Kiringo tënë ti Bible

 En. Atâa so Bible ayeke mbeni buku ti science ape, lo yeke tene lakue gï tâ tënë tongana andu aye ti science. Zia e bâ mbeni tapande so afa so Bible na science amä terê; nga so na yâ ti Bible ayeke wara aye so andu science so ague tâ nde na aye so azo mingi amä na bê na ni na ngoi so a sû lani Bible.

•   Dunia ayeke na tongo nda ni (Genèse 1:1). Ye oko, mingi ti atënë ti tere ti ândö atene so a créé dunia crééngo ape, me a bâ gigi gï gbagburu tongaso. Azo ti Babylone amä na bê lani so anzapa so asara si dunia abâ gigi alondo na yâ ti akota ngu-ingo use. Ambeni tere ni atene ti ala so dunia asigi na yâ ti mbeni kota para.

•   Andia so ayeke fa lege na aye la ayeke fa lege na dunia lâ oko oko, me a yeke pëpe sarango ye ti terê ti anzapa (Job 38:33; Jérémie 33:25). Na yâ ti dunia kue, atënë ti tere afa so azo apeut pëpe ti kpe asioni sarango ye ti anzapa so zo aku terê ti lo na ni ape.

•   A zia sese na ndö ti ye oko ape (Job 26:7). Mingi ti azo ti giriri apensé so sese ayeke kpangbala ndo na ayeke na ndö ti mbeni kota zo wala mbeni nyama, tongana ngbä wala kunda.

•   Angu so alondo na yâ ti kota ngu-ingo nga na ambeni ngu la amonté tongana guru na lê ti nduzu, na pekoni akiri atï na sese na lege ti ngu-nzapa, neige wala glason (Job 36:27, 28; Zo-ti-fa-tene 1:7; Ésaïe 55:10; Amos 9:6). Azo ti Grèce ândö apensé so kota ngu-ingo so ayeke gbe ti sese asigi la ague na yâ ti akota ngu, na azo mingi angbâ lani ti yeda na bango ndo so juska na ngu 1 800.

•   Ahoto ayo na nduzu na akiri na gbe ni, nga ahoto so laso ayeke ândö na gbe ti angu-ingo (Psaume 104:6, 8). Ye oko, mingi ti atënë ti tere atene so anzapa la aleke lani ahoto.

•   Anzoni sarango ye ayeke bata seni ti zo. Na yâ ti ndia so Nzapa amû na azo ti Israël, a hunda na zo so andu kuâ ti sukula terê ti lo, a hunda ti zia azo so ayeke na mbeni kobela so apeut ti gbu amba ti ala na mbeni ndo nde, nga ti zi dû ti lu saleté so asigi na yâ ti zo (Lévitique 11:28; 13:1-5; Deutéronome 23:13). Me, na ngoi so a lu ndia so na azo ti Israël, mbeni kode so azo ti Égypte ayeke kanga lani na kä ayeke so ala mû ambeni ye ala mélangé ni na puru ti zo si a zia na lê ti kä ni.

Na bango ndo ti science, eskê a-erreur ayeke na yâ ti Bible?

 Mbeni nzoni gingo nda ti ye na ndö ti Bible afa so kiringo tënë ni ayeke ên-ën. Bâ mbeni tënë so azo atene so ayeke na lege ni ape na ndö ti Bible:

 Tënë ti tere: Bible atene so a créé dunia na yâ ti alango omene so lango oko ayeke na al’heure 24.

 Tâ tënê ni: Bible afa pëpe mbilimbili ngoi so Nzapa acréé lani na dunia (Genèse 1:1). Na ndö ni, alango ti création so a sara tënë ni na Genèse chapitre oko ayeke angoi so a fa yongo ni polele ape. Ti tâ tënë ni, ngoi kue so a leke na sese nga na yayu, a iri ni “lango”. (Genèse 2:4).

 Tënë ti tere: Bible atene so a créé lani akugbe na apere kozo si a créé lâ; ye so amû maboko na akugbe nga na apere ti gboto lumière ti lâ, asioni pupu nga na ambeni ye ti sara si aga nzoni pupu, ni la a iri ni photosynthèse (Genèse 1:11, 16).

 Tâ tënê ni: Bible afa so Nzapa asara lâ, mbeni oko ti atongoro so ayeke na “yayu”, kozo na apere nga na akugbe (Genèse 1:1). Lumière ti lâ asi na ndö ti sese na kozo “lango” wala na ngoi ti création. Na ngoi so atmosphère ayeke ga polele, na “lango” ota ti création, lumière ti lâ aza ngangu ti mû maboko na photosynthèse (Genèse 1:3-5, 12, 13). A yeke gï na pekoni awe la zo alingbi ti ngbâ na sese ti bâ lumière ti lâ polele (Genèse 1:16).

 Tënë ti tere: Bible atene so lâ ayeke tourné na terê ti sese.

 Tâ tënë ni: Zo-ti-fa-tene 1:5 atene: “Lâ asigi, lâ alinda, na pekoni lo kiri hio na ndo so lo yeke kiri ti sigi dä.” Me, tënë so afa tournengo ti lâ, a yeke tongana zo ayeke na ndö ti sese ge la lo yeke bâ ni. Atâa so laso, mbeni zo alingbi ti tene “sigingo ti lâ” wala “lindango ti lâ”, lo hinga so sese la ayeke tourné na terê ti lâ.

 Tënë ti tere: Bible atene so sese ayeke kpangbala ndo.

 Tâ tënë ni: Bible asara kua na tënë “juska na anda ti sese” ti sara tënë ti “ambage ti sese so ayeke tâ yongoro”; ye so aye ti tene ape so sese ayeke kpangbala ndo wala fin ni ayeke dä (Kusala 1:8; kete tënë na gbe ni.) Legeoko nga, tënë ti “andangoro osio ti sese” aye pëpe ti tene so sese ayeke na vrai ndangoro osio. Na dikongo tënë so e bâ so aye ti sara tënë ti sese kue (Ésaïe 11:12; Luc 13:29).