Kumbi mwana winu watanja kuŵerenga mabuku ngakuchita kupulinta pamwenga pa vipangizu vamazuŵa nganu?

 Ŵana anandi atanja kuŵerenge pa vipangizu vamazuŵa nganu. Dr. Jean M Twenge a wangukamba kuti: “Ŵana wo aleleke mumabanja ngo ngagwiriskiya ntchitu vipangizu vamazuŵa nganu vingaŵasuzga ukongwa kuŵerenga pabuku lakuchita kupulinta, chifukwa yiwu akuziŵiriya kujula liŵi peji linyaki mwakuchita waka kubofo.

 Kuŵerenga kuziya pa vipangizu vamazuŵa nganu kwendi umampha waki. John wa vyaka 20 wangukamba kuti: “Kusukulu ko ndalutanga tagwiriskiyanga ntchitu mabuku nga pavipangizu vamazuŵa nganu. Kadonthu kakufufuziya kandiwovyanga kusaniya mwaliŵi vinthu vo ndikhumba.”

 Ŵanthu wo aŵerenga kuziya pavipangizu vamazuŵa nganu asaniya so vinthu vinyaki vakovya. Mwakuyeruzgiyapu, asani munthu wangabofo waka pa chipangizu cha mazuŵa nganu, wangasaniya vo mazu nganyaki ngang’anamuwa, kuvwisiya mazu, kuwonere vidiyo yakukwaskana ndi nkhani yo waŵerenga pamwenga kusaniya kwamuka kwa mafumbu ngo ŵanthu anyaki angufumbapu. Kweni, kumbi venivi ving’anamuwa kuti mumabuku ngakuchita kupulinta mwe fundu zinandi cha zo zingatiwovya?

 Ŵanthu anyaki atanja kuŵerenga buku lakupulinta asani afufuza fundu zikuluzikulu. Ntchifukwa wuli?

•   Muŵikiyengepu mtima pa vo muŵerenga. Wachinyamata munyaki zina laki Nathan wangukamba kuti: “Asani ndiŵerenge pa vipangizu va mazuŵa nganu, kanandi mameseji ngakusasa malonda ndipuso mameseji nganyaki ngatinditimbanyizga asani ndiŵerenga.

   Karen wa vyaka 20, nayuso we ndi suzgu lakuyananaku. Iyu wangukamba kuti: “Asani ndiŵerenge pa foni pamwenga pa tabuleti, chituŵa chipusu kuluta pa app yinyaki yo ye mu foni mwangu pamwenga ndija ndi mtima wakukhumba kuseŵe gemu.”

   Fundu ya mu Bayibolu: “Nyengu yinu muyigwiriskiyengi ntchitu mwakwenere.”—Akolose 4:5, Phillips.

   Ŵanaŵaniyani Fundu iyi: Kumbi mwana winu watijiko kuti wakhwechi vinthu vakutimbanyizga asani waŵerenga pamwenga kusambira kuziya pa vipangizu va mazuŵa nganu? Asani ndi viyo cha, kumbi mungamuwovya wuli kuti waŵikengi mtima waki pa vo wasambira?

   Vo Mungachita: Wovyani mwana winu kuziŵa kuti asani wachita vinthu vinyaki pa foni vo vingamutimbanyiza ndikuti vimutoliyengi nyengu yitali kuti wamalizi kulemba homuweki yaki ndipuso waŵengi ndi nyengu yimana yakuchitiya vinthu vinyaki.

•   Muvwisengi vo muŵerenga. Buku linyaki lingukamba kuti: “Kafukufuku walongo kuti ŵanthu anandi avwisa cha vo aŵerenga pavipangizu vamazuŵa nganu pamwenga papepala.”—Be the Parent, Please.

   Chifukwa chimoza cho ŵanthu atanjiya kuŵerenga pa vipangizu va mazuŵa nganu ntchakuti aŵerenga mwaliŵi ukongwa mumalu mwakuŵanaŵaniyapu mwakuphwere pa vo aŵerenga. Nicholas Carr wangukamba kuti: “Pa webusayiti, tiŵerenga mwaliŵi kuti tiziŵi vinthu vinandi.” b

   Nyengu zinyaki, kuŵerenga mwaliŵi kutovya. Kweni suzgu yo Carr wanguwona njakuti, “wamunthu utamba kuziŵiriya kuŵerenga munthowa yeniyi.” Venivi vingachitiska kuti mwana winu wayanjengi kuŵerenga mwaliŵi kwambula kuvwisa vo waŵerenga.

   Fundu ya mu Bayibolu: “Pa vinthu vosi vo usaniyengi, saniya so kuvwisa vinthu.”—Nthanthi 4:7.

   Ŵanaŵaniyani fumbu ili: Kumbi mungamuwovya wuli mwana winu kuti wangafufuzengi pa vinthu vakuchita kupulinta pamwenga pachipangizu chamazuŵa nganu?

   Vo Mungachita: Muchitengi vinthu mwazeru. Mukhumbika cha kugwiriskiya ntchitu vinthu vakuchita kupulinta pe pamwenga chipangizu chamazuŵa nganu. Vosi ve ndi umampha waki. Vinthu vinyaki vo visanirika pa chipangizu chamazuŵa nganu vingakuwovyani kuvwisa mwaliŵi fundu yinyaki. Mwaviyo, muchitengi vinthu mwazeru asani mukambiskana ndi ŵana ŵinu umampha kweniso uheni wakugwiriskiya ntchitu nthowa ziŵi zenizi pakuŵerenga. Mukumbukengi kuti mwana weyosi wapambana ndi munyaki.

•   Mukumbukengi vo muŵerenga. Mubuku linyaki, Ferris Jabr wangukamba kuti: “Kuŵerenga pa chipangizu chamazuŵa nganu kungachitiska kuti wongu widu uvuki ukongwa kuluska kuŵerenga pa buku lakupulinta. . . . Ndipu venivi vingachitiska kuti tisuzgikengi kukumbuka vo taŵerenga.”—Scientific American

   Mwakuyeruzgiyapu, kuŵerenga buku lakupulinta, kungakuwovyani kuti mukumbukengi fundu yinyaki yo mukuŵerengapu papeji linyaki mubuku. Venivi vingakuwovyani kuziŵa po mungasaniyiso fundu yo munguŵerenga.

   Kusazgiyapu yapa, akufufuza asaniya kuti ŵanthu wo aŵerenga mabuku ngakupulinta kanandi atizikumbuka ukongwa fundu zo aŵerenga. Yiwu akumbuka fundu zo chifukwa anguzivwisa umampha.

   Fundu ya mu Bayibolu: “Usungi zeru zakovya ndipuso lusu la kuŵanaŵana.”—Nthanthi 3:21.

   Ŵanaŵaniyani fumbu ili: Kumbi mwana winu wasuzgika kuvwisa pamwenga kukumbuka vo waŵerenga? Asani ndi viyo, kumbi mungachita wuli kuti musinthi nthowa zakuŵerenge zo mwana winu wagwiriskiya ntchitu? Kumbi kugwiriskiya ntchitu buku la kupulinta kungamuwovya?

   Vo Mungachita: Muŵanaŵaniyengi ukongwa mo mwana winu wachitiya vinthu mumalu mwakuŵanaŵaniya ukongwa vo iyu watanja. Ŵanthu atanja kuchita vinthu mwakujumpha mwesu asani aŵerenga pa vipangizu vamazuŵa nganu.