Skip to content

Skip to table of contents

Pepa Lyakupeta Lyachiindi “Lyakapetununwa”

Pepa Lyakupeta Lyachiindi “Lyakapetununwa”

Chipanzi chakapya chapepa lyakuEin Gedi teechakali kubalika pe kuzwa nichakajanika mu1970. 3-D scanner yakatondeezya kuti pepa eeli lili amakani aajanika muli Levitiko, kuswaanizya azina lyaLeza

Mu1970 basikulanga-langa zintu zyachiindi bakavunkununa pepa lyakupeta, lyakapyide kuEin Gedi, Israel aafwiifwi ankomwe yaLwizi Lufwide. Bakajana pepa eeli chiindi nibakali kuvunkununa sinagogu lyakapya chiindi muunzi nwaakanyonyoonwa muminyaka yakuma500 C.E. Pepa eeli lyakali lyapya zyakuti teezyakali kuchita pe kuti lipetununuke kalitadelukide alubo teelyakali kubalika pe. Tulayilumba minchina yamazubaano iili mbuuli 3-D scanner nkaambo pepa eeli lyakapetununwa. Alubo akaambo kakubelesya ma-digital imaging software, mapya tulakonzya kwaabala makani aali mupepa eeli lyakupeta.

Munchina ooyo wakatondeezyaanzi? Wakatondeezya kuti pepa eeli lili aaPepa Lyakupeta Lyachiindi. Pepa eeli lilembedwe mavesi aakusaanguna aabbuku lyaLevitiko. Mumavesi aaya, mujanika zina lyaLeza lilembedwe mumabbii aachiHebbrayo (Tetragrammaton.) Kuyeeyelwa kuti kuyanduulisisya ooku kwakatondeezya kuti pepa eeli lyakali kubelesegwa mumunyaka wa50 C.E.-400 C.E., zitondeezya kuti ndipepa lyakupeta lyachiHebbrayo lyachiindi lyakajanika kuzwa nikwakajanika malembe aaQumran. Mu-newspaper iitegwa The Jerusalem Post, Gil Zohar wakalemba kuti: “Kalitanajanika pepa lyakupeta lili atala amakani aaLevitiko, kuEin Gedi, kwakali kwaba minyaka iisika ku1 000 kuzwa nikwakajanika bbuku lyakupeta lyakuLwizi Lufwide aamalembe aaAleppo Codex akalembwa mumwaanda wamunyaka wachi10.” Kweendelana abasyaabusongo bamwi, malembe aali mupepa eeli aatondeezya kuti makani aaMasoret ajanika muTorah “taakachincha pe kwaminyaka myiingi alubo basikukkopa malembe, teebakaachincha pe.”