Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Ruhanga Aine Miringo Ki?

Ruhanga Aine Miringo Ki?

Obutweyongera kumanya emiringo y’omuntu, kitukonyera kumumanya kandi obunywani bwaitu bweyongera kuguma. Omu mulingo nugwo gumu, obuturayeyongera kumanya emiringo ya Yahwe, nitwija kweyongera kumumanyira kimu kandi n’obunywani bwaitu nauwe nibwija kweyongera kuguma. Emiringo ya Ruhanga enu ena, niyo erukukirayo omu miringo ye yoona: Amaani, amagezi, obwinganiza, hamu n’okugonza.

RUHANGA AINE AMAANI MAINGI

“Ai Mukama Ruhanga! dora, okakora iguru nensi namaani gawe amaingi.”​YEREMIYA 32:17.

Ebintu Ruhanga yahangire nibyoleka amaani ge. Nk’ekyokurorraho, obwoyemerra aheru omu musana, oyehurra ota ha mubiri gwawe? Ohurra obutagasi kuruga ha izooba. Amananu gali ngu, oba nohurra amaani kuruga omu kintu Yahwe yahangire. Izooba liine amaani agarukwingana nkaha? Nikigambwa ngu izooba niryokya muno nka 15,000,000°C. Buli katikitiki izooba liturukya amaani agarukwingana n’okuhulika kwa bbomu za nuclear obukaikuru n’obukaikuru.

Baitu izooba litaito obw’okulirengesaniza n’enyunyuzi ezindi enyingi muno. Abanyasayansi nibatebereza ngu emu ha nyunyuzi erukukirayo obukooto erukwetwa UY Scuti n’ekira izooba emirundi nka 1700 omu bugazi. Enyunyuzi enu habwokuba nkooto muno, kakuba etekwa omu kiikaro nambere izooba liri, n’esweka ensi hamu na pulaneti erukwetwa Jupiter. Kinu nikitukonyera kugumiza kimu ebigambo bya nabbi Yeremiya ebirukwoleka ngu Yahwe Ruhanga akakora iguru n’ensi n’akozesa amaani amaingi.

Amaani ga Ruhanga gatugasira gata? Obwomeezi bwaitu busagikwa ebintu Ruhanga yahangire nk’izooba hamu n’ebintu ebindi ebiyatuteriire omu nsi. Ekintu ekindi, Ruhanga akozesa amaani ge kugasira buli omu nk’omuntu. Omu mulingo ki? Omu kyasa eky’okubanza, Ruhanga akaha Yesu amaani kukora eby’amahano. Tusoma omu Baibuli ngu: “Abafu bamaiso nibarora, abaramaire nibagenda, nabagenge basemeziibwe, abafu bamatu nibahurra, nabafire bahumbuirwe.” (Matayo 11:5) Kandi omu kasumu kanu? Baibuli etugambira ngu: “Aha amani ogu aruhiriire,” kandi egamba ngu: “Abo abategereza Mukama baligarukamu obuhyaka amani gabu.” (Isaya 40:29, 31) Ruhanga n’asobora kutuha “amani agali amaingi muno” kutusobozesa kugumisiriza ebizibu n’okuraba omu kulengwa kwona. (2 Abakolinso 4:7) Tiwakugondeze kwirra haihi na Ruhanga anyakwine okugonza kwingi kandi arukugonza kukozesa amaani ge kutukonyera?

RUHANGA AINE AMAGEZI

“Ai Mukama emirimo yawe ka mingi! Yona okagikora namagezi.”​ZABULI 104:24.

Obuturayeyongera kwega ha bintu Ruhanga yahangire, nitwija kweyongera kuhunirra habw’amagezi ge. Haroho isomo erirukwetwa biomimetics, rundi biomimicry, nambere abanyasansi begaho muno ebintu Ruhanga yahangire kandi balengaho kubikopa nukwo bongere kusemeza ebintu ebibakora. Kinu bakikora n’obu baba nibakora ebintu ebitaito nka lenzi za kamera kuhikira kimu na ha bintu ebikooto nk’enyonyi.

Eriiso ly’omuntu nirihuniriza muno omu mulingo ly’ahangirwemu

Amagezi ga Ruhanga gakizire kuroorwa ha mulingo omubiri gw’omuntu gwahangirwemu. Tekerezaaho omulingo omwana akura omunda ya nyina. Omwana atandika kukura omunda hanyuma y’ihuli ly’omukazi kuterana n’akasito k’omusaija. Akatafaali ak’obwomeezi akakorwa kaba kaine byona ebirukwetagwa kukora omuntu. Obwire buhika akatafaali ako k’ebaganizaamu nikarugamu obutafaali obundi bwingi oburukusisana. Karugamu obutafaali oburukukora esagama, oburukukora ebinywa, hamu n’oburukukora amagufa. Kandi hanyuma, ebicweka by’omubiri byombekwa kandi bitandika kukora. Omu meezi mwenda gonka, akatafaali akaatandikire kali kamu kafooka nkerembe enyakwine obuhumbi n’obuhumbi bw’obutafaali omu mubiri gwayo. Amagezi nka ganu galetera abantu baingi kwikirraniza na Baibuli obwegamba ngu: “Ndakusiima; baitu okuhangwa kwange kwokutina, kwamahano.”​—Zabuli 139:14.

Amagezi ga Ruhanga gatugasira gata? Ruhanga amanyire ebiturukwetaaga kusobora kuba n’okusemererwa. Kusigikirra h’amagezi ge hamu n’okumanya kwe, atuhaire obuhabuzi obw’amagezi kuruga omu Kigambo kye Baibuli. Ekyokurorraho, Baibuli etutererra ngu: ‘Muganyirengana inywenka.’ (Abakolosai 3:13) Notekereza obuhabuzi obu bw’amagezi? Ego. Abarukuseruliriza bakizoire ngu kuba muntu arukuganyira kikukonyera kubyama kurungi kandi nokwerinda oburwaire bwa puresa. Nikisobora n’okukukonyera kutatunga oburwaire bw’ebitekerezo hamu n’endwaire ezindi. Ruhanga ali muntu ow’amagezi kandi omunywani ow’aikara natuha obuhabuzi oburukutugasira. (2 Timoseo 3:16, 17) Tiwakugondeze kuba n’omunywani nk’ogu?

RUHANGA W’OBWINGANIZA

“Yahwe agonza obwinganiza.”​ZABULI 37:28, NW.

Ruhanga akora ebihikire byonka. Kandi, “kimuli hara Ruhanga okukora kubi; kandi Owobusobozi bwona okukora okutahikirra.” (Yobu 34:10) Omuhandiiki wa Zabuli akagamba ngu Yahwe: ‘Alicwera abantu emisango ey’obulyo.’ (Zabuli 67:4) Yahwe nk’oku ‘arora ha mutima,’ busaho asobora kumubiihabiiha habwokuba aine obusobozi obw’okumanya amananu gonyini kandi nugo asigikirraho kucwa emisango ey’obulyo. (1 Samuiri 16:7) Kwongerra hali eki, Ruhanga amanyire ebikorwa byona ebitali by’obwinganiza n’obulibwenguzi ebiri omu nsi. Kandi araganiize ngu omu kasumi akatali kahara, “ababi balimarwa omu nsi.”​—Enfumo 2:22.

Baitu Ruhanga tali mucwi w’emisango ow’aikara alindiriire kufubira abantu. Ayoleka embabazi abo abazisemeriire. Baibuli egamba ngu: “Mukama aijuire okuganyira nembabazi,” hali abantu abegarukamu. Obu tibuli bwinganiza bwonyini?​—Zabuli 103:8; 2 Petero 3:9.

Obwinganiza bwa Ruhanga butugasira buta? Omukwenda Petero akagamba ngu: “Ruhanga tasorora omu bantu: baitu, omu ihanga lyona lyona, anyakumutina nakora okuhikirra nuwe asiimwa.” (Engeso Ezabakwenda 10:34, 35) Obwinganiza bwa Ruhanga butugasira habwokuba tagwera rubaju kandi tatusoroora. Itwena nasobora kutwikiriza kumwirra haihi, kandi n’okufooka baheereza be habwokuba tarukufaayo ihanga turukurugamu, erangi ey’omubiri, kusoma kwaitu rundi ebitiinisa ebitwine.

Habwokuba Ruhanga tasoroora, itwena nitugasirwa omu kutasoroora kwe nobukiraaba ngu tuli berangi ezirukwahukana rundi twine ebitiniisa ebirukwahukana

Ruhanga habw’okugonza twetegereze kandi tugasirwe omu bwinganiza bwe, atuhaire omuntu ow’omunda. Ebyahandiikirwe bisoborra omuntu ow’omunda nk’ekiragiro ‘ekihandiikirwe omu mitima yaitu,’ ekitukonyera kumanya engeso zaitu obuziraaba ziri nungi rundi mbi. (Abarumi 2:15) Kinu kitugasira kita? Omuntu waitu ow’omunda obw’aba atendekerwe kurungi atwekambisa kweriinda ebikorwa ebibi kandi ebitali by’obwinganiza. Kandi obutukora ensobi, atwekambisa kwegarukamu n’okuterekereza ensobi zaitu. Amananu gali ngu, kumanya obwinganiza bwa Ruhanga kitukonyera kandi kituletera kumwirra haihi!

RUHANGA KUGONZA

“Ruhanga nukwo kugonza.”​1 YOHANA 4:8.

Ruhanga aine amaani maingi, w’amagezi, kandi w’obwinganiza, baitu Baibuli tegamba ngu Ruhanga maani, magezi, rundi bwinganiza. Baitu etugambira ngu Ruhanga nukwo kugonza. Habwaki? Habwokuba kihikiire kimu kugamba ngu Amaani ge nugo gamusobozesa kukora eby’arukugonza, kandi obwinganiza bwe hamu n’amagezi ge nibyo byebembera omulingo abikoramu. Baitu okugonza nukwo kumuletera kubikora. Ebintu byona eby’akora bisigikirra ha kugonza.

Yahwe n’obwaraaba akaba ataine kintu kyona ekyarukwetaaga, okugonza nukwo kwamuletiire kuhanga abantu n’abamaraika nukwo nabo basobole kugasirwa omu kugonza kwe. Habw’okugonza akahanga ensi kuba eka y’abantu. Kandi nahati naky’ayoleka abantu boona okugonza habwokuba “izobalye alijweseza ababihire nabasemiire, anagira enjura abahikiriire nabatahikiriire.”​—Matayo 5:45.

Kwongerra hali eki, Ruhanga “wembabazi nyingi nokuganyira.” (Yakobo 5:11) Akwatirwa embabazi abo boona abagonza kumumanya n’okumwirra haihi, kandi boona abamanyire omu omu. Amananu gali ngu naiwe n’akufaaho.​—1 Petero 5:7.

Kugonza kwa Ruhanga kutugasira kuta? Tusemererwa kurora izooba nirigwa. Kitusemeza obutuhurra omwana naseka. Kandi twehurra kurungi omunyabuzaale waitu obwayoleka ngu natugonza. Ebintu binu n’obubiraaba bitali bikuru muno omu bwomeezi bwaitu, bituletera okusemererwa.

Omulingo ogundi Ruhanga ogw’atwolekamu okugonza, nugwo ogw’okuhurra esaara zaitu. Baibuli etutererra ngu: “Mutatuntu’ra na kake, baitu omu kusaba kwona nokwesengereza hamu nokusima mumanyisege ebimuserra hali Ruhanga.” Nka taata ow’okugonza, Ruhanga nagonza tumugambire ebizibu byaitu byona. Kandi habw’okugonza kwe okutarumu bugobya aturaganiza ngu naija kutuha ‘obusinge bwe oburukukira okumanya kwona.’​—Abafiripi 4:6, 7.

Ekicweka kinu ekirukusoborra emiringo ya Ruhanga nk’amaani ge, amagezi ge, obwinganiza bwe hamu n’okugonza kwe, kikukonyiire kwetegereza Ruhanga muntu wa mulingo ki? Kwongera kurora oburungi bwa Ruhanga, nitukusaba kwega ha bintu ebiyakozere kandi n’eby’arukugenda kukora omu kasumi ak’omu maiso kukugasira.

RUHANGA MUNTU WA MULINGO KI? Yahwe nuwe arukukirrayo kimu amaani, amagezi hamu n’obwinganiza. Baitu omulingo gwe ogurukukira endi yoona nugwo ogw’okugonza