Elija wakatambula mulumbe wakuti Mwami Ahabu wafwa. Tulakonzya kweezyeezya musinsimi ooyu uucembeede kalijisi kucilezu, kalabalaba ciindi nayeeya mazuba naakali kubeleka amwami ooyu mubyaabi. Elija wakaliyumya muzintu zinji! Bakali kumukonga, kumuyandaula akuyanda kumujaya kumwami Ahabu anamalelo wakwe Jezebeli. Mwami kunyina ncaakamucita Jezebeli kutegwa aleke kujaya basinsimi ba Jehova. Banabukwetene aaba bakabelekela antoomwe kutegwa bajaye Naboti, mwaalumi wakanyina mulandu alimwi wakaluleme, antoomwe abana bakwe, akaambo buyo kabulyato. Naakamvwa, Elija wakatola mulumbe walubeta wa Jehova kuli Ahabu abulelo bwakwe boonse. Lino, ijwi lya Leza lyakacitika. Ahabu wakafwa mbubwenya mbwaakaamba Jehova.​—1 Bami 18:4; 21:​1-​26; 22:37, 38; 2 Bami 9:​26.

Nokuba boobo, Elija wakalizyi kuti wakeelede kuzumanana kuliyumya. Jezebeli wakacili kupona, alimwi wakazumanana kubayunga bamukwasyi wakwe alimwi acisi coonse. Elija wakali kuyoojana buyumuyumu bunji, alimwi wakacijisi zintu zinji zyakuyiisya mulongwe wakwe alimwi simulyazina wakwe, Elisha. Aboobo atulange-lange milimo yotatwe yamamanino njaakajisi Elija. Notulanga-langa lusyomo lwakwe mbolwakamugwasya kuliyumya, tulabona mbotukonzya kuyumya lusyomo lwesu muciindi cikatazya ncotupona.

Ahaziya, mwana wa Ahabu a Jezebeli ngowakali mwami wa Israyeli lino. Muciindi cakwiiya kukulubizya kwabazyali bakwe, wakatobela nzila zyabo zibyaabi. (1 Bami 22:52) Mbubwenya mbuli mbabo, Ahaziya wakali kukomba Baala. Kukomba Baala kwakali kukulwaizya bantu kucita zintu zibyaabi mbuli buvwuule bwamutempele mane buya akutuula bana. Sena kuli cintu icakali kukonzya kupa Ahaziya kuti aleke nzila zyakwe zibyaabi akugwasya bantu bakwe kuti baleke micito eeyo mibyaabi kapati iitondezya kutasyomeka kuli Jehova?

Cakutayeeyelwa mwami uucili mwana ooyu sikulisumpula wakacitikilwa ntenda. Wakawida ansi mucipulo naakali mukaanda kakwe kamujulu, eelyo wakalicisa kapati. Nociba ciindi buumi bwakwe nobwakali muntenda, tanaakalomba lugwasyo kuli Jehova. Muciindi caboobo, wakatuma batumwa kumunzi wabasinkondonyina uutegwa Ekroni ku Filisti kuyoobuzya naa ulapona kuli leza Baala-zebubi. Eeci cakamucima kapati Jehova. Aboobo wakatuma mungelo kuti akaambile Elija kuti aunke akaswaangane abatumwa abaya. Musinsimi ooyu wakabaambila mulumbe uuyoosya, eelyo bakajokela kumwami. Ahaziya wakalubizya kapati kuyoobuzya makani kumbi mbuli kuti kwakanyina Leza mu Israyeli. Jehova wakaamba kuti Ahaziya wakali kuyooba sibukilwi bulo mane kusikila akafwe.​—2 Bami 1:​2-4.

Muciindi cakweempwa, Ahaziya wakaamba kuti: “Ino wali kulibonya buti muntu ooyo iwaboolede kuzooswaangana andinywe akumwaambila majwi aaya?” Batumwa bakapandulula mbwaakasamide, mpoonya Ahaziya wakaamba kuti: “Ngu Elija.” (2 Bami 1:​7, 8) Calibonya kuti Elija wakali kupona buumi buuba-uba nkaambo bantu bakali kukonzya kumuzyiba kuzisani zyakwe. Mubwini, majwi aali boobo tanaakali kukonzya kwaambwa kujatikizya Ahaziya naa bazyali bakwe, balo ibakali basyaacivwulemwangu. Mazuba aano, cikozyanyo ca Elija cituyeezya lulayo lwa Jesu lwakupona buumi buuba-uba, akubikkila buyo maano kuzintu ziyandika kapati.​—Matayo 6:​22-​24.

Akaambo kakuyanda kupilusya cibi, Ahaziya wakatuma nkamu yabasikalumamba ibali 50 alimwi asilutwe wabo kuti bakamwaange Elija. Nobakaunka bakajana Elija “ulikkede atala aacilundu,” * silutwe wabasikalumamba cakulisumpula wakalailila Elija muzina lyamwami kuti ‘aseluke,’ ambweni kwaamba kuti atolwe kuyoojaigwa. Amuciyeeyele buyo! Nokuba kuti bakalizyi kuti Elija wakali “muntu wa Leza mwini-mwini,” basikalumamba aaba bakatalika kumukonga. Eelo kaka bakalubizya! Elija wakaambila silutwe wabakasilumamba kuti: “Ikuti naa ndili muntu wa Leza, akuboole mulilo kuzwa kujulu akukuumpa cakumaninina yebo abasikalumamba bako bali 50.” Mpoonya Leza wakabweza ntaamu. “Mulilo wakaboola kuzwa kujulu akumuumpa cakumaninina antoomwe abasikalumamba bakwe bali 50.” (2 Bami 1:​9, 10) Kufwa kwabasikalumamba aabo ncitondezyo cakuti Jehova tabalangi buyo bantu ibasampaula babelesi bakwe.​—1 Makani 16:21, 22.

Ahaziya wakatuma uumbi silutwe wabasikalumamba abaalumi bali 50. Silutwe wabasikalumamba wabili walo wakali mubi kapati kwiinda wakusaanguna. Kunyina ncaakaiya kulufwu lwabaalumi ibali 51, nokuba kuti mulota wabo ambweni wakacili kulibonya mumbali aacilundu. Alimwi kunze lyakwaambila Elija kuti ‘aseluke’ mbuli mbwaakacita uulya wakusaanguna, walo wakayungizya akwaamba kuti “cakufwambaana!” Eelo kaka bwakali bufwubafwuba oobo! Aboobo walo abaalumi mbaakali limwi bakafwa mbubwenya mbuli bakusaanguna. Nokuba boobo, mwami ngowakaindide kufwubaala. Katazungaani, wakatuma nkamu yabasikalumamba yatatu. Cikkomanisya ncakuti, silutwe wabasikalumamba watatu ooyu wakali musongo. Cakulibombya wakasikila Elija akulomba kuti walo abaalumi mbaakali limwi batanyonyoonywi. Tacidoonekwi kuti Elija, imuntu wa Leza, wakatondezya luse lwa Jehova ciindi naakaingula silutwe wabasikalumamba ooyu mubombe. Mungelo wa Jehova wakalailila Elija kuti aunke abasikalumamba aaba. Elija wakazumina alimwi wakainduluka kwaamba lubeta lwa Jehova kumwami mubyaabi. Majwi a Leza akazuzikizyigwa, Ahaziya wakafwa. Wakalela buyo myaka yobilo.​—2 Bami 1:​11-​17.

Mbuti Elija mbwaakaliyumya akati kabantu bayumu myoyo alimwi bazangi mbaakali kukkala limwi? Mubuzyo ooyu ulayandika mazuba aano, tee kayi? Sena mwakatyompwa kale ciindi muntu umwi ngomubikkila maano naakakaka kuswiilila kumuzeezo mubotu akuzumanana anzila iisololela kumapenzi? Ino mbuti mbotukonzya kuliyumya mubukkale oobu? Tulakonzya kwiiya cintu cimwi kuzwa kubusena nkobakamujana Elija basikalumamba, “atala aacilundu.” Tatukonzyi kwaamba cakusinizya ikaambo Elija ncaakaunkila atala aacilundu, pesi tulisinizyide kuti wakali muntu uuyandisya kupaila, alimwi mbwaanga busena obuya bwakaluumwine, eeci cakamupa coolwe cakuyumya cilongwe cakwe a Leza. (Jakobo 5:​16-​18) Mbubwenya buyo, andiswe tweelede kujana ciindi lyoonse cakuba tolikke akupaila kuli Leza, kumwiita zina akumwaambila mapenzi eesu alimwi anzyotulibilika. Eeci ciyootugwasya kuliyumya ciindi bantu batuzingulukide nobacita zintu zibyaabi.

Iciindi cakuti Elija aleke mulimo wabusinsimi cakalisikide. Amubone ncaakacita. Walo a Elisha nibakali kuzwa mudolopo lya Giligala, Elija wakaambila Elisha kuti asyaale, pele walo wakazumanana kuunka ku Beteli, musinzo uulampa makkilomita aali 11. Pele Elisha wakakaka cakaanzambwene kati: “Masimpe mbubonya Jehova mbwali muumi alimwi ayebo mboli muumi, tandikookuleka pe.” Nobakasika ku Beteli, Elija wakaambila Elisha kuti ulaunka alikke ku Jeriko, musinzo uulampa makkilomita aali 22. Alimwi Elisha wakakaka. Alimwi ciindi catatu nobakali ku Jeriko, Elija alimwi wakali kuyanda kuunka alikke ku Mulonga wa Jordano, imusinzo uulampa makkilomita aali 8. Aciindi eeci alimwi Elisha wakakaka cakaanzambwene. Tanaakamuleka Elija!​—2 Bami 2:​1-6.

Elisha wakatondezya bube buyandika kapati, luyando lutamani. Oolu ndoluyando ndwaakajisi Rute kuli Naomi, iluyando lukakatila kucintu akutacilekezya. (Rute 1:​15, 16) Babelesi ba Leza baleelede kuba abube oobu, kwaambisya mazuba aano. Sena mwabona mbobuyandika bube oobu mbubwenya mbwaakacita Elisha?

Tacidoonekwi kuti Elija wakakulwaizyigwa aluyando lutamani lwamweenzinyina. Akaambo kakucita boobo, Elisha wakaba acoolwe cakubona maleele aamamanino aa Elija. Kali kunkomwe ya Mulonga wa Jordano, maanzi mpaakali malamfwu, Elija wakabweza cisani cakwe akuuma maanzi. Eelyo maanzi akaandaana! Abamwi bakaabona maleele aaya kaacitika ‘mbana babasinsimi ibali 50,’ balo balangilwa kuti bakali mucikolo cabaalumi ibakali kuyiisyigwa kuyoosololela mubukombi bwakasimpe. (2 Bami 2:​7, 8) Kweelede kuti Elija wakacibona cikolo eeci. Kwakali ciindi Elija naakali kulimvwa kuti nguwakali mwaalumi uusyomeka alikke munyika. Kuzwa leelyo, Jehova wakamulumbula Elija akaambo kakuliyumya kwakwe kwiinda mukumupa kuti apone mazuba manji kutegwa abone kuyaambele kwabakombi bakwe.​—1 Bami 19:10.

Nobakazabuka mulonga wa Jordano, Elija wakaambila Elisha kuti: “Kolomba ncoyanda kuti ndikucitile nenditanatolwa kuzwa kulinduwe.” Elija wakalizyi kuti ciindi cakuti aunke cakalisikide. Tanaakamumvwida munyono mweenzinyina akaambo kamikuli njaakali kuyoopegwa. Muciindi caboobo Elija wakaliyandide kapati kumugwasya. Elisha wakalomba wati: “Akaka, ndilomba kuti zibeela zyobilo zyamuuya wako zibe alindime.” (2 Bami 2:9) Elisha tanaakali kupandulula kuti wakali kuyanda kupegwa muuya uusalala kwiinda ngwaakapegwa Elija. Muciindi caboobo wakali kulomba cibeela calukono mbuli ncaakali kukonzya kupegwa mwana mutaanzi, kwiinda mumulawo mwana mutaanzi wakeelede kupegwa cibeela ceendelana amukuli ngwajisi mbuli silutwe wamukwasyi. (Deuteronomo 21:17) Mbwaanga nguwakali kuyooba simulyazina wa Elija wakumuuya, Elisha wakabona mbocakali kuyandika kuba abusicamba kutegwa mulimo ucitwe.

Cakulicesya, Elija wakaasila Jehova makani aaya. Ikuti naa Jehova wakali kuyoomuzumizye Elisha kubona mpamubwezela musinsimi ooyu uucembeede, cakali kuyootondezya kuti Leza wakuzumina kulomba kwa Elisha. Tiilyakalampa, ciindi balongwe aaba nobakali “kuyaabweenda kumwi kabaambaula,” kwakacitika cintu cibotu kapati!​—2 Bami 2:​10, 11.

Kwakalibonya mumuni kujulu alimwi wakali kuyaabumweekesya. Tulakonzya kweezyeezya coongo cakambizi, acintu cakali kumweka kapati kaziboola kubaalumi aaba, mpoonya zyabaandaanya, ambweni ncobakabona cakabapa kutalika kudadalika. Ncobakabona yakali nkalaki yakali kuyaka mbuli kuti yakapangidwe aamulilo. Elija wakazyiba kuti ciindi cakalisikide. Sena wakatanta munkalaki? Bbaibbele talyaambi cili coonse. Kufwumbwa mbocakabede, wakatalika kunyamuka kuya kujulu, mpoonya kambizi kakamutola.

Elisha wakali kulangilila, wakaligambidwe. Akaambo kakuti wakalibonena cintu eeci cigambya kacicitika, Elisha wakazyiba kuti Jehova ulamupa “zibeela zyobilo” zyamuuya wa Elija iwakali sicamba. Pele alimwi Elisha wakaluuside kapati. Tanaakazyi nkwaakali kuunka mulongwe wakwe uucembeede, alimwi tanaakali kulangila kuti uyoomubona alimwi. Wakalila kati: “Taata, taata! Inkalaki abasimabbiza ba Israyeli!” Wakalangilila kusikila sikumuyiisya naakacileka kulibonya; mpoonya Elisha wakazapaula zisani zyakwe kauside.​—2 Bami 2:​12.

Ciindi Elija naakali kuya mujulu, sena wakamumvwa mweenzinyina kalila mpoonya awalo kalila? Kufwumbwa naa cakali buti, wakalizyi kuti kuba amulongwe uuli boobu cakamugwasya kuliyumya muziindi zyamapenzi. Mbubwenya buyo, andiswe tweelede kwiiya cikozyanyo ca Elija kwiinda mukumvwana abantu bamuyanda Leza alimwi ibacita kuyanda kwakwe.

Ino Elija wakaunka kuli? Zikombelo zimwi ziyiisya kuti wakatolwa kujulu kutegwa akakkale a Leza. Pele eeci tacikonzyeki pe. Myaanda yamyaka kumbele, Jesu Kristo wakaamba kuti kunyina muntu wakatanta kujulu katanaunka walo. (Johane 3:​13) Aboobo, notubala kuti “Elija wakatolwa akambizi kujulu,” tweelede kubuzya kuti, Ino nkujulu kuli? (2 Bami 2:​11) Bbaibbele nolyaamba kuti “kujulu,” talyaambi buyo busena nkwakkala Jehova pele lilaamba amulengalenga, muli makumbi alimwi abayuni mobauluka. (Intembauzyo 147:8) Ooko nkokujulu Elija nkwaakatanta. Mpoonya ncinzi cakatobela?

Jehova wakamulonzya musinsimi wakwe akumupa mulimo mupya, mubwami bwa Juda ibwakali afwaafwi. Bbaibbele lilamwaamba Elija kabeleka ooko, andiza kwamyaka iili ciloba yakatobela. Aciindi eeco, wakali kulela mu Juda Mwami mubyaabi Jehoramu. Wakakwete mwana wa Ahabu a Jezebeli, aboobo muuya wabo mubyaabi wakaciliko. Jehova wakatuma Elija kuti alembe lugwalo lwalubeta kuli Jehoramu. Mbubwenya mbokwakasinsimwa, Jehoramu wakafwa lufwu lubyaabi. Ciinda kubija ncakuti, “naakafwa kunyina wakausa pe.”​—2 Makani 21:12-​20.

Eelo kaka Elija wakaliindene kapati amuntu ooyo mubyaabi! Mubwini, tatuzyi mbwaakafwa Elija alimwi aciindi naakafwa. Pele ncotuzyi ncakuti tanaakafwa mbuli mbwaakafwa Jehoramu cakuti kunyina awakausa pe. Elisha wakali kumuyeeya mulongwe wakwe. Abalo basinsimi basyomeka bamwi bakali kumuyeeya. Awalo Jehova wakali kumuyanda Elija cakuti myaka iibalilwa ku 1,000 kumbele, wakabelesya cikozyanyo camusinsimi ooyu mucilengaano mwaakasanduka Jesu. (Matayo 17:​1-9) Sena mulayanda kumwiiya Elija kwiinda mukuba alusyomo lutazungaani ciindi nomuli mumapenzi? Ikuti kamuyanda, mweelede kuba abalongwe bamuyanda Leza, kubikkila maano kukubelekela Jehova, akupaila lyoonse kuzwa ansi aamoyo. Amuzumanane kuba acilongwe ciyumu a Jehova siluyando!