Skip to content

Skip to table of contents

‘Wakaambwa Kuti Mululami Akaambo Kamilimo’

‘Wakaambwa Kuti Mululami Akaambo Kamilimo’

AMWIIYE LUSYOMO LWABO | RAHABU

‘Wakaambwa Kuti Mululami Akaambo Kamilimo’

RAHABU wakaliimvwi awindo kasondela anze ciindi zuba nilyakali kupola munkanda yakazingulukide Jeriko. Impi yabasikalumamba bana Israyeli yakaliimvwi kunze aamunzi wa Jeriko. Ciindi nobakatalika kuzinguluka munzi alimwi, kwakali kulunda kasuko alimwi kwakatalika kumvwika kulila kwamyeembo.

Rahabu wakali kukkala mu Jeriko alimwi wakaluuzyi kabotu munzi. Aalo maanda aakali mumunzi wakalaazyi kabotu, kubikkilizya amisika, alimwi azintoolo. Wakalibazyi kabotu bantu bamumunzi. Wakazyiba kuti bantu bamumunzi bakaindila kulibilika buzuba abuzuba ciindi bana Israyeli nobakazumanana kuzinguluka munzi ciindi comwe abuzuba. Ciindi kulila kwamyeembo nokwakali kulimvwisya mumunzi woonse wa Jeriko, Rahabu tanaakayoowa mbuli mbobakayoowede bantu bamwi.

Rahabu wakali kulangilila ciindi mpi noyakatalika kuzinguluka munzi mubuzuba oobu bwaciloba. Akati kabasikalumamba bana Israyeli, Rahabu wakabona bapaizi bakali kulizya myeembo alimwi bamwi bakanyamwide bbokesi lisetekene ilyakali kwiiminina kubako kwa Leza wabo, Jehova. Tulakonzya kweezeezya Rahabu kabikkide janza lyakwe alutambo lusalala lwakali kulengelela awindo, ilwakali kulibonya kunze aamunzi wa Jeriko. Lutambo oolu lwakali kumuyeezya bulangizi mbwaakajisi bwakuti walo amukwasyi wakwe bakali kuyoofwutuka ciindi munzi ooyu waakunyonyoonwa. Sena Rahabu wakali sikwaaba? Jehova tanaakali kumubona boobo pe, pele wakali kumubona kuti mukaintu uusyomeka kapati. Lino atwaatalikile kumatalikilo makani aaya aajatikizya Rahabu alimwi akubona ncotukonzya kwiiya kuzwa kulinguwe.

RAHABU MUKAINTU MUVWUULE

Rahabu wakali muvwuule. Kaambo aaka kakabagambya kapati basikubandika makani aamu Bbaibbele bakaindi cakuti bakaamba buyo kuti wakali sikubamba ŋanda yabeenzu. Pele Bbaibbele lyalo cakusalazya lilaamba bwini mbwaakabede Rahabu. (Joshua 2:1; Bahebulayo 11:31; Jakobo 2:25) Mu Kanana, ambweni mulimo ngwaakali kucita Rahabu bantu banji bakali kuubona kuti wakali buyo kabotu. Nokuba boobo, talili lyoonse nocili boobo akaambo kamanjezeezya ngaakatupa Jehova aatugwasya kuzyiba ciluzi acitaluzi. (Baloma 2:14, 15) Kuboneka kuti Rahabu wakali kubona kuti bukkale bwakwe tiibwakali kabotu. Ambweni, mbubwenya mbuli bantu bali mubukkale buli boobu mazuba aano, awalo Rahabu tanaakajisi cimbi cakucita kutegwa agwasye mukwasyi wakwe.

Tacizumbauzyigwi kuti Rahabu wakali kulombozya buumi buli kabotu. Mumunzi mwaakali kukkala mwakazwide nkondo akutalilemeka, kubikkilizya akoonana mubusazinyina alimwi akoona banyama. (Levitiko 18:3, 6, 21-24) Bukombi bwabo bwakapa kuti micito iili boobu ivwule mumunzi wa Jeriko. Mumatempele bakali kukulwaizya zilengwa zyabuvwuule, kukomba baleza mbuli Baala a Moleki kubikkilizya akuumpa bana baumi mumulilo.

Jehova wakali kuzibona zyintu zyoonse zyakali kucitika mu Kanana. Mubwini, akaambo kazyintu zibyaabi nzyobakali kucita bana Kanana, Jehova wakaamba kuti: “Nyika yakasofwaazigwa, aboobo ndakaiboozezya bulumbu bweelede zibi zyayo, nkabela nyika yakaluka bantu bakede mulinjiyo.” (Levitiko 18:25) Ino kupegwa “bulumbu bweelede” ooku kwakali kubikkilizya nzi? Bana Israyeli bakapedwe cisyomezyo ca Leza cakuti: “Jehova Leza wanu uyookukulula bamasi abo kunembo lyanu buniini-buniini.” (Deuteronomo 7:22) Myaanda yamyaka musyule, Jehova wakabasyomezya nyika balunyungu lwa Abrahamu, alimwi ‘Leza takonzyi kubeja.’—Tito 1:2; Matalikilo 12:7.

Nokuba boobo, Jehova wakaambide kuti misyobo iimbi yakeelede kunyonyoonwa. (Deuteronomo 7:1, 2) Mbwali ‘Mubetesi wanyika yoonse’ uululeme, wakali kubona zyakali mumyoyo yabo alimwi wakalibuzyi bubi bwabo alimwi akutalilemeka kwabo. (Matalikilo 18:25; 1 Makani 28:9) Ino Rahabu wakali kulimvwa buti kupona mumunzi ooyu mubyaabi? Tulakonzya kuyeeyela mbwaakalimvwa ciindi naakamvwa makani aajatikizya bana Israyeli. Wakamvwa kuti Leza wa Israyeli nguwakali kubasololela bantu bakwe ibakali mubuzike kutegwa bazunde mpi yabana Egepita, iyakajisi nguzu kapati munyika yoonse aciindi eeco. Lino cakasika ciindi cakuti bana Israyeli balwane munzi wa Jeriko! Nokuba boobo bantu bamumunzi ooyu bakazumanana kucita zyintu zibyaabi. Aboobo tulakonzya kubona ikaambo Bbaibbele ncolyaamba bana Kanana kuti ‘tiibakali kuswiilila.’—Bahebulayo 11:31.

Rahabu wakaliindene abantu bamumunzi ooyu. Kwamyaka minji, kweelede kuti wakali kwaayeeya makani ngaakali kumvwa aajatikizya bana Israyeli alimwi a Leza wabo Jehova. Eelo kaka Leza ooyu wakaliindene kapati abaleza babana Kanana! Walo wakabalwanina bantu bakwe muciindi cakubadyaaminina, alimwi wakasumpula zyeelelo zyakulilemeka zyabakombi bakwe. Muciindi cakubona bamakaintu kuti bakali zibelesyo zyakoonana limwi, zyakusambala, akuula alimwi akubelesyegwa mukukomba, Leza wakali kubalemeka kapati bamakaintu. Ciindi Rahabu naakazyiba kuti bana Israyeli bakalibungene mutala lya Jordano, kabalibambilide kulwana, kulibonya kuti wakalibilika kujatikizya cakali kuyoocitika kubantu bamumunzi wakwe. Sena Jehova wakamubikkila maano Rahabu akubona bube bubotu mbwaakajisi?

Mazuba aano, kuli bantu banji bali mbuli Rahabu. Cilabayumina kuzwa mubukkale bubapa kutalemekwa, kutakkomana, kutabikkilwa maano alimwi akulimvwa kubula mpindu. Makani aajatikizya Rahabu alatuumbulizya nkaambo atupa kuzyiba kuti Leza ulatubikkila maano toonse. Aboobo, kunyina makani naa tutyompedwe buti, “tali kulamfwu kuli umwi aumwi wesu.” (Milimo 17:27) Ulaafwaafwi alimwi uliyandide kupa bulangizi kuli baabo boonse bamusyoma. Sena Rahabu wakamusyoma Leza?

WAKABATAMBULA BASIKUTWELA

Bumwi buzuba, bana Israyeli kabatanatalika kuzinguluka munzi wa Jeriko, Rahabu wakatambula beenzu bobilo. Baalumi aaba bakali kuyanda kunjila mumunzi cakusisikizya, pele mbwaanga bantu bamumunzi ooyu bakalilibilikide, bakalipakamene kubona basikutwela bali boonse bakali kuzwa ku Israyeli. Kulibonya kuti Rahabu wakafwambaana kubazyiba baalumi aaba, akaambo kakuti bakali kuyanda buyo busena kwakoona kutali kucita buvwuule anguwe mbuli mbobakali kucita bamwi beenzu.

Mubwini, bamaalumi aaba bakali basikutwela kuzwa kunkambi yabana Israyeli. Musololi wabo Joshua, wakabatumide kuti bakalingule munzi wa Jeriko. Ooyu wakali munzi wakusaanguna mu Kanana bana Israyeli ngobakeelede kulwana alimwi kulibonya kuti wakajisi bantu basinguzu kwiinda bakali muminzi yoonse imbi. Joshua abasikalumamba bakwe bakali kuyanda kuzyiba mbobakeelede kulibambila. Basikutwela aaba bakasala kuyoonjila muŋanda ya Rahabu acaali. Akati kamaanda oonse aamumunzi, muŋanda yamukaintu muvwuule, beenzu bakali kunjila kakunyina kuzyibwa abantu bamumunzi. Alimwi basikutwela aaba bakali kuyanda kumvwa makani aamwi aakali kugwasya ngobakali kwaamba bantu bamumunzi ooyu.

Bbaibbele lyaamba kuti Rahabu ‘wakatambula batumwa camaanza obilo.’ (Jakobo 2:25) Wakabanjizya muŋanda yakwe kuti bakkale nokuba kuti tanaakabazyi kabotu, nokuba kuzyiba ncobakaboolela. Ambweni wakali kuyanda kwiiya zinji kujatikizya Leza wabo, Jehova.

Cakutayeeyela, kwakasika batumwa bakazwa kumwami waku Jeriko! Kwakali maŋunuŋunu aakuti kwakali basikutwela bana Israyeli muŋanda ya Rahabu. Ino Rahabu wakacita nzi? Sena kukwabilila beenzu bobilo aaba tiicakali kuyoobikka buumi bwakwe alimwi abamuŋanda yakwe muntenda? Sena bantu bamu Jeriko tiibakali kukonzya kumujaya abamuŋanda yakwe boonse akaambo kakusisa baalumi aaba? Aciindi eeci kweelede kuti Rahabu kunyina naakali kudooneka kuti baalumi aaba mbaani. Ikuti naakalizyi kuti Jehova wakali Leza uuli kabotu kwiinda yooyo ngwaakali kusyoma, sena eeci tiicakali ciindi cakuti lino abe kulubazu lwa Jehova?

Rahabu wakajisi ciindi cisyoonto cakuyeeya kuti ulacita nzi, nokuba boobo wakafwambaana kuzyiba cakucita. Wakabasisa basikutwela kunsi aazisiko zyabutonje nzyaakayanikide aciluli caŋanda yakwe. Kumane wakaambila batumwa bamwami kuti: “Ncobeni ndakasikilwa bantu, pele teendakezi na bazwa kuli, nkabela nikwakadimaana, ciindi mulyango wamunzi nuujalwa, abo bantu bakainka. Nsizi na bantu baya kuli, pe. Amufwambaane kubatobela, mulabeenzya.” (Joshua 2:4, 5) Amweezeezye buyo Rahabu mbwabalanga kumeso batumwa bamwami! Sena wakalilibilikide kuti inga bazyiba kuti uliyoowede?

Muzeezo wakwe wakabeleka! Baalumi bamwami bakabatandila basikutwela kutozya kulubazu lwaku Jordano kusikila kuzito. (Joshua 2:7) Kweelede kuti Rahabu wakaswa ciya kutondezya kuti waanguluka. Kwiinda mukubelesya nzila ngubauba, wakatondezya baalumi aaba bajayi nzila iimbi kutegwa afwutule babelesi ba Jehova batakajisi mulandu.

Rahabu wakafwambaana kuya kuciluli caŋanda yakwe akubaambila basikutwela ncaacita. Alimwi wakabaambila makani aamwi mapati aakuti, bantu bamumunzi wa Jeriko bakalilibilikide alimwi bakaliyoowede akaambo kabana Israyeli. Kweelede kuti makani aaya akabakkomanisya kapati basikutwela. Bana Kanana babyaabi aaba bakatalikide kuyoowa akaambo kanguzu zya Leza wabana Israyeli, Jehova. Rahabu alimwi wakayubununa makani aayandika kapati kulindiswe. Wakaamba kuti: “Jehova Leza wanu ngu-Leza wakujulu awaansi ano.” (Joshua 2:11) Makani ngaakamvwa kujatikizya Jehova akamugwasya kapati cakuti wakazyiba kuti Leza wa Israyeli uleelela kusyomwa. Aboobo wakamusyoma Jehova.

Rahabu kunyina naakadooneka kuti bantu ba Jehova bakali kuyoobazunda bana Kanana. Aboobo, wakalomba kuti walo amukwasyi wakwe babafwide luzyalo, batajaigwi pe. Basikutwela bakazumina akwaambila Rahabu kuti ataayubununi makani aaya alimwi akuti wakeelede kulengelezya ntambo iisalala awindo kubwaanda bwamunzi kutegwa basikalumamba bamukwabilile amukwasyi wakwe.—Joshua 2:12-14, 18.

Tulakonzya kwiiya makani aajatikizya lusyomo kuzwa kuli Rahabu. Mbubwenya mbolyaamba Bbaibbele, “lusyomo lujanwa buyo lyamana kumvwugwa jwi.” (Baloma 10:17) Rahabu wakamvwa makani aamasimpe aajatikizya nguzu alimwi abululami bwa Jehova Leza, calo cakamupa kumusyoma. Mazuba aano, tulijisi luzyibo lunji kujatikizya Jehova. Sena tuyoosolekesya kumuzyiba Jehova akumusyoma kweelana amakani ngotubala kuzwa mu Jwi lyakwe Bbaibbele?

KUWA KWABWAANDA BUPATI

Kwiinda mukutobela malailile aa Rahabu, basikutwela bobilo bakazwa mumunzi kwiinda mukubelesya ntambo yakali kulengelela awindo akutijila kumalundu cakufwambaana. Munzi wa Jeriko nkouli kunyika kwakali mampangala manji imwakayubila basikutwela kusikila ciindi nobakacikonzya kupiluka kunkambi yabana Israyeli kabajisi makani mabotu ngobakajana kuli Rahabu.

Mukuya kwaciindi, bantu bamu Jeriko bakayoowa kapati nibakazyiba kuti Jehova camaleele wakaimika meenda aamumulonga wa Jordano, calo cakapa kuti bana Israyeli bacikonzye kwiinda anyika njumu. (Joshua 3:14-17) Makani aaya akapa Rahabu kuba alusyomo luyumu kapati muli Jehova.

Aboobo cakasika ciindi cakuti bana Israyeli batalike kuzinguluka munzi wa Jeriko kwamazuba aali cisambomwe, kabazinguluka ciindi comwe abuzuba. Lino mubuzuba bwaciloba bakacita cintu ciindene. Mbubwenya mbokwaambwa kumatalikilo aacibalo eeci, kuzinguluka munzi ooku kwakatalika mafwumofwumo, aboobo basikalumamba bakauzinguluka munzi wa Jeriko ciindi comwe, mpoonya bakazumanana kucita oobo cakwiinduluka-induluka. (Joshua 6:15) Ino bana Israyeli bakali kucita nzi?

Kumamanino, mubuzuba bwaciloba basikalumamba nobakazinguluka ziindi zili ciloba, bakacileka kuzinguluka akulizya myeembo. Mpoonya boonse bakaumuna. Kweelede kuti bantu mumunzi bakalibilika kapati. Kumane, Joshua wakapa citondezyo, mpoonya basikalumamba bakoongolola kwaciindi cakusaanguna. Sena balindizi bamunzi wa Jeriko bakali kuyeeya kuti ooku kwakali koongolola buyo? Ikuti naa mbobakali kuyeeya oobo, nkokuti tiibakayeeya oobo kwaciindi cilamfwu. Cakutayeeyela, bwaanda bwakatalika kuzungaana. Bwakazungaana, bwakaandauka, mpoonya bwakakolomoka akuwa. Nokuba kuti bwaanda boonse bwakakolomoka, cibeela comwe cabwaanda cakacaala kaciimvwi. Ŋanda ya Rahabu yakacaala kayiimvwi akaambo kalusyomo lwakwe. Amweezeezye mbwaakalimvwa ciindi Jehova naakamufwutula. * Mukwasyi wakwe wakafwutuka.—Joshua 6:10, 16, 20, 21.

Bana Israyeli abalo bakamulemeka Rahabu akaambo kalusyomo lwakwe. Ciindi nibakabona ŋanda imwi kayiimvwi akati abwaanda bwakanyonyooka, bakazyiba kuti Jehova wakali kumuyanda mukaintu ooyu. Mukaintu ooyu alimwi amukwasyi wakwe bakafwutuka ciindi munzi ooyu mubyaabi nowakanyonyoonwa. Niyakamana nkondo, Rahabu wakazumizyigwa kukkala munsi-munsi azilawo zyabana Israyeli. Mukuya kwaciindi, Rahabu wakatalika kubonwa mbuli mu Juda awalo. Wakakwatwa kumwaalumi wazyina lya Salmoni. Imwanaabo Boazi, wakakomena akuba mwaalumi uusyomeka. Mpoonya Boazi wakakwata Rute, mukaintu muna Moabu. * (Rute 4:13, 22) Mpoonya Mwami Davida alimwi a Mesiya, Jesu Kristo, bakazyalwa muzyalani eeli lilibedelede.—Joshua 6:22-25; Matayo 1:5, 6, 16.

Cibalo ca Rahabu cituyiisya kuti toonse tulayandika kuli Jehova. Ulituzyi toonse, ulizizyi zili mumyoyo yesu, alimwi ulakkomana ciindi nazyiba kuti tulijisi lusyomo noluceya, mbubwenya mbuli mbwaakabona lusyomo lwa Rahabu. Lusyomo lwakwe lwakamupa kubweza ntaamu. Mbubwenya mbolyaamba Bbaibbele kuti: ‘Wakaambwa kuti mululami akaambo kamilimo.’ (Jakobo 2:25) Eelo kaka ncamaano kwiiya lusyomo lwakwe!

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 27 Cikkomanisya ncakuti, Jehova wakacilemeka cizuminano Rahabu ncaakapangana abasikutwela.

^ munc. 28 Kutegwa mwiiye zinji kujatikizya Rute alimwi a Boazi, mulakonzya kubona zibalo zijisi mutwe wakuti “Amwiiye Lusyomo Lwabo” izijanika mu Ngazi Yamulindizi yamu Cingisi ya July 1 aya October 1, 2012.

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Rahabu wakasyoma muli Leza wabana Israyeli

[Cifwanikiso icili apeeji 14]

Rahabu wakasisa babelesi ba Jehova kunsi aazisiko zyabutonje, kwiinda mukucita boobo wakabikka buumi bwakwe muntenda