Gue na tënë ti yâ ni

Gue na li ti atënë ni

A diko mbeni ngbene rouleau grâce na mbeni kode so awandara asigi na ni

A diko mbeni ngbene rouleau grâce na mbeni kode so awandara asigi na ni

Ngbene ye so a wara mbage ti rouleau ti Ein Gedi, so wâ abuba ni mingi, na ngu 1970, zo alingbi pëpe ti diko atënë so ayeke na lê ni. Grâce na mbeni kode so awandara asigi na ni, a bâ so tënë so a sû na lê ti rouleau ni ayeke ambeni versê ti mbeti ti Lévitique so iri ti Nzapa ayeke na yâ ni

NA NGU 1970, na kodro ti Ein Gedi, so ayeke na Israël, awandara awara mbeni rouleau so wâ abuba ni mingi. Ala wara ni na mbage ti ouest nduru na yanga ti Mer Morte. Ala wara rouleau ni na ngoi so ala yeke zi sese so atuku na ndö ti mbeni ngbene synagogue, so a gbi ni na ngoi so a futi kete kodro ni; a futi ni peut-être na popo ti ngu 500 ti si na ngu 550. Rouleau ni abuba mingi asara si a lingbi ti diko ni ape; tongana a gi même ti zi yâ ni, a yeke buba kue. Me grâce na mbeni kode so awandara asigi na ni, a wara lege ti bâ atënë so a sû na lê ti rouleau ni nzoni, atâa so a lingbi ti zi yâ ni pëpe. Nga grâce na mbeni programme ti ordinateur, a lingbi ti diko atënë ni.

Nyen la ayeke na lê ti rouleau ni? Na lê ti mbage ti rouleau ni so angbâ, a wara ambeni tënë ti yâ ti Mbeti ti Nzapa. Atënë so ayeke akozo versê ti mbeti ti Lévitique. Na yâ ti aversê ni a yeke wara iri ti Nzapa so asû na agere-mbeti osio ti Hébreu. Na bango ni, a sû rouleau ni so na popo ti ngu 50 ti si na ngu 400, ye so asara si rouleau so ayeke mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû ândö na Hébreu so aninga ahon atanga ni kue ngbene ye so a wara arouleau ti Mer Morte (wala, ti Qoumrân). Na yâ ti mbeni mbeti-sango (The Jerusalem Post), Gil Zohar atene: “A wara lani rouleau ti Mer Morte na ngu 100 tongaso kozo na ngoi ti e, na pekoni a wara Codex Aleppo na ngu 930 tongaso na ngoi ti e. Tongaso, juska ti si na ngoi so a wara rouleau ti Ein Gedi, a sara ngu saki oko awe la a wara pëpe mbeni manuscrit ti Bible nde.” Awandara atene so atënë ti yâ ti rouleau ti Ein Gedi afa so atënë ti Torah so aMassorète asû ni “achangé ape na yâ ti angu saki mingi, nga afaute ti azo so asara acopie ni achangé atënë ti yâ ni ape.”