Kichay leenaykipaq

Índice nisqaman riy

1881 watapin general Gordon Edén huertata tariran Praslin (Seychelles) nisqapi

Kay pachapi paraíso. ¿Cheqaqpunichu icha yanqallachu?

Kay pachapi paraíso. ¿Cheqaqpunichu icha yanqallachu?

¡Paraíso! Kay tiempopiqa kanmi propagandakuna paraisoman rijch’akuq lugarkunamanta, chaytaq tanqawanchis wasinchismanta lloqsispa chaykunaman rispa problemanchiskunata qonqananchispaq. Ichaqa manan cheqaqtaqa yanapawasunmanchu problemanchiskunata qonqananchispaqqa, problemaqa kashallanpunin.

Ichaqa paraisopi piensayqa nishutan gustawanchis. Chaymi tapukunchis: “¿Mosqoyllachu kanman? ¿Imaraykun nishuta gustawanchis? ¿Jayk’aqllapas kanqapunichu?”, nispa.

ASKHA RUNAKUNAN PARAISOPI PIENSANKU

Pachaj-pachaj watakunañan runakunaqa piensashanku paraisopi. Askha runakunan yachayta munanku Bibliapi rimasqan “kinray ladopi Edén huertamanta”. ¿Imaraykun chay jardinmanta yachayta munanku? Biblian nin: “Señor Diosmi allpamanta phutuchimuran lliu munayllaña sach’akunata, mijunapaqpas sumaqta”, nispa. Chay lugarqa juj mosqoy jinan karan, chaypiqa aswan munayqa karan ‘kausachiq sach’an’ (Génesis 2:8, 9).

Chaymantapas, Génesis libroqa rimanmi Edén huertamanta lloqsiq tawa mayukunamanta. Iskay mayukunaqa kaqllan kunankamapas sutichakushan: Hiddekel otaq Tigris, Éufrates mayu ima (Génesis 2:10-14). Kay mayukunaqa Irak llaqtantan pasashan, antigua Persia llaqtamanmi perteneceran, golfo Pérsico nisqaman chayashan.

Chaymi ñaupa tiempopi Jehová Diospa ruwasqan huertaqa kunankamapas Persia nacionpaqqa ancha valorasqan. Ejemplopaq, 1500 watakunamanta persia nacionmanta alfombrapi kashan Arte de Filadelfia (Pensilvania, Estados Unidos) nisqa Museopi, chaypin rikukun sumaq huerta t’ikakunayoq sach’akunayoq ima. Chay tejesqa alfombrapiqa rikukushan Bibliaq nisqanman jinan. Paraíso simiqa persia nacionpin significan “cercowan muyuchasqa huerta” nispa.

Chaymi imaymana simipi rimaqkuna, llaqtakuna iman paraisomanta rimanku. Pachantinpi runakuna mirasqanman jinan chay willakuykunaqa ch’eqeriran, tiempowantaq sapanka llaqtapi creesqankuwan costumbrenkuwan mezclapunku. Chaymi kay tiempopiqa yaqa llapa runakuna munay lugarkunata rikuspa ninku “¡paraíso!”, nispa.

PARAISOTA MASKHASPA

Viajaq runakunapas nirankun chinkasqa “paraisotan tariruyku” nispa. Ejemplopaq, 1881 watapin general británico Charles Gordon visitaran Seychelles nisqa islakunata, chaypin rikuran Mai nisqa valleta chaymi nishutapuni gustaran; kunanqa “patrimonio de la humanidad” nisqan. Chaytan suticharan “Edén huerta” nispa. 1400 watakunapin italiamanta qochanta puriq Cristóbal Colonqa La Española nisqa islaman chayaspan piensaran Edén huertata tarinan patapi kashasqanta, kunanqa chaytan compartinku República Dominicana nacionwan Haití nacionpiwan.

Mapping Paradise nisqa libropin kashan 190 más mapakunamanta willakuykuna, askha mapakunapin rijurin Edén huertapi Adanwan Evawan. Jujninpin rikukun 1200 watakunamanta jujniray mapa Beato de Liébana nisqa makiwan qelqapi. Wichayninpin kashan juj rectángulo chaypa chaupinpitaq paraíso kashan, chaymantataq tawa ladokunaman lloqsishan mayukuna: Tigris, Éufrates, Pisón, Guihón nisqa mayukuna. Chayta rikuspan piensanku cristianismo pachantinman junt’aykusqanta. Chay dibujokunan rikuchin maypiña Edén huerta tarikuran chaypas, paraisopi piensayqa mana chinkaranchu.

1600 watakunapin John Milton “El Paraíso perdido” nisqa poesiata inglés simipi qelqaran, chay qelqasqanwantaq allin reqsisqa karan. Chay poesiaqa orqosqa kashan Génesis libromanta imaynata Adán juchallikuspa Edén huertamanta qarqochikamuran chaymantan. Ruwasqanpin Miltonqa qelqaran runakuna allpapi wiñaypaq kausananku promesamanta. Niranmi: “Allpantinmi paraíso kanqa”, nispa. Qhepamantaq qelqaran, “El Paraíso recobrado” nisqata.

MOSOQ YACHACHIKUY

Arí, chinkasqa paraíso rimayqa ñaupa tiempomantaraqmi. Chhayna kaqtinri, ¿imaraykun qonqasqa jina kashan? Mapping Paradise explicasqanman jinaqa, “teólogokunan [...] maypichus paraíso kasqanta mana yachapuyta munapurankuchu”.

Yaqa llapa religionkunan yachachinku wañukapuspaqa cieloman ripusun” nispa. Biblia ichaqa Salmos 37:29 textopi nin: “Chanin runakunaqa kay allpatan jap’ikapunqaku, chaypin wiñaypaq tiyanqaku”, nispa. Ichaqa kay mundopi tiyasqanchisqa manan paraisoman tukuq jinachu kashan, ¿kanchu suyakuy Bibliaq nisqan junt’akunanpaq?

KAY ALLPAQA PARAISON KANQA

Jehová Diosmi qallariypi paraisotaqa kamaran, chaymi prometen jujmanta qowananchispaq. ¿Imaynatan ruwanqa? Yuyariy Jesuspa oración ruway yachachisqanta: “Gobiernoyki jamuchun. Munayniyki kay pachapi ruwakuchun imaynan janaq pachapipas ruwakun jinata” (Mateo 6:10). Chay gobiernopiqa Jesusmi mundontinta kamachinqa, manan juj gobiernokunaqa kanqañachu (Daniel 2:44). Chaymantapas pachantintan paraisoman tukuchinqa, chhaynapi Taytanpa munayninta junt’anqa.

Ñaupaq tiempopi profeta Isaiasmi qelqaran Diospa prometesqan paraisopi imayna kausay kananmanta, chaypiqa tukuy imaymana llakichiwasqanchiskunaqa tukukapunqa (Isaías 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23). Kay textokunata leey Bibliaykipi, manan sasachu. Imakunatachus Jehová Dios kasukuq runakunapaq ruwananta yachaspaqa thajmi sientekunki. Chay tiempo kausaqkunaqa paraisopi tiyanqaku, Jehová Diospa bendicionnintapas chaskinqaku, chaykunata Adanqa chinkachiran (Apocalipsis 21:3).

¿Confiananchispunichu Jehová Diospa paraíso prometewasqanchispi? Arí, Biblian niwanchis: “Janaq pachaqa Señor Diospa kaqninmi, kay pachatataqmi runaman qoran”, nispa. Chaymantapas nin: “Chaytaqa mana jayk’aq llullakuq Diosmi prometeran”, nispa (Salmos 115:16; Tito 1:2). ¡Kusikunapaqmi qhepa tiempopaq Biblia prometesqanqa! Wiñay kausaymi kanqa paraisopi.