ASANI mwana wawaku ŵaka, palivi chechosi cho wangachita pakuyija. Tati tawaku ŵaka, tathembanga apapi ŵidu kuti ndiwu atichitiyengi chechosi. Tati tayamba kumbatiya, ŵanthu wosi taŵawonanga nge mbakhomi kweniso anthazi. Asani te pakutija tachitanga mantha ukongwa kweni asani apapi ŵepafupi tawopanga cha ndipu tawonanga kuti te akuvikilirika asani atiko pajanja.

Pa nyengu yo tenga ŵana takondwanga ukongwa asani apapi ŵidu alongo kuti atitiyanja kweniso asani atitiwonga pa vo tachita umampha. Tajiwonanga kuti te akuvikilirika asani apapi ŵidu atitiyanja. Asani atiwonga, tawonanga kuti te akukhumbika ukongwa kwaku yiwu ndipu vatiwovyanga kuti tilutirizgi kuchita umampha.

Tati takuwaku kamanavi, tajiwonanga kuti te akuvikilirika asani te ndi mabwezi ngidu. Kusukulu takondwanga ukongwa asani te ndi mabwezi ngidu ndipu tachitanga mantha cha.

Ivi ndivu vichitikiya ŵana anandi. Ŵana anyaki aja ndi mabwezi ngamanavi ngamampha. Ndipu ŵana anandi apapi ŵawu atiŵaphwere umampha cha. Melissa  * wangukamba kuti: “Asani ndawona vithuzi va banja lo lichita vinthu mwakukoliyana, ndikhumbira ukongwa kuti mphanyi nani ndingukuliya m’banja laviyo.” Panyaki namwiso muŵanaŵana viyo.

Panyaki mwajiwonanga kuti mwe ambula kukhumbika panyengu yo mwenga ŵana. Pamwenga apapi ŵinu akuyanjaningi ukongwa cha ndipuso akuwonganingi cha asani mwachita vinthu vamampha. Panyaki mukumbuka mo apapi ŵinu ayambaniyananga mpaka nthengwa kumala. Ndipu nyengu zinyaki mutijimba mulandu kuti ndimwi munguchitisa kuti apapi ŵinu apatani. Kweniso panyaki apapi ŵinu akukalipiyaningi ndipuso kukupumani.

Kumbi ŵana ambula kuvikilirika akuŵa wuli? Anyaki atamba kugwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyiza wongu pamwenga kumwa moŵa ŵeche anamana. Anyaki asere m’magulu nga vigeŵenga ndi chilatu chakuti asaniyi mabwezi. Ndipu anyaki atamba vibwezi kuti asaniyi munthu yo wangaŵayanja. Kweni kanandi vibwezi venivi viswera cha kumala, ndipu atamba so kujiwona kuti mbambula kukhumbika.

Ŵana anandi wo atiŵachitiya nkhaza atijiwona kuti mbambula kukhumbika chinanga kuti atesesa kuja ndi  mijalidu yamampha. Ana wangukamba kuti: “Ndajiwonanga kuti nde wambula kukhumbika, chifukwa ndivu ama andikambiyanga kaŵikaŵi. Palivi zuŵa lo ama akundilumbapu chifukwa chakuti ndachita vinthu vamampha.”

Pe vinthu so vinyaki vo vichitisa ŵanthu kujiwona kuti mbambula kuvikilirika. Tingajiwona kuti te ambula kuvikilirika chifukwa chakumala kwa nthengwa pamwenga chifukwa cha mo tiwoneke. Kujiwona kuti te ambula kuvikilirika kungachitisa kuti tilekengi kukondwa kweniso kuti tilekengi kwanjana ndi anyidu. Kumbi tingachita wuli kuti timalani ndi suzgu lenili?

Tikhumbika kuziŵa kuti Chiuta ndiyu wangawovya weyosi ndipu ngwakukhumbisisa kuchita viyo.

Chiuta wangukambiya mchimi Yesaya kulemba uthenga wakuti: “Ungafipanga mtima cha, chifukwa ini ndini Chiuta waku. Ndikuchinthisengi. Ndikuwovyengi ndipu ndikongi janja laku lamaryi mwanthazi.” (Yesaya 41:10, 13) Tichiskika ukongwa kuziŵa kuti Chiuta wakhumba kutiko pajanja. Palivi chifukwa chakufipiya mtima.

Bayibolu likamba za ateŵeti anyaki wo asuzgikanga maŵanaŵanu kweni angugomezga Chiuta. Hana nyina waku Samuele, wajiwonanga kuti ngwambula kukhumbika chifukwa chakuti ŵengavi mwana. Nyengu zosi wanyozekanga chifukwa chakuleka kubala. Ivi vachitisanga kuti Hana watondekengi kurya ndipu kanandi waliyanga. (1 Samuele 1:6, 8) Kweni wati waromba kwaku Chiuta, wanguleka kusuzgika maŵanaŵanu.—1 Samuele 1:18.

Nyengu zinyaki Davide wawonanga kuti umoyu waki wepangozi. Fumu Sauli yamusakanga kuti yimubayi kweni Davide wangupozomokapu maulendu nganandi. Ivi vachitisanga kuti wajiwonengi nge kuti wabila mumaji. (Sumu 55:3-5; 69:1) Chinanga kuti wakumananga ndi masuzgu ngenanga, iyu wangulemba kuti: “Ndazamugona pasi, ndikugona tulu mwachimangu. Pakuti imwi mwija Yehova muchitisa kuti ndije wakuvikilirika.”—Sumu 4:8.

Hana ndi Davide angukambiya Yehova masuzgu ngawu ndipu wanguŵawovya. (Sumu 55:22) Kumbi tingaŵayezga wuli?

1. Tigomezengi Yehova.

Yesu wakhumba kuti tiŵaziŵi Awiski, wo ndi “Chiuta yija wauneneska.” (Yohane 17:3) Wakutumika Paulo watitisimikiziya kuti, Chiuta “wekutali cha ndi weyosi waku isi.” (Machitidu 17:27) Yakobe wakulemba kuti, “Ndeleni kufupi kwaku Chiuta, ndipu nayu wanderengi kufupi kwinu.”—Yakobe 4:8.

Kugomeza kuti Awuskefwi akuchanya atitiyanja ndipuso atitiphwere, kungatiwovya kuti tileki kusuzika maŵanaŵanu. Chinanga kuti anyaki vitiŵasuza kuti ayambi kugomeza Chiuta, kweni anandi awona kuti nkhwakovya ukongwa. Caroline wangukamba kuti: “Ndati ndayamba kuwona Yehova kuti ndi Da wangu, ndinguwona kuti ndasaniya munthu wakumukambiya masuzu ngangu. Ivi vandiwovyanga kuti ndiyambi kuvwa umampha.”

Rachel wangukamba kuti: “Yehova ndiyu wangundiwovya pa nyengu yo ndenga ndija kwambula apapi ŵangu. Ndakambisananga nayu kweniso kumupempha kuti wandiwovyi kumalana ndi masuzu ngangu. Ndipu wangundiwovya nadi.” *

2. Saniyani banja lachikhristu.

Yesu wangusambiza akusambira ŵaki kuti aŵanaŵaniyanengi. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Mosi mwe abali.” (Mateyu 23:8) Iyu wakhumbanga kuti akusambira ŵaki ayanjanengi kweniso kuti aje banja limoza lauzimu.—Mateyu 12:48-50; Yohane 13:35.

Maunganu nga Akaboni aku Yehova ngatovya ŵanthu kuti aje alikondwa. (Ŵahebere 10:24, 25) Ŵanthu anandi awona kuti maunganu ngatiŵawovya kuluwaku masuzu ngo akumana nangu.

Eva wangukamba kuti: “Mumpingu ndingusaniya mubwezi wangu yo waziŵanga mo ndasuzikiyanga. Wavwisiyanga asani ndilongoro, wandiŵerengiyanga Bayibolu ndipuso wandirombiyanga. Wayesesanga kucheza nani. Wandichiskanga kuti ndimukambiyengi masuzu ngangu, ndipu ivi vandiwovyanga. Ndiwonga ukongwa vo wandichitiyanga, ndipu vandiwovya kuti ndijiwonengi kuti ndewakuvilirika.” Rachel wangukamba so kuti: “Ndingusaniya ama ndi ada mumpingu. Kukamba uneneska, andiwovyanga kuti ndijiwonengi kuti ndewakuvikilirika ndipuso kuti ŵanthu atindiyanja.”

 3. Tiyanjengi anyidu ndipuso tiŵachitiyengi lisungu.

Ŵanthu akoliyana ukongwa asani atanjana kweniso kuchitiyana lisungu. Yesu wangukamba kuti: “Kupasa kuchitisa munthu kuja wakukondwa kuluska kulonde.” (Machitidu 20:35) Asani titanja anyidu nawuso atitiyanja ukongwa. Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Jani akupasa ndipu nawuso akupaseningi.”—Luka 6:38.

Asani titanja anyidu ndipuso nawu atitiyanja, titamba kujiwona kuti te akuvikilirika. Bayibolu likamba kuti: “Chanju chimala cha.” (1 Ŵakorinte 13:8) María wangukamba kuti: “Nyengu zinyaki ndasuzikanga maŵanaŵanu ndi vinthu vambula fundu. Kweni suzu ili lingumala chifukwa ndawovyanga ŵanthu. Nyengu zosi ndikondwa asani ndawovya ŵanthu.”

Fundu zo zalembeka mu nkhani iyi zingamalisiya limu cha masuzu ngidu. Kweni zingatiwovya kuti vinthu visinthi. Caroline wangukamba kuti: “Chinanga kuti ndeche kujiwona kuti nde wambula kuvikilirika, kweni nditijiwona kuti nde munthu wakhumbika ukongwa. Ndiziŵa kuti Chiuta watindiphwere ndipu nde ndi mabwezi nganandi ngo ngatindiwovya kuti ndikondwengi.” Rachel nayu wangukamba kuti: “Ndasuzikanga ukongwa maŵanaŵanu kweni sonu nde ndi abali ndi azichi wo nditiŵafumba vo ndingachita asani ndakumana ndi suzu. Ndipu atindiwovya kuti ndije ndi maŵanaŵanu ngamampha. Kweniso nde ndi Ada akuchanya wo ndilongoro nawu zuŵa lelosi. Ivi vitindiwovya ukongwa.”

Pe chinthu chinyaki so cho chingatiwoyva ukongwa. Bayibolu likamba za charu chifya cho chituza kunthazi. M’charu ichi, weyosi wazamuja wakuvikilirika. Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Weyosi wazamuja pasi pa chimiti chaki cha mphereska ndi mukuyu, ndipu pazamuŵavi wakuŵawofya.” (Mika 4:4) Pa nyengu iyi weyosi wazamuvikilirika ndipu palivi yo wazakutipweteka. Vinthu vosi vo tisuzika navu maŵanaŵanu sonu “tazakuvikumbuka cha.” (Yesaya 65:17, 25) Chiuta ndipuso mwana waki Yesu Khristu azamuchitisa kuti pacharu paje “urunji weneku.” Ivi vazamuchitisa kuti kuje “chimangu mpaka muyaya.”—Yesaya 32:17.