Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Kwaalanga Munzila Iili Kabotu Mali

Kwaalanga Munzila Iili Kabotu Mali

KULI majwi amwi aakuti, “Mali ngaapa kuti zintu kazyeenda kabotu munyika.” Mumajwi aaya kuli kaambo kamasimpe. Cili boobo akaambo kakuti tubelesya mali kuula cakulya, zisani, ŋanda naa kubbadelela ŋanda motukkala. Sikulanga-langa bweende bwamali umwi wakaamba kuti: “Mali ajisi mulimo mupati kapati mubukkale bwesu. Ikuti mumwezi buyo omwe twacileka kubelesya mali mukusambala alimwi akujana zintu nzyotuyanda, bantu balakonzya kukopana akulwana.”

Nokuba boobo, kuli zintu zimwi mali nzyaatakonzyi kucita. Sikulemba majwi aakweema umwi waku Norway Arne Garborg wakaamba kuti kwiinda mukubelesya mali “muntu ulakonzya kuula cakulya, ikutali luyandisisyo lwakuyanda kulya; musamu, ikutali buumi bubotu; malo mabotu ikutali ŋonzi; luzyibo ikutali busongo; zintu zyakulibotesya ikutali kuba mubotu; cintu ceebeka ikutali kutondezyegwa luyando; zyakulikkomanisya ikutali lukkomano; alakonzya kupa muntu kuzyibwa ikutali kuba abalongwe; kuula babelesi ikutali kusyomeka.”

Kuti muntu waalanga munzila iili kabotu mali—kwaabona kuti alakonzya kumugwasya pele ikutali kuti ncecintu ciyandika kapati mubuumi—nkokuti ulakonzya kukkutila azintu nzyajisi. Bbaibbele litucenjezya kuti “kuyandisya mali ngomuyanda wamisyobo yoonse yazintu zibyaabi, eelyo kwiinda mukuba aluyandisisyo luli boobu bantu bamwi . . . baliyasaula koonse-koonse amacise manji.”—1 Timoteyo 6:10.

Amubone kuti kuyandisya mali nkokuleta macise ikutali mali eeni kwaagama. Ncobeni, kwaabikkila kapati maano mali kulakonzya kupa balongwe alimwi abanamukwasyi kwaandaana. Amubone zyakuluula eezyi.

Ba Daniel: * “Lyoonse mweenzuma Thomas ndakali kumubona kuti muntu uuli kabotu alimwi uusyomeka. Kunyina nondakajisi penzi anguwe kusikila ciindi naakaula mootokala wangu ngondakabelesyede kale. Tiindakazyi kuti kuli cakalubide amootokala wangu. Aboobo wakazumina akusaina kuti ulawuula kweelana ambowakabede aciindi eeco. Nokwakainda myezi yotatwe mootokala wakafwa. Thomas wakabona mbuli kuti ndakamucenga aboobo kanyemede, wakayanda kuti ndimujolele mali aakwe. Ndakagambwa kapati! Nondakasola kubandika anguwe, wakatondezya bukali. Akaambo kamali Thomas tanaakacili mulongwe ngondakazyi.”

Ba Esin: “Nesrim ngomusyoonto wangu alikke ngondijisi. Lyoonse twakali kumvwana, pele tiindakalizyi kuti mali akali kuyoonyonganya cilongwe cesu. Pele eeci ncecakacitika. Bazyali besu nobakafwa, bakatusiila lubono akwaamba kuti lubono oolu twakeelede kulwaabana akati. Musyoonto wangu tanaakaccilila malailile aabazyali besu aboobo wakayanda kuti abweze lubono lunji kwiinda ndime. Pele akaambo kakuti ndakayanda kulemeka malailile aabazyali besu wakanyema kapati akutalika kundikonga. Kusikila sunu, ucinyemede amakani aaya.”

MALI ALIMWI AKUYEEYELA BAMWI ZITAKO

Ikutaalanga munzila iili kabotu mali kulakonzya kupa muntu kutababona kabotu bamwi. Mucikozyanyo, muntu uuvwubide ulakonzya kuyeeya kuti bantu bacete mbatolo kusumpula buumi bwabo. Alimwi bantu batajisi zintu zinji balakonzya kuyeeyela baabo bavwubide kuti mbaasimuyanda mali naa mbalyato. Leanne, mukubusi uuzwa mumukwasyi uuvwubide asyoonto mbobakamuyeeyela oobu. Waamba kuti:

Lulayo ndolipa Bbaibbele kujatikizya mali taluwidi buyo kulubazu lomwe, alimwi lulagwasya mazuba aano mbubwenya mbolwakali kugwasya nolyakalembwa

“Bantu bakandizyi kuti ndili mwana wamuvwubi. Aboobo bakali kwaamba zintu mbuli: ‘Ikuti koyanda cintu cimwi, weelede buyo kulomba bauso’ naa majwi mbuli aakuti, ‘Swebo tuli bacete yaaya inga tiitwacikonzya kuula myootokala mbuli njomujisi kwanu.’ Ndakabaambila beenzuma kuti baleke kubelesya majwi aali boobu alimwi akubapandulwida kaambo ncaakali kundicisa. Ndakali kuyanda kuti bantu kabandizyi kuti ndili muntu uujisi moyo wakucitila bantu zintu zibotu ikutali kuzyibwa kuti ndijisi mali.”

NCOLYAAMBA BBAIBBELE

Bbaibbele talyaambi kuti mali mabi alimwi talibasampauli aabo ibaajisi, nokuba kuti bajisi manji buti. Kaambo aawa takayeeme ambwaali manji mali ngajisi muntu pele kayeeme ambwazilanga zintu nzyajisi naa nzyayanda kujana. Lulayo ndolipa Bbaibbele kujatikizya mali taluwidi buyo kulubazu lomwe, alimwi lulagwasya mazuba aano mbubwenya mbolwakali kugwasya nolyakalembwa. Amubone zintu zimwi nzyolyaamba.

BBAIBBELE LYAAMBA KUTI: “Utalijayi buya kuyandaula lubono.”—Tusimpi 23:4.

Kweelana abbuku litegwa The Narcissism Epidemic, bantu ibaciindizya kuyandaula mali balalangilwa “kuciswa mumizeezo; alimwi balaba amalwazi aamwi manji mbuli kuba azilonda amoyo, kuciswa musana amutwe, alimwi balalangilwa kunywa kapati bukoko akubelesya misamu iikola. Kuciindizya kuyandaula mali kupa bantu kubula lukkomano.”

BBAIBBELE LYAAMBA KUTI: “Ibukkale bwanu butabi bwakuyandisya mali pe, pele amukkutile azintu nzyomujisi lino.”—Bahebrayo 13:5.

Muntu uukkutila azintu nzyajisi zimwi ziindi ulalibilika kujatikizya mali, nokuba boobo ulizyi zintu ziyandika kapati mubuumi bwakwe aboobo taciindizyi kulibilika. Mucikozyanyo, muntu uukkutila takonzyi kuciindizya kulibilika ikuti mali amana. Muciindi caboobo, ulasolekesya kuba amuuya wamwaapostolo Paulo iwakalemba kuti: “Ndilizyi mbocibede kubulilwa zyakulya alimwi ambocibede kuba azintu zinji. Muzintu zyoonse alimwi amubukkale buli boonse ndaiya icikonzya kundigwasya nondikkutide anondifwide nzala, nondijisi zintu zinji anondibulide.”—Bafilipi 4:12.

BBAIBBELE LYAAMBA KUTI: “Ooyo uusyoma buvwubi bwakwe uyakuwa.”—Tusimpi 11:28.

Basikuvwuntauzya baamba kuti zikwati zinji zilamana akaambo kamapenzi aamali. Kunze lyaboobo, mapenzi aamali apa kuti bantu kabalijaya. Bantu bamwi balaabikkila maano kapati mali kwiinda zikonke zyacikwati naa buumi bwabo. Mukwiimpana, bantu ibaalanga munzila iili kabotu mali tabasyomi mali. Muciindi caboobo, balaabikkila maano majwi aabusongo ngaakaamba Jesu aakuti: “Nokuba kuti muntu kajisi zintu zinji buti, ibuumi bwakwe tabuzwi kuzintu eezyo nzyajisi.”—Luka 12:15.

INO NYWEBO MWAALANGA MUNZILA IILI BUTI MALI?

Kulilingula inga kwayandika kutegwa kamwaalanga munzila iili kabotu mali. Mucikozyanyo, amulibuzye mibuzyo eeyi iitobela.

  • Am Sena ndilasunkwa kucita makwebo aabumpelenge pele aaleta mali kufwambaana?

  • Sena cilandikatazya kwaabila bamwi mali aangu?

  • Sena kanji-kanji ndisala balongwe ibaamba kapati kujatikizya mali azintu nzyobajisi?

  • Sena ndibelesya bumpelenge naa nzila zimwi zitali kabotu kutegwa ndipange mali?

  • Sena mali andipa kulimvwa kuti ndilisumpukide?

  • Am Sena lyoonse ndiyeeya buyo mali?

  • Sena kuyeeya mali kunyonganya buumi bwangu abwamukwasyi wangu?

    Amube baabi

Ikuti naa mwaingula kuti inzya kumubuzyo umwi akati kamibuzyo eeyi, amusolekesye kukaka mizeezo alimwi amasunko aakuyandisya kuvwuba. Mutanoomvwani abantu ibayandisya mali alubono. Muciindi caboobo, kamumvwana abantu ibabikkila maano kuzyeelelo zili kabotu zyakulilemeka ikutali kulubono.

Mutanoobikkili buyo maano kukuyanda mali. Muciindi caboobo, mali amwaabikke mubusena mwaayandika—lyoonse balongwe, banamukwasyi, alimwi abuumi bwanu zyeelede kuba mubusena bwakusaanguna ikutali mali. Ikuti mwacita oobo, muyootondezya kuti mali mwaalanga munzila iili kabotu.

^ par. 7 Mazina mucibalo eeci acincwa.