Skip to content

Ko e Hā ʻa e Angahala?

Ko e Hā ʻa e Angahala?

Tali ʻa e Tohi Tapú

 Ko e angahalá ko ha ngāue, ongoʻi, pe fakakaukau ia ʻoku fepaki mo e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá. ʻOku kau ki ai hono maumauʻi ʻa e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá ʻaki hono fai ha meʻa ʻoku hala pe taʻemāʻoniʻoni, ʻi he vakai ʻa e ʻOtuá. (1 Sione 3:4; 5:​17) ʻOku toe fakamatalaʻi ʻi he Tohi Tapú ko e angahala ʻa e ʻikai ke fai ʻa e meʻa ko ia ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku totonu ke tau faí.​—Sēmisi 4:​17.

 ʻI he muʻaki lea ʻo e Tohi Tapú, ko e foʻi lea ki he angahalá ʻoku ʻuhingá ko e “hala” ʻo hangē ko e taimi ʻoku fanaʻi ai ʻe ha taha ha foʻi ngahau, kae ʻikai ke tau ʻi he tāketí. Ko e fakatātaá, ko ha kulupu ʻo e kau sōtia ʻi ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá naʻe pau ke nau pōtoʻi ʻaupito ʻi hono ngāueʻaki ʻa e makataá koeʻuhí ke “tau maʻu pē ʻi he tāketí.” Ko e kupuʻi lea ko iá, kapau ʻe liliu fakahangatonu, ʻe lava ke ʻuhinga iá ko e “ʻikai ke angahala.” (Fakamaau 20:16) Ko ia ai, ke angahala ʻoku ʻuhinga iá ko e hala pe ʻikai aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga haohaoa ʻa e ʻOtuá.

 ʻI he tuʻunga ko e Tokotaha-Fakatupú, ʻoku maʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e totonu ke fokotuʻu ʻa e ngaahi tuʻunga ki he faʻahinga ʻo e tangatá. (Fakahā 4:​11) ʻOku tau moʻuaʻaki kiate ia ha fakamatala ki heʻetau ngaahi tōʻongá.​—Loma 14:12.

ʻOku malava nai ke fakaʻehiʻehi kakato mei he angahalá?

 ʻIkai. ʻOku pehē ʻi he Tohi Tapú “kuo faiangahala kotoa pē mo tōnounou ʻo ʻikai maʻu ʻa e lāngilangi ʻo e ʻOtuá.” (Loma 3:​23; 1 Tuʻi 8:​46; Tangata Malanga 7:​20; 1 Sione 1:8) Ko e hā ʻoku pehē aí?

 Ko e ʻuluaki tangatá, ʻa ʻĀtama mo ʻIvi naʻe ʻikai haʻana angahala ʻi he kamataʻangá. Koeʻuhí naʻe fakatupu haohaoa kinaua, ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá. (Sēnesi 1:​27) Kae kehe, naʻe mole ʻena haohaoá ʻi heʻena talangataʻa ki he ʻOtuá. (Sēnesi 3:​5, 6, 17-​19) ʻI he taimi naʻá na maʻu fānau aí, naʻá na ʻoatu ai ʻa e angahalá mo e taʻehaohaoá kiate kinautolu ko ha mele tukufakaholo. (Loma 5:​12) Hangē ko e lea ʻa Tuʻi Tēvita ʻo ʻIsilelí, “Naʻe fanauʻi au ʻi he halaia.”​—Saame 51:5.

ʻOku ʻi ai ha angahala ʻoku kovi ange ʻi ha angahala ʻe niʻihi?

 ʻIo. Ko e fakatātaá, ʻoku pehē ʻi he Tohi Tapú ko e kau tangata ʻo Sōtoma he kuonga muʻá ko e “kau faiangahala mamafa fulikivanu” ʻa ia ko ʻenau angahalá naʻe “fuʻu mamafa.” (Sēnesi 13:13; 18:20) Fakakaukau ki he tafaʻaki ʻe tolu ʻokú ne fakapapauʻi ʻa e mafatukituki pe mamafa ʻo ha angahala.

  1.   Mafatukituki. ʻOku fakatokanga mai ʻa e Tohi Tapú ke tau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi angahala mamafa hangē ko e fehokotaki fakasino taʻetāú, tauhi ʻaitolí, kaihaʻá, faʻa konaá, maʻu koloa fakamālohí, fakapoó, mo e ngāue fakafaʻahikehé. (1 Kolinitō 6:​9-​11; Fakahā 21:8) ʻOku fakafaikehekeheʻi eni ʻe he Tohi Tapú mei he ngaahi angahala naʻe ʻikai ke te fakakaukau ki ai, ko e fakatātaá, ko e ngaahi lea pe ngāue ʻokú ne fakalotomamahiʻi ʻa e niʻihi kehé. (Palōveepi 12:18; ʻEfesō 4:​31, 32) Neongo ia, ʻoku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke ʻoua te tau fakasiʻia ha angahala, koeʻuhí ʻe lava ke iku atu ia ki hano maumauʻi ʻa e ngaahi lao mamafa ʻa e ʻOtuá.​—Mātiu 5:​27, 28.

  2.   Fakaueʻiloto. Ko e ngaahi angahala ʻe niʻihi ʻoku fakahoko ʻi he taʻeʻilo ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e ʻOtuá. (Ngāue 17:30; 1 Tīmote 1:​13) ʻI he ʻikai ke fakatonuhiaʻi ʻa e ngaahi angahala peheé, ʻoku fakafaikehekeheʻi ia ʻe he Tohi Tapú mei he ngaahi angahala ʻoku fakahoko loto-lelei ʻo maumauʻi ai ʻa e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá. (Nōmipa 15:30, 31) Ko e ngaahi angahala ʻoku fakahoko loto-leleí ʻoku tupu ia mei he “loto fulikivanú.”​—Selemaia 16:12.

  3.   Tuʻo lahi hono fakahokó. ʻOku fakafaikehekeheʻi ʻi he Tohi Tapú ʻa e angahala ʻoku fakahoko tuʻo taha pē mei he angahala ʻoku toutou fakahoko ʻi ha vahaʻa taimi. (1 Sione 3:​4-8) Ko e faʻahinga ʻoku nau “tōʻonga loto-lelei ʻaki ʻa e angahalá,” naʻa mo e hili hono ako ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, te nau maʻu ʻa e fakamaau tamaki ʻa e ʻOtuá​—Hepelū 10:26, 27.

 Ko e faʻahinga ʻoku halaia ʻi he angahala mamafá te nau ongoʻi lōmekina nai koeʻuhi ko e mamafa ʻo ʻenau fehālaakí. Ko e fakatātaá, naʻe tohi ʻe Tuʻi Tēvita: “He ko ʻeku ngaahi faihalá ʻoku maluʻaki mai ki hoku ʻulú; ʻo hangē ha kavenga mamafa, ʻoku fuʻu lahi kiate au ke u fuá.” (Saame 38:4) Ka neongo ia ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻamanaki ko ení: “Tuku ke liʻaki ʻe he tangata fulikivanú ʻa ʻene foungá pea mo e tangata koví ʻa ʻene ngaahi fakakaukaú; tuku ke ne foki kia Sihova, ʻa ia te ne meesi kiate ia, ki hotau ʻOtuá, he te ne fakamolemole ʻo lahi ʻaupito.”​—ʻAisea 55:7.