Kumbi Chiuta we ndi Mazina Ngalinga?

JULANI

Vo Bayibolu limuka

Chiuta we ndi zina limoza pe. Mu Chiheberi zina lenili likulembeka kuti יהוה ndipu kanandi mu Chingelezi lilembeka kuti “Jehovah.” a Kuziya mwa mchimi Yesaya, Chiuta wangukamba kuti: “Ndini Yehova, lenili ndilu zina langu.” (Yesaya 42:8) Zina lenili lasanirikanga maulendu pafupifupi 7,000 mumipukutu yakali ya Bayibolu. Ndipu zina lenili ndilu lisanirika kanandi m’Bayibolu kuluska zina linyaki lelosi laku Chiuta pamwenga la munthu weyosi. b

Kumbi Chiuta we ndi Mazina Nganyaki?

Chinanga kuti Bayibolu likonkhoska kuti zina laku Chiuta ndi moza pe, kweni likonkhoska so kuti iyu we ndi mazina nganandi nga udindu. Mazina ngaki nga udindu ngo nge mumphata, ngakonkhoska mo zina lelosi lilongole mo Yehova waliri pamwenga mijalidu yaki.

Zina la udindu	Malu ngo lisanirika	Vo ling’anamuwa
Allah	(Lisanirika cha m’Bayibolu)	Zina lakuti “Allah” likutuliya ku mazu nga Chiarabu ndipu ndi zina la munthu cha kweni ndi zina la udindu lo ling’anamuwa kuti “Chiuta.” Mu Mabayibolu ngo ngakufwatulikiya mu Chiarabu kweniso Mabayibolu nga vineneru vinyaki akugwiriskiya ntchitu mazu ngakuti “Allah” nge zina laku “Chiuta.”
Wanthazizosi	Chiyambo 17:1	Ling’anamuwa kuti Chiuta we ndi nthazi kuphara chechosi. Mazu nga Chiheberi ngakuti ʼEl Shad·dai,ʹ ngo ngang’anamuwa kuti “Chiuta Wanthazizosi,” ngasanirika maulendu ngakukwana 7 m’Bayibolu.
Alefa ndi Omega	Chivumbuzi 1:8; 21:6; 22:13	“Wakwamba ndi wakumaliya.” Zina lenili ling’a’namuwa kuti kwambiya pakwamba pengavi Chiuta Wanthazizosi kupatuwaku Yehova ndipu pazamuŵavi so munyaki kupatuwaku iyu. (Yesaya 43:10) Alefa ntchilembu chakwambiriya penipo Omega ntchilembu chakukumaliya mu alifabeti ya Chigiriki.
Wamazuŵa Nganandi	Danyele 7:9, 13, 22	Iyu walivi chiyambi. Wakujaku kali ukongwa wechendalengi munthu weyosi pamwenga chinthu chechosi.—Sumu 90:2.
Mlengi	Yesaya 40:28	Iyu ndiyu wakulenga chechosi.
Ada	Mateyu 6:9	Ndiyu wapereka umoyu.
Chiuta	Chiyambo 1:1	Chinthu Chanthazi cho titenere kuchisopa. Mazu nga Chiheberi ngakuti ʼElo·himʹ ngalongo kuti Yehova we ndi mazaza, ngwakutumbikika, pamwenga kuti ngwazeru ukongwa.
Chiuta wa achiuta	Marangu 10:17	Ndi Chiuta wapachanya ukongwa yo wapambana ndi “achiuta ambula fundu” wo ŵanthu anyaki asopa.—Yesaya 2:8.
Mlangizi Mura	Yesaya 30:20, 21	Iyu wasambiza fundu kweniso ulongozgi wakovya ukongwa.—Yesaya 48:17, 18.
Mlengi Mura	Sumu 149:2	Wakulenga vinthu vosi.—Chivumbuzi 4:11.
Chiuta Walikondwa	1 Timote 1:11	Iyu ndi Chiuta walikondwa.—Sumu 104:31.
Wakuvwa pempheru	Sumu 65:2	Watuvwa mapempheru nga munthu weyosi yo watimupempha ndi chivwanu.
Ndini yo Ndini	Chituwa 3:14, Bayibolu la King James.	Waja chechosi cho wakhumba kuti wafiski khumbu laki. Mazu ngenanga ngakufwatulika so kuti “Ndazamuja chechosi cho ndakhumba” pamwenga “Ndazamuja Cho Ndasankha Kuja.” (The Emphasised Bible, lo likulembeka ndi J. B. Rotherham; New World Translation) Mazu ngenanga ngatovya kuti zina lakuti Yehova likonkhoskeki umampha mu vesi lakulondopu.—Chituwa 3:15.
Sanji	Chituwa 34:14, Bayibolu la King James	Wakhumba cha kuti ŵanthu asopengi achiuta anyaki. Mazu yanga ngakufwatulikiya so kuti “wakhumba cha kuti ŵanthu asopengi achiuta anyaki,” ndipu “waziŵika kuti wakhumba kuti ŵanthu asopengi iyu pe.”—Bayibolu la Mazu Ngaku Chiuta; New World Translation.
Fumu ya muyaya	Chivumbuzi 15:3	Ulamuliru waki ulivi chiyambi pamwenga pakumaliya.
Ambuya	Sumu 135:5	Mweneku pamwenga mlongozgi; mu Chiheberi liziŵika kuti ʼA·dhohnʹ ndipuso ʼAdho·nim.ʹ
Mbuya wa gulu la angelu	Yesaya 1:9; Aroma 9:29, Bayibolu la King James.	Yo walamuliya gulu la angelu anthazi ukongwa. Zina la udindu lakuti “Mbuya wa gulu la angelu” lingafwatulikiya so kuti “Yehova wa gulu la angelu” kweniso kuti “Mbuya wa gulu la angelu (akuchanya).”—Aroma 9:29, New World Translation; NET Bible, mazu ngamumphata.
Wapachanya Limu	Sumu 47:2	We ndi udindu wapachanya ukongwa.
Mutuŵa Ukongwa	Nthanthi 9:10	Ndi mutuŵa ukongwa (mijalidu yaki yosi njituŵa ukongwa) kuphara chechosi.
Muwumbi	Yesaya 64:8	We ndi udindu pa munthu weyosi kweniso mitundu yosi ya ŵanthu nge po wakuwumba viŵiya wajaliya ndi udindu pa dongu.—Aroma 9:20, 21.
Wakuwombo	Yesaya 41:14; Bayibolu la King James.	Wakuwombo ŵanthu ku ubudi ndi nyifwa kuziya mu sembi yaku Yesu Khristu.—Yohane 3:16.
Jarawi	Sumu 18:2, 46	Iyu ndi malu ngidu ngakubisamamu kweniso watitivikiliya.
Mtaski	Yesaya 45:21	Iyu wataska pamwenga kuwombo ŵanthu ku vinthu vakofya
Muliska	Sumu 23:1	Waphwere ateŵeti ŵaki.
Ambuya Fumu Yikulu	Chiyambo 15:2	Mazu nga Chiheberi ngakuti ’Adho·naiʹ ngalongo kuti iyu we ndi udindu wapachanya ukongwa.
Fumu Yapachanya Ukongwa	Danyele 7:18, 27	Iyu ndi Fumu yapachanya ukongwa kuphara ma ufumu ngosi.

Malu ngo ngaziŵika ndi mazina ngaku Yehova mu Malemba nga Chiheberi

Mu Bayibolu, muzumbulika malu nganyaki ngo angadananga mwakugwiriskiya ntchitu zina laku Chiuta. Kweni mazina ngenanga, ngayanana cha ndi zina chayilu laku Chiuta.

Zina la malu	Po lisanilika m’Bayibolu	Vo ling’anamuwa
Yehova-yire	Chiyambo 22:13, 14	“Yehova Wakaperekanga.”
Yehova-nisi	Chituwa 17:15	“Yehova ndi Mbendera Yangu.” (Today’s New International Version). Yehova ndi Chiuta yo ateŵeti ŵaki wosi athaŵiya kwaku Iyu kuti waŵawovyi kweniso kuti waŵavikiriyi.—Chituwa 17:13-16.
Yehova-salomu	Ŵeruzgi 6:23, 24	“Yehova Ntchimangu.”
Yehova-shamma	Ezekiele 48:35, Mazu nga mumphata m’Bayibolu la, American Standard Version	“Yehova we Kweniko”

Ntchifukwa wuli tikhumbika kuziŵa zina laku Chiuta ndi kuligwiriskiya ntchitu?

Chiuta wakhumba kuti ŵanthu aziŵengi kuti zina laki lakuti Yehova ndakukhumbika ukongwa. Ndichu chifukwa chaki wakulilemba maulendu masauzandi nganandi m’Bayibolu.—Malaki 1:11.
Yesu yo ndi Mwana waku Chiuta, wazumbuwanga zina laku Chiuta mwakuwerezawereza ndipu wangulongo kuti zina lenili ndakukhumbika ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, wangupemphera kwaku Yehova kuti: “Zina linu lipaturiki.”—Mateyu 6:9; Yohane 17:6.
Ŵanthu wo aziŵa zina laku Chiuta ndi kuligwiriskiya ntchitu, aja pa ubwezi wamampha ndi Yehova. (Sumu 9:10; Malaki 3:16) Ubwezi wenuwu utiŵawovya kuti ayanduwi ndi layizgu ili lo Chiuta wakukamba: “Chifukwa chakuti walongo kuti watindiyanja, ndimutaskengi. Ndimuvikiriyengi chifukwa waziŵa zina langu.”—Sumu 91:14.
Bayibolu likamba kuti: “Kwe anandi wo adanika kuti achiuta, kwali nkhuchanya pamwenga pacharu nge mo viliri kuti kwe ‘achiuta’ anandi ndipuso ‘ambuya anandi.’” (1 Akorinto 8:5, 6) Chinanga kuti ve viyo, Bayibolu likamba mwakuvwika umampha kuti zina laku Chiuta wauneneska ndi Yehova.—Sumu 83:18.

a Ŵanthu anyaki wo alembanga Malemba nga Chiheberi, agwiriskiyanga ntchitu zina laku Chiuta lakuti “Yahweh.”

b Zina laku Chiuta lakuti “Ya,” lisanirika maulendu pafupifupi 50 m’Bayibolu, kusazgapu so mo ligwiriskikiya ntchitu ndi mazu ngakuti “Haleluya” pamwenga kuti “Aleluya.” Mazu ngenanga ngang’anamuwa kuti “Thamikani Ya.”—Chivumbuzi 19:1; American Standard Version; King James Version.