Ina, hambileswi Bibele li kalaka li nga li buku la ciência loko li tlhamusela timhaka ta ciência li vula ntiyiso. Vona swikombiso leswi ciência ni Bibele swi pfumelelanaka ka swona, nakambe vona swaku Bibele li tlhamusela ciência hi ndlela ya ku hambana ni leswi vanhu a va kholwa ka swona hi nkama lowu li nga tsaliwa hi wona.

• Misava yi ve ni masungulu. (Genesa 1:1) Vanhu va khale a va kholwa swaku misava a yi yentxiwanga kambe yi humelele hi ka minchumu leyi a yi li kona hi khale. A Vababilona a va kholwa swaku misava yi yentxiwe hi swikwembu leswi a swi tshama ka malwandle mambirhi. Van’wana a va vula swaku misava yi humemelele hi ka tandza la likulu.

• Siku ni siku misava yi kongomisiwa hi minawu ya swilo ku nga li hi swikwembu. (Yobo 38:33; Yeremiya 33:25) Vanhu va vanyingi amisaveni hinkwayu va kholwa swaku vanhu va hlupheka hi mhaka leswi va humeleliwaka hi minchumu ya ku kala va nga yi nyimelanga, leyi yi yentxiwaka hi swikwembu swa ku biha.

• Misava a yi henhla ka nchumu. (Yobo 26:7) Vanhu va vanyingi khale a va kholwa swaku misava yi ni matshamelo ya ku fana ni disco naswona yi tiyisiwa hi swiharhi swa ku fana ni búfalo ni nfutso.

• Mati ya lwandle ma hisiwa hi dlambu, ma yentxa marhefu ma gama ma nisa mpfula, marhalana kumbe ma yentxa hunguva, leswo swi yentxa swaku ku va ni mati ka swihlovo ni ka minambu. (Yobo 36:27, 28; Eklesiasta 1:7; Esaya 55:10; Amosi 9:6) Vagriki va khale a va vula swaku mati ya minambu ma ta hi hansi, naswona mhaka leyo yi hangalasiwile ku ya fikela hi ma 1800.

• A tinhava ta txintxa hi ku famba ka nkama, ti nga kula kumbe ti yentxa ta titsongo, leti nga kona namuntlha ti tshame ti va hansi ka lwandle. (Tipisalema 104:6, 8) Kambe vanhu va vanyingi khale a va vula swaku i swikwembu swi nga yentxa tinhava naswona swi ti yentxe na ti tshamise swoleswi ti nga xiswona.

• Ku basa ku hi vhikela ka mavabyi. Ka minawu leyi nga nyikiwa Vayisrayele, wun’wana wa yona a wu vula swaku munhu a a fanele a hlamba loko a gama ku khoma munhu wa ku fa, naswona vanhu lava a va ni mavabyi ya ku tlulelana a va fanele va va kule ni vanhu van’wana, nakambe munhu a a fanele a selethela nsila ya yena loko a game ku tirhisa xikoti. (Levhitika 11:28; 13:1-5; Deteronoma 23:13) Kambe, nkama Vayisrayele va nga nyikiwa minawu leyo, Vagibita a va tirhisa nsila ya vona swaku va daha swilondza.

Loko hi li kambisisa kahle Bibele hi ta swi vona swaku a li phazami. Vona minchumu yin’wana leyi vanhu va nga ni mapimiselo ya ku hoxeka loko Bibele li vulavula hi ciência:

Mavunhwa: Bibele li vula swaku misava yi yentxiwe hi 6 wa masiku lama nga ni 24 wa mawora.

Ntiyiso: Bibele li vula swaku Xikwembu xi yentxe minchumu hinkwayu a khale hintamu. (Genesa 1:1) Nakambe masiku ya ku yentxiwa ka minchumu hinkwayu lawa Genesa ndzima 1 yi vulavulaka hi wona i masiku ya ku leha hintamu, lawa swi karhataka ku ma konta. Phela nkama hinkwawu wa ku yentxiwa ka matilo ni misava wu vuliwa “siku” lin’we ntsena. — Genesa 2:4.

Mavunhwa: Bibele li vula swaku ku rhange ku yentxiwa minsinya na ku nge se yentxiwa dlambu leswaku ku ta va ni fotossíntese — Genesa 1:11, 16.

Ntiyiso: Leswi dlambu li nga yin’wana ya tinyeleti leti nga matilweni li yentxiwe na ku nge se va ni minsinya. (Genesa 1:1) Hi siku la ku sungula la ku yentxiwa ka minchumu a dlambu a li nge se voneka kahle amisaveni, kambe loko henhla ku ya ku pfuleka hi siku la wu 3 la ku yentxiwa ka minchumu a dlambu a li ya li tlhavika hintamu amisaveni leswaku ku va ni fotossíntese. (Genesa 1:3-5, 12, 13) Hi ku famba ka nkama, dlambu li sungule ku voneka hintamu amisaveni. — Genesa 1:16.

Mavunhwa: Bibele li vula swaku dlambu hi lona li rhendzelekelaka ka misava.

Ntiyiso: Eklesiasta 1:5 yi li: “Dlambu la xa li tlhela li pela; li gama li tlhelela lomu li nga xela kona.” Hambileswo, marito lawa ma tlhamusela leswi hi li vonisaka xiswona dlambu loko hi li lana misaveni. Namuntlha vanhu va nga tirhisa marito lama nge “ku huma ka dlambu” ni “ku pela ka dlambu” kambe va swi tiva swaku i misava yi rhendzelekelaka ku nga li dlambu.

Mavunhwa: Bibele li vula swaku misava yi ni matshamela ya ku fana ni disco.

Ntiyiso: Bibele li tirhisa marito lama nge “magamu ya misava” leswaku ma vula a ndhawu ya le kule hintamu ya misava, kambe leswo a swi vuli swaku misava hi nga yi fananisa ni disco kumbe ku vula swaku yi ni magamu. (Mintirho 1:8) Hilaha ku fanaka, marito lama nge “4 wa matlhelo ya misava” ma lava ku vula swaku misava hinkwayu. Ni namuntlha munhu a nga ha vulavula hi 4 wa matlhelo ma nga ka bússula swaku a vula leswi fanaka. — Esaya 11:12; Luka 13:29.

Mavunhwa: Bibele li li, leswaku u kuma mpimu wa bola u fanele u phindha ka 3 ku yanama ka lona, kambe mpimu wa wunene i pi (π), kumbe kolomu ka 3,1416.

Ntiyiso: A tanki leli ku vulavuliwaka hi lona ka 1 Tihosi 7:​23 ni 2 Tikronika 4:2 a li aname 5 wa mametro, naswona loko u pima a matlhelo ya lona a swi fika kolomu ka 13 wa mametro. Swi nga yentxeka leswaku minpimu leyi a yi li tinumeru leti nga kusuhi na kusuhi, nakambe swi nga yentxeka leswaku matlhelo ni ku yanama a swi nyimela minpimu ya le ndzeni ni le handle ka tanki.