Xaa yannara rooru manni ammanansa Qullaawu Maxaafi aana xintantinota ikkasenna hoogase buuxiˈra dandaanno. Alba 16^ki sani balla kayinni hatto assa shota diˈˈikkitino. Mayira? Hakkawaro rooru mannira qaalinsanni qixxeessinoonnihu Qullaawu Maxaafi dinonsa. Hakko daafira, Beetekiristaane rosiissannore Qullaawu Maxaafi rosi ledo taashshe laˈˈa dandaannohu boode mannaatilla. Qeesootuno gariri kaaˈlite yitinori dino. Histirii of ze Kirischiyan Cherch yinanni maxaafi, “Suwizerlaandete noo Beetekiristaane maaeeltino” yaanno. Qoleno, “Qeesootu mitturino affinori nookkireeti, haafa coye ammantannoreeti, hattono foortannoreeti” yaanno.

 Hattee yannara, Huldiriik Zuwiingil Qullaawu Maxaafi halaale hasiˈra hanafi. Isi hasiˈre afiˈrino halaali hiikkonneeti? Isi afiˈrino halaale wolu mannira iillishinohu hiittoonniiti? Isi heeshshonninna buuxino coyinni ninke maa ronseemmo?

 Zuwiingil mito 20 diro ikkisita, Kaatolikete qeesicha ikkate mixiˈri. Hakkawaro qeesimmate shiqannohu wolu manninte gede, isino Qullaawa Maxaafa ikkikkinni mannu hayyo (filoosofe), beetekiristaanete woganna “Ammaˈnote Annuwa” borreessitino borro xiinxalla hasiissinosi.

 Zuwiingil Qullaawu Maxaafi halaale huwata hanafinohu hiittoonniitiyya? Isi Suwizerlaandete Baazil yuniversitera rosanni noo yannara, Toomaasi Vitenbaak yinanni manchi rosiisanno roso macciishshino; Toomaasi Vitenbaak Beetekiristaane harunsitannoha reyitino lubbora huuccatto assate seera (“fitihaate”) giwannoho. a Mittu xaggete borreessaanchi yiino garinni, Zuwiingil “Kiristoosi cubbinkera yee mitte hige woˈmunku woyitira qarra adhe reyinota rosinohu [Vitenbaakiwiinniiti].” (1 Pheexiroosi 3:18) Zuwiingil, cubbu maaro afiˈnannihu Yesuusi wodonni calla ikkinota wodanchiti, beetekiristaanete massagaano woxe adhite mannu cubbinsara maaro afiˈranno gede assitanno yinanni roso adha giwi. (Soqqamaasinete Looso 8:20) Ikkollana, Zuwiingil xiinxallosi sufe 22 dirisinni Kaatolikete qeesicha ikkino.

 Zuwiingil 20 diro saisihu gedensaanni, Haaro Gondooro borreessinoonniha hundi qaale huwatate yee Giriikete afoo rosi. Qoleno isi Iraasmes qixxeessino borro xiinxalle, Qullaawu Maxaafi yaannonte gede, Maganunna mannu mereero heeˈre araarsannohu Yesuusa calla ikkinota huwatino. (1 Ximootewoosi 2:5) Konninni kainohunni, Zuwiingil qullaawootu manna Maganu ledo xaadissanno yite Kaatolike rosiissanno roso huluullama hanafi.

 Zuwiingil 30 diro ikkisita, halaale albinni roore diinaggaawe hasiˈra hanafi. Ikkollana hatte taaenkura, Ixaaliya horrate Awuroppu gobbuwara aante aantete olu kai yannara, olantote qeesicha ikke soqqamino. Isi 1515nni Maarinyaano olu bayicho Kaatolikootu kumunni kiirranniha wole Kaatolikete manna shitanna illesinni laino. Boodu diri gedensaanni, Zuwiingil Giriikete Afiite Qullaawa Borro giddonni batinye qummeeshshuwa angatenni galchino hattono xiinxalle wodanaho wodhino. Isi 1519 balla, Zuuriki yinannihu Suwizerlaandete gobbara poletikaho maˈno ikkino katamira heeˈranno. Isi hakko mite yanna geeshsha heeˈrihu gedensaanni, Beetekiristaane Qullaawa Borro giddo nookki roso rosiisa agura hasiissannose yee hedi. Kayinni wolootuno hatto yite ammantanno gede kaaˈla dandaannohu hiittoonniiti?

 Zuwiingil, mannu Qullaawu Maxaafi yaannorella afiro kaphu ammaˈno roso aguranno yee hedino. Hakko daafira, isi Zuuriki katamira egennantinote Giroosmenister beetekiristaane qeesicha ikke dooramihu gedensaanni, hedosi guulletenni kule sabbaka hanafi: Lowo diro qeesootu nabbabbanni keeshshitinoha qiddaasete maxaafa b xaate dinabbaweemmo yiino. Hatteentenni, Qullaawa Maxaafa mitte mittenta fooliishsho hanafotenni jeefote geeshsha nabbawanni sabbakanno. Qoleno Qullaawa Borro yitannore Ammaˈnote Annuwa xawissara agadhantenni, Qullaawa Borro umise umose xawissanno gede assino. Isi tenne assinohu, hawa gede huwantannikkiha Qullaawu Maxaafi gafa huwatate qarrisannokki gafinni xawisatenniiti.​—2 Ximootewoosi 3:16.

 Zuwiingil sabbakanno woyite, Qullaawu Maxaafi heeshshote kaaˈlitanno amaale aannota luphi asse kulanno. Isi Qullaawu Maxaafiha amanyootu seera rosiisino, hattono Yesuusi ama Maariyaami magansiˈra hasiissannokkita, qullaawoota huucciˈra hasiissannokkita, reyitino lubbora huuccineemmo yinanni woxe adha hasiissannokkita rosiisino, qoleno qeesootu foorre xawo fushshino. Mannu tenne macciishshe mayiiyya? Mitootu isi sibikate macciishshituhu gedensaanni, “Konni garinni sabbankanna macciishshine diegenninoommo” yitino. Mittu xaggete fullahaanchi Zuwiingil sibikate macciishshitino Kaatolikooti daafira borreessanni, “Qeesootu afibbeellenna foorrenni kainohunni alba beetekiristaane daa agurino manni xa wirro daa hanafino” yiino.

 Hakkawaro 1522, beetekiristaanete rosi ledo sumuu yaannokkire assinannita hoolate, qeesootu Zuuriki heeˈrannoha poletiku manna horoonsiˈrate woˈnaaltino. Konni garinni, Zuwiingil beetekiristaane kaadino yine kassansi. Isino ammanino coye agura giwe, Kaatolikete qeesimma mulaagise agurino.

 Zuwiingil xaate qeesicha ikkinokkiha ikkirono, diinaggaawe sabbaka diagurino; qoleno wolootu isi ammaninore ammantanno gede assate woˈnaala diagurino. Isi sabbakate loosisinni kainohunni maccaha ikkino; qoleno Zuuriki poletikanyooti mereero ayirrado mancho ikkino. Konnira insa ledo noosi aantenni kainohunni, Zuuriki katamira ammaˈnote soorro abba hasiissanno yee kai. Lawishshaho 1523, aye manchino Qullaawa Borro giddo nookkire rosiisannokki gede hooltara Zuuriki daanyoota ammansiisino. Qoleno 1524, kaphu maganna (misilla) magansiˈra jaddo loosate yite gashshaasine higge fushshitanno gede assino. Seera agarsiissannori dagoomuwiinni afidhino fajjonni, qarqaru sawaakooti ledo kaaˈlante batinye kakkalote darga, kaphu maganna, misilla, hattono galmuwa diiggino. Zuwiingil—Gods Armid Pirofet yaanno maxaafi kulanno garinni, “Vayking yinanni gosa ammaˈnote darga mulqidhu kawa, Galchimi Beetekiristaane anfanni heeˈnenni togo assine siˈne diegenninoonni.” Qoleno 1525, Zuwiingil beetekiristaanete minna hospitaale assinanni gede, hattono molokosootu seenne adhitaranna mine assidhara fajjinanni gede gashshaasine xixxiiwino. Qoleno Qurbaane Qullaawu Maxaafi giddo kulloonni garinni shiimare calla assine ayirrinsanni ayyaana ikkitanno gede hedo shiqishino. (1 Qorontoosi 11:23-25) Xaggete egennaammi yitanno garinni, Zuwiingil assinori ammaˈnotenna poletiku gashshaano mitteenni loossanno gede assino; qoleno Beetekiristaane haarooˈmitanno gedenna Pirotestaantete ammaˈno kalaqantanno gede doogo fanino.

 Zuwiingil assinori giddo roore jawa coyeeti yinannihu Qullaawa Maxaafa tirate loosooti. Isi 1520 balla, Qullaawa Maxaafa hundihu Ibiraawootunna Giriikete afii borronni hattono Giriikete Septujentenna Laatinete Vulgeet tironni tirtanno mannooti ledo loosino. Tini gaamo horoonsidhanno hayyo shotate. Mitto mittonka qummeeshsha umo borreessamino qaalinninna ayirrado tironni nabbabbanno. Hakkiinni qummeeshshu tiro hasaabbanno, hattono huwattino coye borreessite wodhitanno. Insa Maganu Qaale tirtino, hattono tirosi xawissino; konni garinni, 1531nni mitte xiraaze ikke fulinohu Zuurikihu Qullaawu Maxaafi qixxaawa dandiino.

 Zuwiingil fayyo giddoha ikkara dandaannoha ikkirono, cinca noosikkihonna mulenni hanqannoho. Lawishshaho 1525, Anabaptistete ammaˈno eˈannore kassansi woyite isino kaaˈlame kassasino; tenne ammaˈno harunsitannori, daaimu cuuama hasiissanno yee isi rosiisanno roso diadhitannoreeti. Gedensoonni yoote mini daaima cuuˈnannita gibbannorira reyote yoo yinanni yii woyite, Zuwiingil tenne kaajjado yoo digiwino. Qoleno poletiku massagaano mannu haaro ammana adhanno gede murrisate olanto horoonsidhanno gede assino. Ikkollana, Suwizerlaandete gobbara Kaatolikete ammaˈnora laalaattanno mannooti isiha haaro roso adha gibbino. Tini qolte olu kaˈˈanno gede assitino. Zuwiingil Zuuriki olanto ledo olaho gaadino; hakkiinni hakko olu bayicho 47 dirisinni reyino.

 Huldiriik Zuwiingil maccare ikkitinori Pirotestaantete Massagaano Maartin Luterinna Jooni Kaalvin geeshsha ikka hoogirono ammaˈnote xagge soorrannore bacare assino. Zuwiingil Luterinni roore Roomu Kaatolike roso faajjete giwino; hattono isi assinori Kaalvinira doogo faashino. Konninni kainohunni ‘Ammaˈno Haaroonsate Gaaraminoha Sayikki Mancho’ yinanni suˈma afiˈra dandiino.

 Zuwiingil ilamate sayisino ragge lame garaati. Isi ammanasi halashshate yee, poletikunna olu giddora gudisame eino. Konni garinni isi Yesuusi Kiristoosi faale harunsikki gatino; Yesuusi poletiku coyira anga diwodhino, qoleno rosaanosi baarigaaransa shitanno gede ikkikkinni baxxanno gede rosiisino.—Maatewoosi 5:43, 44; Yohaannisi 6:14, 15.

 Hakkoyeno ikkiro, Zuwiingil Qullaawa Maxaafa diinaggaawe xiinxallino hattono rosinore mannaho kulate laalaatino. Batinye Qullaawu Maxaafi halaale huwatino; wolu mannino konne halaale afanno gede kaaˈlino.