Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulizyi?

Sena Mulizyi?

Mbuti zitina izyakajanika mu Babuloni yansiku alimwi ambozyakapangidwe mbozitondezya kuti Bbaibbele lililuzi?

BASIKUVWUKKULA zyakaindi bakajana matina manji mu Babuloni yansiku aakali kubelesyegwa kuyaka munzi. Kweelana ancaakaamba sikuvwukkula zyakaindi Robert Koldewey, matina aaya akali kuumpilwa muwondo “anze amunzi kwalo ikwakali kujanika bulongo bubotu alimwi ankuni zinji zyakubelesya kuumpa matina.”

Basikuvwukkula zyakaindi alimwi bakajana bumboni butondezya kuti balupati-pati bamfwulumende bakali kubelesya wondo kucita zintu zibyaabi kapati. Syaazibwene mumakani aakaindi alimwi amwaambo wa Asuri wansiku uutegwa Paul-Alain Beaulieu waku University of Toronto wakaamba kuti: “Malembe abana Babuloni atondezya kuti aabo ibakali kusotoka mulawo wa Mwami naa ibatakali kulemeka zintu zisetekene bakeelede kusowelwa mubbibi lyamulilo.” Mucikozyanyo, malembe amwi akuciindi ca Mwami Nebukadinezara aamba kuti: “Amubanyonyoone akubaumpa mucitofwu. Amupe kuti bauntumuke busi akubajaya kwiinda mukubasowela mubbibi lyamulilo.”

Eeci cituyeezya makani aambidwe ku Daniele caandaano 3. Mucaandaano eeci tubala kuti, Mwami Nebukadinezara wakapanga cibumbwa cangolida cipati mucibanda ca Dura kunze aamunzi wa Babuloni. Ciindi bakubusi bana Hebrayo botatwe ba Sadirake, Mesaki alimwi a Abedinego nobakakaka kukotamina cibumbwa, Nebukadinezara wakanyema kapati akulailila kuti bbibi lyamulilo lisoselwe kutegwa liindile kupya “ziindi zili ciloba kwiinda mbolyakali kupya lyoonse,” akuti bakubusi aaba botatwe ‘bawaalwe mubbibi lyamulilo uuvwilima.’ Mungelo singuzu wakabavwuna kutegwa batafwi.—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Tina lyuumpidwe ilijisi zina lya Nebukadinezara

Matina aakajanika ku Babuloni aalo atondezya kuti Bbaibbele lililuzi. Matina manji alembedwe mabala aakutembaula mwami. Majwi aamwi aali amatina aamba kuti: “Nebukadinezara, Mwami wa Babuloni. . . Ŋanda yamwami, yalo mebo nde Mwami Mupati njondakayaka . . . Balunyungu lwangu bakalele mane kukabe kutamani.” Majwi aaya alakozyanya kapati amajwi aajanika kulugwalo lwa Daniele 4:30, kwalo Nebukadinezara nkwaakalisumpula kwiinda mukwaamba kuti: “Sena munzi ooyu tauli Babuloni Mupati, mebo lwangu ngondakayaka kuti ube ŋanda yamwami anguzu zyangu zinji alimwi akuti ube bulemu bwabweendelezi bwangu?”