Skip to content

Skip to table of contents

Kapítulu no versíkulu sira​—Sé mak tau iha Bíblia?

Kapítulu no versíkulu sira​—Sé mak tau iha Bíblia?

IMAJINA toʼok, Ita mak ema kristaun ida iha apóstolu sira-nia tempu. Ita-nia kongregasaun foin simu karta husi apóstolu Paulo. Nuʼudar Ita rona hela katuas ida lee karta neʼe, Ita hatene katak Paulo temi fali eskritura barak husi “livru santu”, katak Eskritura Lia-Ebraiku, ka Testamentu Tuan. (2 Timóteo 3:15) Ita hanoin: ‘Haʼu hakarak hatene eskritura neʼe hakerek iha neʼebé?’ Maibé neʼe la fasil. Tanbasá?

KAPÍTULU NO VERSÍKULU SIRA LA IHA

Hanoin toʼok, “livru santu” iha apóstolu sira-nia tempu haree hanesan saida? Haree ba foto iha pájina neʼe. Neʼe mak surat rohan ida husi livru Isaías, neʼebé ema hanaran “Livru Tasi Mate nian”. Ita bele haree saida? Só letra deʼit! La iha pontu finál, ka vírgula. La iha mós númeru ba kapítulu no versíkulu sira hanesan iha ita-nia Bíblia ohin loron.

Ema neʼebé hakerek Bíblia orijinál, sira la tau kapítulu ka versíkulu. Sira hakerek deʼit liafuan tomak husi Maromak, atu nuneʼe lee-naʼin sira mós lee livru tomak, laʼós parte balu deʼit. Neʼe hanesan deʼit ho karta neʼebé ita simu husi ita-nia belun diʼak, loos ka lae? Bainhira ita simu karta, ita lee karta neʼe tomak, laʼós parte sorin deʼit.

Maibé tanba la iha kapítulu no versíkulu, neʼe lori susar. Porezemplu, bainhira Paulo temi fali eskritura ruma, nia dehan deʼit “hanesan hakerek nanis ona”, ka “hanesan Isaías fó-hatene nanis ona”. (Roma 3:10; 9:29) No mós, se ema ida hakarak loke eskritura neʼebé Paulo temi, ema neʼe tenkesér hatene didiʼak “livru santu”.

Liután neʼe, “livru santu” laʼós livru ida deʼit. Iha tinan 100 liutiha Kristu, livru neʼe aumenta barak ona toʼo hamutuk 66! Tan neʼe, ita kontente tanba ita-nia Bíblia ohin loron tau ona númeru ba kapítulu no versíkulu sira. Neʼe ajuda tebes ita, porezemplu, ita bele hatene eskritura sira neʼebé Paulo temi, loloos iha neʼebé.

Agora, ita-nia pergunta mak: ‘Sé mak tau númeru ba kapítulu no versíkulu iha Bíblia?’

SÉ MAK TAU KAPÍTULU?

Bispu ida husi rai-Inglaterra naran Stephen Langton, neʼebé ikusmai sai bispu boot iha Canterbury, mak tau kapítulu sira iha Bíblia. Nia halo ida-neʼe maizumenus iha tinan 1200, bainhira nia serbí nuʼudar mestre iha Universidade París iha rai-Fransa.

Antes neʼe, ema buka ona dalan oioin oinsá atu tau kapítulu ba Bíblia. Hanoin toʼok se ita bele identifika eskritura ida ho kapítulu, neʼe halo fasil liu ba ita atu loke parte neʼebé ita presiza, liuliu ba livru sira neʼebé boot tebes, hanesan livru Isaías neʼebé iha kapítulu 66.

Maibé neʼe mós kria problema seluk, tanba ema ida-idak nia hanoin la hanesan kona-ba oinsá atu tau kapítulu sira. Porezemplu, matenek-naʼin ida fahe livru Marcos ba kapítulu barak toʼo besik 50, laʼós kapítulu 16 hanesan ohin loron. No bainhira Langton hanorin estudante sira husi rai oioin iha París, estudante sira-neʼe lori sira rasik nia Bíblia. Maibé iha tempu neʼebá, Bíblia ida ho Bíblia seluk iha númeru ba kapítulu iha dalan la hanesan. Neʼe lori konfuzaun ba mestre no estudante sira tanba sira la bele komprende malu kona-ba kapítulu sira.

Tan neʼe, Langton buka dalan foun oinsá atu tau kapítulu. No tuir livru istória nian ida (The Book—A History of the Bible), lee-naʼin no matenek-naʼin sira gosta ninia dalan, no ikusmai ninia dalan atu fahe ba kapítulu sira habelar lalais iha rai-Europa tomak. Neʼe mak kapítulu sira neʼebé ita uza iha Bíblia ohin loron nian.

SÉ MAK TAU VERSÍKULU?

Maizumenus liutiha tinan 300 husi tempu neʼebá, matenek-naʼin ida iha rai-Fransa naran Robert Estienne, neʼebé mós serbisu halo livru sira, nia buka dalan atu halo fasil liu ba ema atu lee Bíblia, tanba nia hakarak ema barak liután mak estuda Bíblia. Nia hanoin katak importante tebes atu ema hotu nia Bíblia iha númeru ba versíkulu sira, laʼós deʼit ba kapítulu sira.

Tuir loloos, antes neʼe mós iha ona ema neʼebé fahe eskritura sira ba versíkulu sira. Porezemplu, tinan atus ba atus antes neʼe, ema judeu sira neʼebé serbisu halo kópia ba Bíblia, sira tau ona númeru ba versíkulu sira iha Bíblia parte Testamentu Tuan. Maibé problema mak ema ida-idak tau númeru iha dalan neʼebé la hanesan.

Estienne tau númeru ba versíkulu sira iha Testamentu Foun no mós iha Testamentu Tuan hodi uza dalan neʼebé ema judeu sira tau versíkulu. Ikusmai iha tinan 1553, nia halo Bíblia kompletu iha lia-fransés ho kapítulu no versíkulu sira iha dalan neʼebé hanesan ho Bíblia barak neʼebé ita uza ohin loron. Maibé ema balu la gosta tanba liafuan sira iha Bíblia neʼe fahe tiha ba parte kiʼik-kiʼik no haree hanesan informasaun ketaketak mak halibur hamutuk. Maski nuneʼe, tanba ema barak liu gosta Bíblia Estienne nian, ema seluk neʼebé serbisu halo Bíblia mós halo tuir.

AJUDA BOOT BA ESTUDANTE BÍBLIA

Ohin loron, ita sente tau kapítulu no versíkulu mak ideia simples no diʼak tebes. Neʼe hanesan fraze ida-idak iha Bíblia laran iha diresaun, ka alamat. Klaru katak laʼós Maromak mak tau númeru sira-neʼe, no mós eskritura balu haketak tiha iha fatin neʼebé la baibain. Maibé kapítulu no versíkulu sira halo fasil ba ita atu hatene eskritura, no mós atu fahe fraze ruma neʼebé ita gosta ba ema seluk, hanesan ita halo ho fraze neʼebé kona loos ba ita-nia laran bainhira ita lee karta husi belun diʼak.

Maski kapítulu ho versíkulu sira halo fasil ba ita atu estuda Bíblia, maibé ita mós labele haluha katak importante tebes atu buka-hatene Maromak nia hakarak liuhusi ninia liafuan. Tan neʼe, hakaʼas an bá atu lee no estuda Bíblia tomak. Hodi halo ida-neʼe sei ajuda ita atu komprende ho loloos ‘livru santu, neʼebé fó matenek ba ita hodi hetan salvasaun’.—2 Timóteo 3:15.