Familiakunapaq sumaq yachachiykuna

Imatan casadokuna ruwankuman phiñachinakuy kaqtin

Qosa nin: “¿Maytaq ususinchiskunari?”.

Esposantaq kutichin: “P’acha rantikuqmi rinku”.

Qosa phiñakuspa nin: “¡Maypin kunan hukmanta p’achata rantikamunkuman! ¡Qayna killallamá riki p’achakunataqa rantirakamunku!”.

Esposantaq defendekuspa qosanpa nisqanwan k’irisqa sientekuspa nin: “Baraton p’achakuna kashan, chaymi riychis rantikuq nirani”.

Qosataq phiñasqallaña esposanta nin: “¡Manan munanichu mana ñoqa nishaqtiy qolqe gastanankuta! ¿Imanaqtinmi mana ñoqawanraqchu rimaranki?”.

¿IMANAQTINMI kay warmi qhari mana sumaqtachu rimanakushanku? Qhawasqanchis hina, qosaqa ratullan phiñakun. Chaymantapas qosawan esposawanqa manachus hina rimanakurankuchu hayk’aqchus ususinkunata “rillay otaq manan riwaqchu” ninankuta. Hinaspapas, manachus hina yachankuchu allin rimanakuyta.

Casado kawsaypiqa kanpunin phiñachinakuy mana allin rimanakuypas. Hatunña huch’uyña chaykuna kaqtinpas qosawan esposawanqa allichanankupunin.

Chay phiñachinakuyta mana allichaqtinkuqa tiempowanqa manañan rimanakunkumanpasñachu. Yachayniyoq rey Salomonmi qelqaran: “Wawqekunaq churanakusqanqa wisq’asqa punkuyoq pukara hinan”, nispa (Proverbios 18:19). ¿Imaynatan qosaykiwan otaq esposaykiwan sumaqta rimanakuwaq ima phiñanakuytapas allichanaykipaq?

Imaynan yawarqa runaq cuerponta kawsachin, chay hinatan sumaq rimanakuypas casadokunata allinta kawsachin. Chaymantapas imaynan sorq’anwan sonqowanqa yawarta allinta purichin chay hinan munakuypas respetanakuypas casadokunata yanapan sumaqta rimanakunankupaq (Efesios 5:33). Casadokuna munanakunku chayqa, manan yuyarinqakuñachu ñawpaqpi phiñachinakusqankutaqa, aswanpas kallpachakunqakun chay rato phiñachinakusqankuta allichanankupaq (1 Corintios 13:4, 5; 1 Pedro 4:8). Chaymantapas respetanakunankun. Qosanta otaq esposanta respetaqqa mana tatichispallan rimasqanta uyarinqa, kallpachakunqataq imaniytas munashan chayta entiendenanpaq.

¿Imakunatan ruwawaq phiñachinakuyta allichanaykipaq?

Diospa yachachiyninkunan yanapasunkiman munakuywan respetowan phiñachinakuyta allichanaykipaq. Chaymi kunan Bibliaq nisqanman hina rimasunchis tawa ruwaykunamanta.

1. Ninakuychis ima rato phiñanakusqaykichismanta rimanaykichispaq. “Kay pachapiqa imaymanapaqmi tiempo kan [...]. Kanmi upallakuna tiempo, rimana tiempopas.” (Eclesiastés 3:1, 7.) Naha qhawasqanchis hina, casadokunaqa mayninpiqa sinchitan phiñachinakunkuman.  Sichus chhaynata phiñachinakushankichis chayqa, amaña chay rato astawan rimaychischu, mana chayqa aswantan ch’aqwawaqchis. Aswanpas ninakuychis: “Chaymantaña kaymanta rimasunchis”, nispa. Chayrayku mana k’irisqa kanaykichispaqqa kasukuychis Bibliaq kay nisqanta: “Ch’aqwata hatarichiqqa qocharayaq unuta kacharpariq hinan, chayrayku ch’aqwa manaraq qallarishaqtin churanakuyta saqepuy”, nispa (Proverbios 17:14).

Ichaqa kallantaqmi “rimana tiempopas”. Sichus phiñachinakuyta mana allichawaqchischu chayqa, qora hinan ratulla wiñarunman. Chay hinaqa, ima phiñachinakuypas kaqtinqa ama hinallataqa qhawaychischu, chaykunaqa manan kikillankumantachu allichakunqa. Chayrayku, sichus esposaykita otaq qosaykita ninki: “Chaymantaña kaymantaqa rimasunchis” nispa chayqa, willanaykin ima ratopi rimanaykichista, ichaqa manan nishu tiempoqa pasananchu, chaywanmi respetasqaykita rikuchinki. Chayta ruwaspaqa, kay kamachikuytan kasukushankichis: “Phiñakunkichischus chayqa, ama huchallikuychischu, ama p’unchay ch’isiyaqqa phiñasqa kaychischu” (Efesios 4:26). Chay hinaqa, ima ratopi rimanaykichispaq nisqaykitaqa hunt’anaykipunin.

KAYTA RUWAY: Iskayniykichis huk horata t’aqaychis, chaypi familiapi imakunas mana allinchu kashan chaykunamanta sapa semana rimanaykichispaq. Sichus reparankichis llank’anamanta chayamuspa otaq mikhuna horasta chaykunamanta rimay mana allinchu kasqanta chayqa, ama chay ratoqa rimaychischu, aswanpas akllaychis ima ratopi thakpi kashankichis chayta.

2. Sut’illanta respetowan rimay. Biblian nin: “Sapankaykichis runa-masiykichiswan cheqaqkaqta rimaychis”, nispa (Efesios 4:25). Mayqen runamasiykiwanpas sut’illanta rimanki chayqa, astawanraqmi qosaykiwan otaq esposaykiwanqa sut’illanta rimanayki. Chay hinaqa, imaynas sientekunki chaymanta sut’illanta willakuy. Margareta * sutiyoq warmin iskay chunka qanchisniyoq wataña qosanwan tiyan, paymi willakun: “Casarakusqay qhepamanqa munaranin imapas karuqtin qosay mana willasqallay imayna sientekusqayta yachananta. Ichaqa manan allintachu ruwasharani, chaymi kunanqa sut’illanta willani ima munasqayta imayna sientekusqaytapas”, nispa.

Imamanta phiñachinakusqaykichista rimaspaqa ama enemigokuna hina atipanakuychischu, aswanpas sumaqllata willanakuychis ima yuyaykusqaykichista. Chaypaqmi willanayki iman phiñachisunki, hayk’aq chay suceden, imaynan chaywan sientekunki chaytapas. Sichus phiñakunki qosayki may munasqanman imatapas saqesqanwan chayqa, respetowanmi kay hinata niwaq: “Llank’anamanta kutimuspaykin pampaman p’achaykita saqerparinki”, nispa. Chaywanmi willashanki imachus phiñachisqasuykita hayk’aqchus chay sucedesqantapas. Chaymanta nillawaqtaq: “Chaykunata qhawaspaymi sonqollaypi nini, manachus hina imapas qokusunkichu wasinchis allin allichasqa kananpaq kallpachakusqayqa”, nispa. Chaywanmi willashanki imayna sientekusqaykita. Chay qhepamantaq sumaqllata niy ima ruwananta munanki chayta.

KAYTA RUWAY: Manaraq qosaykiwan otaq esposaykiwan rimashaspa qelqay iman phiñachisunki chayta, ima ruwanantataq munanki chaytawan.

3. Allinta uyariy nisqasuykita, kallpachakuytaq imayna sientekusqanta entiendenaykipaq. Jesuspa qatikuqnin Santiagon niran: “Munasqa wawqe-panaykuna, llapaykichis usqhaylla uyariq kaychis, ichaqa allin yuyaywan rimaychis, amataq usqhayllachu phiñakuychis”, nispa (Santiago 1:19). Casadokunataqa kaymi astawan llakichin: imamantapas phiñachinakuqtinku hukninku mana reparanchu huk kaqpa imayna sientekusqanta. Chayrayku tukuy atisqaykita ruway qosayki otaq esposayki imayna sientekusqanta entiendenaykipaq (Mateo 7:12).

Wolfgang sutiyoq runan kinsa chunka phisqayoq wataña esposanwan tiyan, paymi nin: “Sinchita sasachakuspaymi esposaywan rimani ima phiñanakusqaykumantapas, astawanqa esposay ima yuyaykusqayta mana entiendewaqtin”, nispa. Diannapas iskay chunka watañan qosanwan tiyan, paymi nin: “Sapa kutillanmi qosayta nini: ‘¿Imanaqtinmi mana uyariwankichu ima sasachaymantapas rimashaqtinchis?’”, nispa. Sichus chhaynapi qosaykiwan otaq warmiykiwan kawsashanki chayqa, ¿imatan ruwawaq?

Ama uma hoqariqkuna hinachu niy: “Yachaniñan esposaypa ima yuyaykusqanta imayna sientekusqantapas”,  nispa. Biblian nin: “Uma hoqariyqa ch’aqwaytapunin paqarichin, yuyaychaykuyta chaskikuyqa yachayniyoq-kaytan rikuchin”, nispa (Proverbios 13:10). Qosayki otaq esposayki rimashaqtinqa ama tatichiychu, aswanpas respetowan uyariy tukunankama. Chaymantataq nisqasuykimanta imatan entienderanki chayta qanñataq rimay, ichaqa ama yachapayaspachu, phiñasqachu, nitaq asikuspachu. Sichus chayta nishaqtiyki nisunkiman: “Manamá chaytachu nishani, aswanpas kaytamá nishayki”, nispa chayqa, uyarikullay. Qanlla rimanaykimantaqa, paytapas rimachillaytaq, chhaynapin allinta entiendenakunkichis imayna sientekusqaykichista ima yuyaykusqaykichistapas.

Qosayki otaq esposayki nisqasuykita allinta uyarinaykipaq, entiendenaykipaqpas k’umuykukuq pacienciakuqtaqmi kanayki. Sichus chhaynata ruwanki chayqa, respetashankin payta, paypas kaqllatataqchá ruwanqa (Mateo 7:2; Romanos 12:10).

KAYTA RUWAY: Esposaykiq otaq qosaykiq nisqanta hukmanta rimallankitaq chayqa, ama loro hina kaq rimasqallantachu kutipay. Aswanpas reparasqaykiman hina imatas yuyaykushan imaynas sientekushan chayta sumaqllata rimay (1 Pedro 3:8).

4. Huk sonqolla imatapas allichaychis. “Aswan allinmi iskay runa huk runallamantaqa, aswan allintan llank’asqankumanta chaskinqaku. Hukkaqchus urman chayqa hukkaqninmi sayarichin.” (Eclesiastés 4:9, 10.) Phiñachinakuykuna otaq imapas kaqtinqa iskayninkun kallpachakunanku chaykunata allichanankupaq, mana chayqa sinchi sasan kanman chaykuna allichay.

Jehová Diosmi qosata familiapi uma kananpaq churaran (1 Corintios 11:3; Efesios 5:23). Ichaqa manan chayraykuchu munasqanman hinalla wasinpi imatapas kamachikunan. Allin yuyaykuq qosaqa esposanwan rimanakuspan imatapas ruwan. Davidmi iskay chunka wataña esposanwan tiyan, paymi nin: “Ima ruwanaypaqpas esposaytaraqmi tapuni imaninmi pay chaymanta. Sichus iskayniyku allinpaq chayta qhawariyku chayqa, chaytan decidini ruwanaykupaq”, nispa. Tanyapas qanchis watañan qosanwan tiyan, paymi nin: “Imapas karuqtinqa manan kaqllatachu yuyaykuyku chayta allichanaykupaq. Ichaqa iskayniykuq yuyaykusqaykupas allinmi, chayrayku mayqenniykuq yuyaykusqaykuman hina ruwanaykupaqqa llamp’u sonqo kanayku”, nispa.

KAYTA RUWAY: Imatapas allichanaykichispaqqa, iskayniykichis sumaqta rimanakuspa qelqaychis imakunatas ruwawaqchis chayta. Llapan yuyaykusqaykichista qelqaruspaqa, qhawaychis mayqenmi iskayniykichispaq aswan allin kashan chayta, hinaspa chayman hina ruwaychis. Chaymantataq huk p’unchayta akllaychis chay rimanakusqaykichista hunt’arankichischu icha manachu, allinniykichispaqchu karan icha manachu chaykunata yachanaykichispaq.

Iskayniykichis huk sonqolla ruwaychis

Jesuspa nisqan hina, casadokunaqa huk yugoman watasqa hinan kashanku (Mateo 19:6, NM). Yugoqa huk rakhu k’aspin, chaymanmi iskay uywakunata watakun llank’anankupaq. Sichus mana huk nisqallachu iskayninku llank’ankuman chayqa, manan allin llank’ayta atinkumanchu, yugopas much’unkutan k’irinman. Ichaqa huk nisqalla llank’ankuman chayqa, llasa q’epikunatan aysankuman, chakratapas allintan yapunkuman.

Sichus casadokunapas mana huk nisqallachu imatapas ruwankuman chayqa, askha nanaykunapin rikukunkuman. Ichaqa huk nisqalla imatapas ruwankuman chayqa, ima sasachaytapas allichankumanmi, allintataq ima ruwasqankupipas ñawparinkuman. Kalala sutiyoq runan nin: “Iskay chunka phisqayoq watañan esposaywan sumaqta kawsayku. Imatapas allichanaykupaqqa sut’illantan rimanakuyku, reparanin esposaypa imayna sientekusqanta, paypas kaqllatataqmi ruwan. Chaymantapas Jehová Diosmantan mañakuyku, Bibliaq nisqanman hinataq imatapas ruwayku”, nispa. ¡Qanpas pay hina ruwanaykipaq kallpachakuy!

KAYKUNATA TAPUKUY

▪ ¿Mayqen sasachayta allichanaypaqmi esposaywan (otaq qosaywan) rimayta munashani?

▪ Chay sasachaymanta imayna sientekusqanta allinta yachanaypaq, ¿imatan ruwayman?

▪ Sichus munasqayman hinalla imapas ruwakunanta munayman chayqa, ¿imanaqtinmi mana allinchu kanman?

[Uranpi willakuy]