MBULAVURISANO | DAVEY LOOS

Mutivi Wa Tikhemikhali Ta Swilo Leswi Hanyaka U Hlamusela Hi Ta Ripfumelo Rakwe

TLANGA

Dok. Davey Loos i mutivi wa tikhemikhali ta swilo leswi hanyaka wa le Belgium. Ku ni nkarhi lowu a a nga pfumeli leswaku ku ni Muvumbi, kambe a a pfumela eka dyondzo ya ku tihundzukela ka swilo. Endzhaku ka nkarhi, u cince mianakanyo yakwe. I yini leswi endleke leswaku a tlhela a kambisisa leswi a pfumelaka eka swona malunghana ni ndlela leyi swilo leswi hanyaka swi veke kona ha yona? Mutsari wa Xalamuka! u vutise Dok. Loos hi ta sayense yakwe ni ta ripfumelo rakwe.

U sungule njhani ku nghenela timhaka ta vulavisisi bya sayense?

Loko ndzi ri eyunivhesiti, ndzi hlawule ku dyondzela tikhemikhali. Ndzi tsakisiwe ngopfu hi tiphrotheyini ni ti-nucleic acid, ku nga timolekhuli leti rharhanganeke swinene eka pulanete ya hina. Hi ku famba ka nkarhi, ndzi tsakisiwe hi swilo leswi timolekhuli tin’wana ti swi endlaka loko ti kuma ku voninga ka dyambu.

Xana a wu pfumela eka Xikwembu?

Ina, a ndzi pfumela eka Xikwembu loko ndza ha ri mufana. Kambe endzhaku ka nkarhi loko se ndzi ri eYunivhesiti ya Khatoliki ya Leuven, ndzi dyondzisiwe leswaku swilo leswi hanyaka swi lo tiendlekela. Tiprofesa ti endle leswaku endlelo leri ri twala ri rharhanganile swinene. Kutani ndzi pfumele leswi ti swi vuleke hikuva a ti ri van’wasayense lava nga ni ntokoto. Eku heteleleni, swi ndzi tikerile ku pfumela leswaku Xikwembu xi kona.

I yini leswi ku susumeteleke ku tlhela u kambisisa ndlela leyi swivumbiwa leswi hanyaka swi veke kona ha yona?

Hi 1999, ndzi hlangane ni munghana loyi hi ngheneke swin’we xikolo, loyi se a a ri Mbhoni ya Yehovha naswona ndzi ye eka wun’wana wa minhlangano ya tona. Nakambe hi nkarhinyana wolowo, Mbhoni yin’wana ya Yehovha yi nghene ekaya ra hina naswona yi siye buku leyi nge Is There a Creator Who Cares About You? *

Xana yi ku tsakisile buku yoleyo?

Ndzi hlamarisiwe hi ndzavisiso lowu enteke lowu yi vulavulaka ha wona. Ndzi sungule ku tivutisa loko hakunene dyondzo ya ku tihundzukela ka swilo yi yi hlamusela kahle ndlela leyi swivumbiwa leswi hi swi vonaka eka ntumbuluko swi vumbekeke ha yona.

Hi swihi swivumbiwa leswi nga eka ntumbuluko leswi ku hlamariseke swinene?

Ntirho wa mina tanihi mutivi wa tikhemikhali ta swilo leswi hanyaka a wu katsa ku dyondza hi ndlela leyi timolekhuli to karhi ta le lwandle leti vuriwaka cyanobacteria ti vumbekeke ha yona, leti nga switsongwatsongwana leswitsongo swinene leswi nga titshegiki hi swivumbiwa swin’wana leswi hanyaka leswaku swi kuma swakudya. Valavisisi van’wana va ehleketa leswaku switsongwatsongwana leswi hi swona swilo swo sungula ku hanya eka pulanete ya hina. Leswi swi kumaka matimba eka ku voninga ka dyambu, swi tirhisa fambiselo rin’wana leri rharhanganeke swinene ra tikhemikhali, leri nga si twisisiwaka hi ku helela, leswaku swi hundzula mati ni khaboni-dayokisayidi swi va swakudya. Ndzi tlhele ndzi hlamarisiwa hi ndlela leyi swi kotaka ha yona ku tirhisa ku voninga koloko hi xitalo.

Matluka na wona ma tirhisa ku voninga ka dyambu leswaku ma endla swakudya. Kutani i yini leswi hlamarisaka hi switsongwatsongwana leswi?

Loko u ya u nghena evuentweni bya lwandle, ku vonakala ku ya ku hunguteka. Kutani ti-cyanobacteria leti hanyaka kwalaho ti fanele ti hlengeleta matimba ya ku vonakala lawa ti ma kumaka naswona sweswo ti swi endla hi ku tirhisa swilo leswi rharhanganeke ngopfu leswi vuriwaka antennae. Matimba wolawo lama hlengeletiweke ma hundziseriwa etindhawini leti ma hundzulaka swakudya, laha hinkwawo ka wona ma tirhisiwaka hi xitalo. Ndlela leyi xitsongwatsongwana lexi xi hlengeletaka miseve ya dyambu ya ku vonakala ha yona yi naveriwe ni hi vaendli va tibodo leti tswongaka miseve ya dyambu leyi endlaka gezi. Entiyisweni, swinchinana leswi hundzulaka miseve ya dyambu yi va gezi leswi nga endzeni ka tibodo teto a swi nyawuli loko swi pimanisiwa ni fambiselo leri nga endzeni ka xitsongwatsongwana xexo emhakeni yo londzovota gezi.

Xana sweswo swi ku susumetele ku gimeta hi ku yini?

Ndzi ehlekete hi vanjhiniyara lava ringetaka ku kopa mafambiselo lama hlamarisaka lama nga eka swivumbiwa leswi hanyaka kutani ndzi fikelele xiboho xa leswaku swilo leswi hanyaka swi fanele swi vumbiwe hi Xikwembu. Kambe ripfumelo ra mina a ri nga sekeriwanga ntsena eka swilo leswi ndzi swi dyondzeke eka sayense. A ri sekeriwe ni le ka dyondzo leyi enteke ya Bibele.

I yini leswi ku khorwiseke leswaku Bibele yi tsariwe hi Xikwembu?

Swin’wana swa swilo swo tala leswi ndzi khorwiseke a ku ri ku hetiseka hi ku helela ka vuprofeta bya Bibele. Hi xikombiso, Esaya u hlamusele hi vuenti hi ta ku fa ni ku lahliwa ka Yesu ka ha sale malembe-xidzana yo tala leswaku a velekiwa. Ha swi tiva leswaku vuprofeta lebyi byi tsariwe emahlweni ko va Yesu a fa hikuva Buku-nsongwa ya Esaya leyi kumiweke eQumran, yi kopiwe kwalomu ka malembe ya dzana emahlweni ko va Yesu a velekiwa.

Vuprofeta byebyo byi ri: “Xilahlo xakwe u ta xi endla swin’we ni xa lavo homboloka, ni ntlawa wa lava fuweke eku feni kakwe.” (Esaya 53:9, 12) Lexi hlamarisaka hileswaku Yesu u dlayiwe ni swigevenga kambe u lahliwe esirheni ra ndyangu lowu fuweke. Lexi ko va xin’wana xa swikombiso swo tala swa vuprofeta lebyi ndzi khorwiseke leswaku Bibele yi huhuteriwe hi Xikwembu. (2 Timotiya 3:16) Hi ku famba ka nkarhi ndzi ve Mbhoni ya Yehovha.

Ha yini u tsakela ku va Mbhoni ya Yehovha?

Ripfumelo ra hina a ri ti honisi timhaka leti nga ntiyiso ta sayense

Hikuva ripfumelo ra hina a ri ti honisi timhaka leti nga ntiyiso ta sayense. Nakambe milawu leyi hi kongomisaka yi sekeriwe eBibeleni hi ku helela. Leswi ndzi nga Mbhoni ya Yehovha, ndzi tsakela ku byela van’wana hi rungula leri chavelelaka ra Bibele ni ku va pfuna leswaku va kuma tinhlamulo ta swivutiso swa vona. ▪

^ ndzim. 9 Yi kandziyisiwe hi Timbhoni ta Yehovha.