FUMBU 9
Kumbi Nditenele Kugomeza Kuti Vinthu Vikuchita Kusambuka?
KUMBI MUNGACHITA WULI?
Ŵanaŵaniyani chakuchitika ichi: Alex watimbanyizika maŵanaŵanu. Iyu wagomeza kuti Chiuta ndiyu wakulenga vinthu. Kweni musanawale musambizi waki wa biology wakamba kuti fundu yakuti vinthu vikuchita kusambuka njaunenesa ndipu asayansi akusaniya ukaboni wakukwana. Alex wakhumba cha kuti ŵanthu amuwoni kuti ngwambula zeru. Iyu walongoro chamumtima kuti, ‘asani asayansi asimikiza kuti vinthu vikuchita kusambuka, nanga ini ndisusiyengenji?’
Asani imwi mwenga Alex, kumbi mwatingi muzomelezengi kuti vinthu vikuchita nadi kusambuka chifukwa chakuti mabuku ngalongo kuti mbunenesa?
MUŴANAŴANIYENGEPU DANKHA!
Ŵanthu anyaki agomeza waka kuti vinthu vikulengeka pamwenga kusambuka kwambula kusaniya ukaboni weneku.
-
Ŵanthu anyaki agomeza kuti vinthu vikulengeka chifukwa chakuti ndivu asambizika kutchalitchi.
-
Ŵanthu anyaki agomeza kuti vinthu vikuchita kusambuka chifukwa chakuti ndivu akusambizika kusukulu.
MAFUMBU 6 NGO MUTENERE KUŴANAŴANIYAPU
Bayibolu likamba kuti: “Nyumba yeyosi yizengeka ndi munthu, kweni yo wakupanga vinthu vosi ndi Chiuta.” (Ŵahebere 3:4) Kumbi ntchakwenere cha kugomeza fundu iyi?
Kukamba kuti kulivi munthu yo wakulenga umoyu nkhuŵavi zeru ndipu kungayanana ndi kukamba kuti palivi yo wakuzenga nyumba iyi
VO ŴANTHU AKAMBA: Vinthu vosi vikujipanga chifukwa cha kuphulika kwa chinthu chinyaki.
1. Kumbi ndiyani pamwenga ntchinthu wuli cho chinguchitisa kuti chinthu chinyaki chiphuliki?
2. Kumbi fundu yazeru ndi niyi, kukamba kuti vinthu vikujipanga vija ndi kukamba kuti vikupangika ndi munthu munyaki?
VO ŴANTHU AKAMBA: Ŵanthu akusambuka kutuliya ku nyama.
3. Asani ŵanthu akuchita kusambuka kutuliya ku nyama, ntchifukwa wuli ŵanthu ŵe ndi zeru ukongwa kuluska nyama?
4. Ntchifukwa wuli “vinthu vamoyu” vakuziziswa ukongwa?
VO ŴANTHU AKAMBA: Fundu yakuti ŵanthu akwesa kusambuka njaunenesa.
5. Kumbi munthu yo wakamba mazu yanga wakufufuza maukaboni ngakukwana?
6. Kumbi mbanthu alinga wo agomeza kuti vinthu vikwesa kusambuka kutuliya ku vinthu vinyaki chifukwa chakuti ŵanthu anyaki anguŵakambiya kuti ndivu ŵanthu azeru wosi agomeza?
“Asani mutenda mudondu ndipu mwasaniya nyumba yakutowa, kumbi mungaŵanaŵana kuti nyumba yo yikujizenga yija?’ Awa. Kuŵanaŵana viyo nkhuŵavi zeru. So ntchifukwa wuli tigomeza kuti vikujaku waka vija?”—Julia.
“Ŵanaŵaniyani kuti munthu munyaki watikukambiyani kuti makina ngakusindikiziya mabuku ngaphulika ndipu inki yo yaŵalikiya muchipinda chosi yapanga dikishonale. Kumbi mungavwana?”—Gwen.
NTCHIFUKWA WULI TIKHUMBIKA KUGOMEZA CHIUTA?
Bayibolu lititichiska kuti tigwirisiyengi ntchitu “nthazi zidu za kuŵanaŵana.” (Ŵaroma 12:1) Fundu iyi yilongo kuti mutenele cha kugomeza Chiuta chifukwa cha
-
MAŴANAŴANU ŴAKA (Ndiwona nge kuti pe munthu munyaki wanthazi ukongwa)
-
KUTOLE ŴANTHU ANYAKI (Ndija ko ŵanthu anandi atanja kupemphera)
-
KUCHICHIZIKA (Apapi ŵangu akwamba kundikambiya ndeche munamana kuti ndigomezengi Chiuta, mwaviyo ndengavi wanangwa wakusankha)
Kweni mukhumbika kuja ndi vifukwa vakuvwika vakugomeze Chiuta.
“Asani asambizi mukilasi asambiza mo liŵavu lidu ligwiriya ntchitu, ndikayika cha kuti kwe Chiuta. Chiŵalu chechosi che ndi ntchitu yaki chinanga chingaja chiŵalu chimana, ndipu tiziŵa cha mo viŵalu venivi vigwiriya ntchitu. Kukamba unenesa, liŵavu lidu likupangika mwakuziziswa ukongwa!”—Teresa.
“Asani ndawona chinyumba chitali ukongwa, sitima, ndi galimotu nditijifumba kuti, ‘Kumbi ndiyani wakupanga venivi?’ Ŵanthu wo akupanga galimotu mbazeru ukongwa chifukwa chigaŵa chechosi chigwira ntchitu mwakukoliyana ndi chinyaki kuti galimotu iyendi. Asani galimotu yikupangika ndi munthu munyaki, mbwenu taŵanthu nasi walipu yo wakutipanga.”—Richard.
“Asani ndisambira ukongwa za sayansi ndipu ndiwona kuti nkhani yakuti vinthu vikwesa kusambuka njaunenesa cha. . . Ndisuzika cha kugomeza kuti kwe Mlengi, kweni fundu yakuti vinthu vikwesa kusambuka yitindisuza kuvwisa.”—Anthony.
ŴANAŴANIYANI IVI
Chinanga kuti asayansi afufuza kwa vyaka vinandi, kweni ŵeche kufufuza kuti asaniyi ukaboni wakuyanana wakuti vinthu vikuchita kusambuka. Asani asayansi wo aziŵa vinthu ndiwu aleka kukoliyana pa fundu iyi, kumbi imwi mungakayikiya cha vo akamba?
Mungayanja Kuŵerenga so Nkhani Izi
MABUKU NDIPUSO TIMABUKU
Kumbi Vamoyu Vikujaku Waka Vija?
Vo mugomezga pa nkhani ya mo umoyu ukwambiya vakukhumbika ukongwa.
