Skip to content

Skip to table of contents

Xana A Wu Swi Tiva?

Xana A Wu Swi Tiva?

Xana a matijolu lama kumiwiki ka miyaku ya khale ya Babilona ma byi tiyisekisa hi ndlela yini wudzrunguli bya Bibele?

VAYEMBULI va gungule nhlayu yikulu ya matijolu ya ku swekiwa ka doropa dzra khale dzra Babilona lawa a ma tizriseliwa ku yaka doropa. Hi ku ya hi muyembuli lweyi a vitaniwaka Robert Koldewey, a matijolu lawo ma hambeliwe ka swidzridzri, kumbe mafornalha, leswi kumekaka handle ka doropa lani a mbopfi a yi li yinene ngopfu.

Wudzrunguli lebyi byi kombisa leswaku a vazrangeli va Babilona a va tlhela va tizrisa swidzridzri leswo akuva va yentxa mintxhumu yin’wana ya ku txhavisa swinene. Mudondzrisi wa swa wuyembuli wa Univhersidadi dzra le Toronto lweyi a vitaniwaka Paul-Alain Beaulieu, a li: “Wudzrunguli byinyingi lebyi kumiwiki a Babilona byi kombisa leswaku a wuhosi hi byone a byi leleta leswaku vhanu va hisiwa loko va hamba wupfukeli kumbe va hisiwa hi nkongometo wa ku hamba timhamba kumbe magandzrelo.” Tsralwa dzra kukazri dzra le masikwini ya hosi Nebukadnetsar dzri ni mazritu lawa: “Va helisi, va hisi, va woxi . . . Ka xidzridzri xa musweki . . . Mpukukisa musi wavu, va helisi hi ndlela ya ku lebya hi ku tizrisa langavi.”

Mhaka leyi yi dzrimuxa vadondzri va Bibele hi wudzrunguli lebyi kumekaka ka Daniel ndzrima 3. Hi ku ya hi wudzrunguli lebyi, hosi Nebukadnetsar a yimise xithombe xa xikulu lexi a xi hambiwe hi woru ka livala dzra Dora ledzri kumekaka handle ka doropa dzra Babilona. Loko vampshwa vazrazru va Vaheberu va yale ku khinsamela xifaniso lexo, Nebukadnetsrar a hlundzruke ngopfu lakakuva va hisisa xidzridzri ‘ku ntlhanu na kubidzri a ku tlulisa leswi swi tolovelaka ku hisisiwa xiswone’ kutani a zrumela tinhenha takwe ka madjaha lawa mazrazru “ti ma txukumeta a xidzridzrini xa ndzrilo wa ku pfuzra”. Ntsrumi ya Xikwembu Nkulukumba yi huluxe madjaha lawa mazrazru ka lifu ledzri a dzri ma yimelile.—Dn 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Tijolu dzra ku swekiwa ledzri tsraliwiki vito dzra Nebukadnetsar

A matijolo ya le Babilona na wone ma byi seketela wudzrunguli bya Bibele. Na wone matijolo lawo ma tsraliwe mazritu ya kukazri lawa ma dzrumisaka hosi. Man’we ya mazritu lawa ma tsraliwiki ma li “Nebukadnetsar hosi ya Babilona . . . a yindlu ya wuhosi leyi mine hosi leyikulu ni yi yakiki . . . Ingiki a lixaka dzranga dzri nga fuma ka mbangu lowu hi lani ku nga helikiki”. A mazritu lawa ma fambisana ha hombe ni lawa ma kumekaka ka Daniel 4:30, lani Nebukadnetsar a titlakuxiki hi ku hlaya leswi: “Xana a hi lowu Babel lowukulu, lowu ndzri wu yakiki hi ntamu wanga lowukulu, byi va vuyaku bya hosi, wu twalisa vukulu byanga na?”