Nkarhi wo tima tiselfoni ekaya ka wena i awara ya kaye nivusiku, kambe u kume n’wana wa wena wa nhwanyana kambirhi exikarhi ka vhiki leri a ri karhi a rhumela ti-SMS exikarhi ka vusiku. Nkarhi wo vuya ekaya lowu u wu vekeleke n’wana wa wena wa jaha i awara ya khume nivusiku, kambe tolo nivusiku u tlhele a vuya endzhaku ka awara ya 11 nivusiku.

I ntiyiso leswaku n’wana wa wena u endle xihoxo. Kambe u fanele u rhanga u tiva leswaku ha yini swi tikomba onge u tshamela ku tlula milawu ya wena. Ha yini sweswo swi fanerile? Hikuva minkarhi yin’wana u nga ha vona onge n’wana wa wena wa ku delela, kambe swi nga ri tano.

Swipimelo leswi nga riki erivaleni. Vana van’wana va kondlo-a-ndzi-dyi va yi ba hi makatla milawu ya vatswari ku vona loko va ta tekeriwa goza. Hi xikombiso, loko mutswari a vula leswaku loko n’wana wakwe o endla nchumu wo biha u ta n’wi tekela goza ro karhi, n’wana a nga ha ringa mutswari ku vona loko a ta n’wi tekela goza hakunene. Xana vana vo tano va hundzuka vaxandzuki lava sihalaleke? A swi tano. Mhaka hileswaku vana va kondlo-a-ndzi-dyi va tala ku nga yi yingisi hi ku helela milawu loko vatswari va nga va tekeli magoza nkarhi wun’wana ni wun’wana loko va tlula nawu kumbe loko swipimelo swa kona swi nga vekiwanga erivaleni.

Ku tiyisa voko. Vatswari van’wana va ringeta ku lawula vana va vona va kondlo-a-ndzi-dyi hi ku va vekela milawu yo tala. Loko vana va nga yi yingisi, vatswari va kariha ivi va va vekela milawu leyi engetelekeke. Hambiswiritano, sweswo hakanyingi swi nyanyisa timhaka. Buku leyi nge Parent/Teen Breakthrough yi ri: “Loko u ya u ringeta ku n’wi lawula, na yena u ya a xandzuka. Ku ringeta ku n’wi lawula swi fana ni ku tota botere leyi tiyeke exinkweni lexi oloveke: yi to xi hlanhlelela ntsena, kutani a wu fanelanga u yi tota hi matimba.”

Kutani ndzayo leyi faneleke yi nga pfuna swinene. Kahle-kahle “ndzayo” yi vula ku dyondzisa naswona yi hambane swinene ni “nxupulo,” lowu vulaka ku twisa un’wana ku vava. Hikwalaho, u nga n’wi dyondzisa njhani n’wana wa wena wa kondlo-a-ndzi-dyi leswaku a yingisa milawu ya wena?

Veka mhaka erivaleni. Vana va kondlo-a-ndzi-dyi va lava ku swi tiva kahle leswi languteriweke eka vona ni vuyelo lebyi va nga ta byi kuma loko va nga yingisi.—Nawu wa Bibele: Vagalatiya 6:7.

Xiringanyeto: Tsala milawu leyi u lavaka vana va wena va hanya ha yona emutini wa wena. Kutani tivutise: ‘Xana ndzi va vekele yo tala? Xana ndzi va vekele yitsongo? Xana yin’wana ya yona a ya ha laveki? Xana ndzi fanele ndzi cinca yin’wana hileswi n’wana wa mina a kombiseke leswaku u kota ku byarha vutihlamuleri?’

U nga cinca-cinci. Vana va kondlo-a-ndzi-dyi va nga ha pfilunganyeka loko vhiki leri nga hundza va tshikiwile va nga xupuriwi kambe vhiki leri va xupuriwa hikwalaho ka nandzu lowu fanaka.—Nawu wa Bibele: Matewu 5:37.

Xiringanyeto: Ringeta ku endla leswaku ndlela leyi u n’wi tshinyaka ha yona yi fambisana ni nandzu wa kona. Hi xikombiso, loko n’wana wa wena a nga vuyi ekaya hi nkarhi lowu u n’wi vekeleke wona, ku n’wi hungutela nkarhi lowu a faneleke a vuya ha wona ku ta va ku ri ku n’wi tshinya hi ndlela leyi fambisanaka ni nandzu wa kona.

Vana loyi a anakanyelaka. Tikombise u ri mutswari loyi a fambisanaka ni swiyimo hi ku nyika vana va wena va kondlo-a-ndzi-dyi ntshunxeko lowu engetelekeke loko va swi kombisa leswaku va wu fanelekela.—Nawu wa Bibele: Vafilipiya 4:5.

Xiringanyeto: Tshama ehansi ni n’wana wa wena kutani mi vulavula hi milawu leyi u lavaka ku n’wi vekela yona. U nga ha n’wi kombela leswaku a ringanyeta ndlela leyi a faneleke a tshinyiwa ha yona loko a tlula milawu yo karhi. Vana va kondlo-a-ndzi-dyi va tala ku yingisa milawu leyi va hoxeke xandla eka yona loko yi vekiwa.

N’wi pfune ku va ni vumunhu. Xikongomelo xa wena a hi ku endla leswaku n’wana wa wena a yingisa milawu kambe i ku n’wi pfuna leswaku a va ni ripfalo leri n’wi pfunaka ku tiva leswinene ni leswo biha. (Hlaya bokisi leri nge “N’wi Pfune A Va Ni Timfanelo Letinene.”)—Nawu wa Bibele: 1 Petro 3:16.

Xiringanyeto: Lava mpfuno eBibeleni. I xihlovo lexinene xa “ndzayo leyi nyikaka ku twisisa” naswona vutlhari bya yona byi ‘tlharihisa lava nga riki na ntokoto, byi nyika jaha kumbe nhwana vutivi ni vuswikoti byo ehleketa.’—Swivuriso 1:1-4.