HI Sonto nimixo eku sunguleni ka va 1520, vaakatiko va le Meaux ku nga xidorobana lexi nga ekusuhi ni doroba ra Paris, va hlamarisiwe hi leswi va swi tweke ekerekeni. Va twe loko ku hlayiwa Tievhangheli hi ririmi ra vona ra Xifurwa, ematshan’weni ya Xilatini!

Muhundzuluxeri wa Tievhangheli teto, ku nga Jacques Lefèvre d’Étaples (Hi Xilatini ku nga, Jacobus Faber Stapulensis), hi ku famba ka nkarhi u tsalele munghana wakwe a ku: “Ya hlamarisa ndlela leyi Xikwembu xi pfunaka vanhu ha yona leswaku va twisisa Rito ra xona ku nga Bibele.”

Hi nkarhi wolowo Kereke ya Khatoliki ni vativi va vukhongeri va le Paris, a va sivela vanhu ku tirhisa Tibibele leti hundzuluxeriweke hi tindzimi ta xintu. I yini lexi susumeteleke Lefèvre leswaku a hundzuluxela Bibele hi Xifurwa? Naswona u swi kotise ku yini ku pfuna vanhu va twisisa Bibele hi ririmi ra vona?

Loko a nga si sungula ku hundzuluxela Bibele, a a tiyimisele ku lulamisa swihoxo leswi endliweke eka tibuku ta Filosofi ni ta Vukhongeri. U xiye leswaku tibuku toleto a a ti cinciwile ti tlhela ti hlamuseriwa hi ndlela leyi hoxeke. Loko a ri karhi a tikarhatela ku lava ndlela leyi rungula ra tibuku teto a ri tsariwe ha yona, u sungule ku yi kambisisa hi vuenti Bibele ya Kereke ya Khatoliki leyi vuriwaka Vulgate ya Xilatini.

Ku kambisisa ka yena Matsalwa hi vukheta, swi endle leswaku a gimeta hi ku vula leswaku “ku dyondza Rito ra Xikwembu . . . swi tisa ntsako lowukulu.” Hikwalaho ka sweswo, Lefèvre u tshike ku kambisisa filosofi ivi a sungula ku heta nkarhi wo tala a ri karhi a hundzuluxela Bibele.

Hi 1509, Lefèvre u kandziyise swiphemu swa ntlhanu swa buku ya Tipisalema hi Xilatini, * ku katsa ni Vulgate yakwe leyi a yi antswiseke. Ku hambana ni vativi va vukhongeri va le nkarhini wakwe, Lefèvre a a tiyimisele ku hundzuluxela Bibele hi ndlela leyi twisisekaka hi ku olova. Ndlela leyi a ma hundzuluxeleke ha yona Matsalwa yi ve ni nkucetelo lowukulu eka swidyondzi swin’wana swa Bibele ni le ka lava a va nga pfumelelani ni tidyondzo ta kereke ya Khatoliki.—Hlaya bokisi leri nge “ Ndlela Leyi Martin Luther A Kuceteriweke Ha Yona Hi Lefèvre.”

Hambileswi a velekiweke a ri Mukhatoliki, a a tshemba leswaku tidyondzo ta kereke ti nga antswisiwa ntsena loko Matsalwa ma dyondzisiwa vanhu hi ndlela leyinene. Xana Matsalwa a ma ta va pfuna njhani vanhu tanihi leswi hi nkarhi wolowo a ma kumeka ntsena hi Xilatini?

Ndlela leyi Lefèvre a a rhandza Rito ra Xikwembu ha yona yi n’wi endle a tiyimisela ku endla leswaku vunyingi bya vanhu byi kuma Bibele. Leswaku a fikelela pakani leyi, hi June 1523, u kandziyise Tibibele  timbirhi letitsongo leti a ti tamele Tievhangeli hi Xifurwa. Tibibele teto a ti nga durhi, kutani sweswo a swi endla leswaku swisiwana swi kota ku ti kuma hi ku olova.

Vanhu vo tala va yi tsakele swinene Bibele yoleyo. Vavanuna ni va vavasati a va swi langutele hi mahlongati ku hlaya marito ya Yesu hi ririmi ra vona lerova hi tin’hweti ti nga ri tingani, tikopi ta Bibele yoleyo leti a ti kandziyisiwile a ti xavisiwe ti hela.

Eka xingheniso xa Tievhangheli, Lefèvre u hlamusele leswaku u hundzuluxele Tievhangheli teto hi Xifurwa, ku endlela leswaku “swirho swa kereke leswi nga dyondzekangiki” swi ta twa ntiyiso “ku fana ni lava va hlayaka Tievhangheli teto hi Xilatini.” Kambe ha yini Lefèvre a tiyimisele ku pfuna vanhu lava nga dyondzekangiki leswaku va twisisa leswi Bibele yi swi dyondzisaka?

Lefèvre a a swi tiva kahle leswaku tidyondzo leti nga sekeriwangiki eBibeleni leti vanhu a va ti dyondzisa ni tifilosofi swi endle leswaku Kereke ya Khatoliki yi dyondzisa tidyondzo leti hoxeke. (Marka 7:7; Vakolosa 2:8) Naswona a tshemba leswaku nkarhi se a wu fikile wa leswaku Tievhangheli “ti chumayeriwa emisaveni hinkwayo leswaku vanhu va ta ka va nga ha kanganyisiwi hi tidyondzo ta vanhu ta mavunwa.”

Lefèvre a tiyimiserile ku paluxa vukanganyisi bya vanhu lava a va lwisana ni ku hundzuluxeriwa ka Bibele hi Xifurwa. Loko a vulavula hi vukanganyisi bya vona u te: “Va ta va dyondzisa njhani [vanhu] leswaku va hlayisa swileriso swa Yesu Kreste, loko hi hala tlhelo va alela vanhu ku hlaya Tievhangheli hi ririmi ra vona.”—Varhoma 10:14.

 Leswi swi nambe swi endla leswaku vativi va vukhongeri va le Yunivhesiti ya Paris, leyi vuriwaka Sorbonne va lava ku konanisa Lefèvre. Hi August 1523, va yirise ku tirhisiwa ka Tibibele ta vuhundzuluxeri bya ririmi ra xintu, va vula leswaku ti “ni nkucetelo wo biha eka Kereke.” Loko a ku nga ri Mufumi wa Mufurwa, Francis wo Sungula, Lefèvre a ta va a voniwe nandzu wa leswaku i muxandzuki.

Lefèvre a nga va pfumelelanga vanhu lava a va sandza ntirho wakwe leswaku va n’wi tshikisa ku ya emahlweni ni ku hundzuluxela Bibele. Hi 1524, endzhaku ko hundzuluxela Matsalwa ya Xigriki (lama vuriwaka Testamente Leyinshwa) u humese vuhundzuluxeri bya buku ya Tipisalema leswaku vapfumeri va ta kota ku khongela “va phofula ndlela leyi va titwaka ha yona.”

Hi ku hatlisa vativi vukhongeri va le Yunivhesiti ya le Sorbonne, va sungule ku xopaxopa vuhundzuluxeri bya Lefèvre. Endzhaku ka sweswo va lerise leswaku vuhundzuluxeri byakwe bya Matsalwa ya Xigriki byi hisiwa, va tlhele va yirisa ku tirhisiwa ka tibuku tin’wana leti tsariweke hi Luther, loyi a nga pfumelelani ni tidyondzo ta kereke ya Khatoliki. Loko vativi va vukhongeri va n’wi vitana leswaku a ta tihlamulela, Lefèvre a nga yanga, kutani u balekile a ya tshama edorobeni ra Strasbourg. Loko a fika edorobeni rero, u hambete a hundzuluxela Bibele a ri exihundleni. Hambileswi van’wana a va vula leswaku u balekile hikwalaho ka leswi a ri toya, kambe yena a tshemba leswaku ku endla tano a ku ri ndlela leyinene yo angula lava a va nga ti tlangeli “tiperela” ta ntiyiso wa Bibele.—Matewu 7:6.

Endzhaku ka kwalomu ka lembe Lefèvre a balekile, Hosi Francis wo Sungula, u n’wi thole leswaku a dyondzisa n’wana wakwe Charles loyi a ri ni malembe ya mune. Sweswo swi endle leswaku Lefevre a va ni nkarhi wo tala wa ku hundzuluxela Bibele. Hi 1530, Mufumi Charles wa Vumune u pfumelele Lefevre leswaku a kandziyisa vuhundzuluxeri byakwe bya Bibele leyi heleleke edorobeni ra Antwerp le Belgium. *

Lefèvre a ri ni ntshembo wa leswaku kereke a yi ta tshika ku dyondzisa tidyondzo ta vanhu ivi yi tlhelela eka ku dyondzisa vutivi lebyi tengeke bya Matsalwa. A tshemba leswaku “Mukreste un’wana ni un’wana u ni vutihlamuleri bya ku ti hlayela Bibele hi yexe.” Hi yona mhaka a tirheke hi matimba leswaku vanhu hinkwavo va kota ku kuma Bibele. Hambileswi ku navela ka yena ka leswaku kereke yi cinca tidyondzo ta yona ku nga humelelangiki, Lefèvre u pfunile swinene hi ku endla leswaku vanhu va tiva Rito ra Xikwembu hi ririmi ra vona.