Skip to content

Skip to table of contents

Hakarak hatene?

Hakarak hatene?

Iha ka lae evidénsia husi matenek-naʼin sira neʼebé hatudu katak uluk ema Izraél sai atan iha rai-Ejitu?

Bíblia hatete katak depois ema Midian lori José ba rai-Ejitu, ninia aman Jacob no ninia família mós muda husi rai-Kanaan ba rai-Ejitu. Sira hela iha área ida naran Gosen, besik mota Nilo nia ibun. (Gén 47:1, 6) Ema Izraél “sai forte liután no sai barak lalais loos”, tan neʼe ema Ejitu sai taʼuk no obriga ema Izraél atu sai atan.—Éx 1:7-14.

Matenek-naʼin balu kritika istória neʼe hodi dehan katak ema mak inventa deʼit. Maibé, iha duni evidénsia neʼebé hatudu katak ema Semita * sai atan iha rai-Ejitu.

Porezemplu, arkeólogu sira hetan sidade antigu sira iha rai-Ejitu nia parte norte. Matenek-naʼin John Bimson hatete katak iha evidénsia neʼebé hatudu iha sidade 20 ka liu iha rai-Ejitu nia parte norte neʼebé ema Semita hela bá. Liután neʼe, matenek-naʼin James K. Hoffmeier hatete: “Maizumenus husi tinan 1800 AEC toʼo 1540 AEC, ema Semita husi Ázia parte oeste gosta atu muda ba rai-Ejitu.” Nia hatutan tan: “Tempu neʼe hanesan duni ho Abraão, Isaac no Jacob nia tempu, no neʼe hanesan ho istória neʼebé ita bele lee iha Génesis.”

Iha mós evidénsia seluk tan husi rai-Ejitu parte súl. Iha parte husi surat-tahan papiru husi maizumenus tinan 2000 AEC toʼo tinan 1600 AEC, iha informasaun kona-ba naran husi atan sira neʼebé serbisu iha umakain ida iha rai-Ejitu parte súl. Maizumenus iha ema Semita naʼin-40 nia naran iha surat-tahan neʼe. Atan sira-neʼe karik halo serbisu atu teʼin, suku roupa, no mós sai serbisu-naʼin. Matenek-naʼin James K. Hoffmeier hatete: “Tanba iha ema Semita na’in-40 liu serbisu iha umakain ida iha Tebaida [rai-Ejitu parte súl], neʼe katak iha ema Semita barak iha rai-Ejitu tomak, liuliu besik Mota Nilo nia ibun.”

Arkeólogu David Rohl hakerek katak atan balu nia naran iha surat-tahan neʼe “rona hanesan ho naran iha Bíblia laran”. Porezemplu, naran sira hanesan Issacar, Aser, no Sifrá. (Éx 1:3, 4, 15) Nia hatutan tan: “Neʼe mak evidénsia forte neʼebé hatudu katak ema Izraél sai atan duni iha rai-Ejitu.”

Matenek-naʼin John Bimson hatete: “Istória husi Bíblia kona-ba atan iha rai-Ejitu no sai husi rai-Ejitu iha duni evidénsia.”

^ par. 4 Naran Semita mai husi Noé nia oan Sem. Sem nia bei-oan inklui ema Elam, ema Asíria, ema Kaldeia antigu, ema Ebreu, ema Síria, no ema Arábia nia suku oioin.