Skip to content

Skip to table of contents

LUGWASYO KUMUKWASYI | BAKUBUSI

Sena Cilagwasya Kucita Zisobano Zikkomanisya Pele Izibikka Buumi Muntenda?

Sena Cilagwasya Kucita Zisobano Zikkomanisya Pele Izibikka Buumi Muntenda?

BUYUMUYUMU

“Ndakali kwiima afwaafwi anjanji yacitima icakali kuzuza kapati icakali kwiinda munjanji yiinda kunsi aanyika. Eeci cakali kundipa kukkomana kapati akulimvwa mbuli kuti ndinyina mapenzi.”—Leon. *

“Ikusotokela mumaanzi kuzwa atala amajeleele malamfwu kwakali kundipa kulimvwa kwaanguluka kwakaindi kasyoonto. Kanji-kanji eeci cakali kundikkomanisya, pele zimwi ziindi ndakali kuyoowa kapati.”—Larissa.

Mbubwenya mbuli Leon alimwi a Larissa, bakubusi banji balakkomana kapati kucita zintu nzyobakonzya, pele zimwi ziindi balacita oobo kwiinda mukubikka buumi bwabo muntenda. Sena mulalombozya kuti mubasangane? Ikuti kacili boobo, cibalo eeci cilamugwasya kapati.

NCOMWEELEDE KUZYIBA

Kucita zisobano zikkomanisya pele izibikka buumi muntenda cilakonzya kuba cilengwa. Zilakonzya kumupa kulimvwa kukkomana kapati kwakaindi kasyoonto buyo, pele inga zyamupa kutalika kuyandisya kuba alukkomano lwiindilide. Mbubwenya mbuli Leon, awalo Marco iwakali kuunka kucitima icakali kuzuza kapati icakali kwiinda munjanji yiinda kunsi aanyika wakaamba kuti: “Cakaba cilengwa cangu. Ndakali kulimvwa kukkomana kwakaindi kasyoonto. Pele ndakacili kuyanda kuyungizya lukkomano lwangu.”

Justin, walo iwakali kuzuza kapati azibbusu zijisi mavwili kunsi kwiinda mukujatilila myootokala iyakali kwiinda, wakaamba kuti: “Lukkomano luli boobu lwakali kundipa kuti kandiinduluka. Ndakali kuyanda kuti meso aabantu kaali alindime, pele ndakalijana mucibbadela.”

Kuyungwa kulakonzya kupa kuti mwaalilwe kusala camaano. Mukubusi wazina lya Marvin wakaamba kuti: “Beenzuma bakandiyunga kukkwela bwaanda bulamfwu kakunyina ntambo yakulikwabilila kabandaambila kuti: ‘Kozumanana kukkwela. Ulacikonzya.’ Ndakaliyoowede kapati. Ndakali kubimba ciindi nondakatalika kukkwela bwaanda kuyamujulu.” Larissa, iwaambwa kumatalikilo wakaamba kuti: “Ndakali kutobela buyo bamwi nzyobakali kucita. Oobu bwakaile kuba mbobuumi.”

Ayalo Intaneti balaibelesya bantu bamwi kuyunga bantu kwiinda mukulumbaizya baabo ibacita zisobano zikkomanisya pele izibikka buumi muntenda alimwi akuubya-ubya ntenda ziliko. Mane buya, bamwi balabikka zisobano eezyi iziyunga bantu a Intaneti akupa kuti basikuzisobana bazyibwe kapati alimwi akuba ampuwo.

Mucikozyanyo, mavidiyo amwi aadumide kapati atondezya zisobano zitondezya bantu ibasotauka zintu (mbuli bwaanda, maanda alimwi amatantilo) kwiinda mukuzuza, kukkwela, kusotoka cakufwambaana kakunyina cilikwabilizyo. Eeci cilakonzya kumupa kuyeeya munzila zitaluzi zyobilo: (1) Kunyina ntenda zipati ziliko. (2) Boonse balazicita. Akaambo kaceeci: Mulakonzya kusunkwa kusola kuzicita zisobano izibikka buumi muntenda.

Kuli nzila zili kabotu izyakuzyiba zintu nzyomukonzya kucita. Bbaibbele lyaamba kuti: “Kunyanyaasya mubili kugwasya buyo asyoonto.” (1 Timoteyo 4:8) Pele Magwalo alimwi acenjezya kuti mweelede “kupona cakulibatamika.” (Tito 2:12) Ino inga mwacita buti oobo?

NCOMUKONZYA KUCITA

Amuzyibe ntenda ziliko. Bbaibbele lyaamba kuti: “Muntu uucenjede ucita zintu caluzyibo, pele mufwubafwuba utondezya bufwubafwuba bwakwe.” (Tusimpi 13:16) Kamutanasala kutola lubazu mucisobano cimwi, amuzyibe ntenda ziliko. Amulibuzye kuti, ‘Sena cisobano eeci inga candisololela kulufwu naa kukulicisa kapati?’—Njiisyo yamu Bbaibbele: Tusimpi 14:15.

Amusale balongwe ibabulemeka buumi. Balongwe beni-beni tabakonzyi kumukulwaizya kubikka buumi bwanu muntenda naa kucita cintu ncomutaangulukide kucita. Larissa wakaamba kuti: “Balongwe ibali kabotu alimwi ibazilanga kabotu zintu bakandigwasya kusala kabotu kujatikizya zisobano nzyondakali kuyanda kucita. Nondakasala balongwe ibali kabotu alimwi ibazilanga kabotu zintu, buumi bwangu bwakacinca.”—Njiisyo yamu Bbaibbele: Tusimpi 13:20.

Amulibuzye kuti, ‘Sena cisobano eeci inga candisololela kulufwu naa kukulicisa kapati?’

Amuzikkomanine zintu nzyomukonzya kucita kakunyina kubikka buumi bwanu muntenda. Bbuku litegwa Adolescent Risk Behaviors lyakaamba kuti, kukomena kulabikkilizya “akuzyiba ncomweelede kucita alimwi ampomweelede kugolela.” Mulakonzya kuzyiba zintu nzyomukonzya kucita munzila iili kabotu kwiinda mukubelesya zibelesyo zyakulikwabilila alimwi akutobela malailile.

Amulijanine mpuwo munzila iili kabotu. Bantu bayoomulemeka akaambo kambomuzicita zintu mubuumi, ikutali akaambo kazisobano nzyomucita zikkomanisya pele izibikka buumi bwanu muntenda. Larissa wakaamba kuti: “Kusotoka kuzwa mumajeleele akali matalikilo buyo aabuumi bwakucita zintu zinji izyakali kubikka buumi bwangu muntenda. Nocakabota nondakaba abusicamba bwakukaka kuzicita kuzwa kumatalikilo.”

Masimpe ngakuti: Muciindi cakubikka buumi bwanu muntenda kwiinda mukucita zisobano zikkomanisya pele izibikka buumi muntenda, amutondezye kuti zintu muzilanga kabotu kwiinda muzyakulikondelezya nzyomusala.—Njiisyo yamu Bbaibbele: Tusimpi 15:24.

^ munc. 4 Mazina aamwi mucibalo eeci acincwa.