumi ka yekaru ya Zerubaberi n’ekihandiiko ekirukwetwa medieval Aleppo Codex ekyahandiikirwe omu kyasa kya 10 CE. kuhikya obutwasomere ekicweka kinu eky’ekitabu ky’Abalevi ekyazoirwe omu Ein Gedi.” Abakugu nibagamba ngu omuzingo gunu nigwoleka ngu ebyahandiikirwe ebirukumanya nka Masoretic text of the Torah “birinzirwe kurungi kumara emyaka nyingi kandi busamu nsobi ezikira kukorwa abahandiiki.”