ÑAUPA tiempo llaqtakunata estudiaq runakunan ñaupa tiempo Babiloniapi kaq raqay-raqaykunata paskarqanku, askhatan ladrillokunata orqorqanku. Chay runakunamanta jujninmi Robert Koldewey. Chay runaq nisqanman jinaqa, ladrillokunata kananapaq hornokunataqa “llaqta jawakunapin ruwaqku, maykunapichus jallp’apas llant’apas askha kaq chaykunapi”.

Chay tiempokunamanta tarisqanku qelqakunapi willasqanman jinaqa, Babiloniapi kamachikuqkunaqa winachiqkus jujkunataqa hornoman. Toronto llaqta Universidadpi Asiriología nisqata yachachiq Paul-Alain Beaulieu profesormi nin: “Ñaupa Babiloniapi tarikusqan […] askha qelqakunapin willashan imaynas reyqa runakunata hornopi ruphachiq chayta; rey contra jatariqkunata, chhayna jatun jucha ruwaqkunata iman chaypi ruphachiqku”, nispa. Rey Nabucodonosorpa tiemponmanta kaq juj qelqapin nishan: “Ch’innichiychis, ruphachiychis, wañuchiychis, […] wayk’uqpa hornonman apaychis […], q’osñiman tukuchiychis. Nina paykunataqa ch’usaqman tukuchichun”, nispa.

Chaykunaqa Biblia leeqkunataqa yaqapaschá yuyarichiwanchis Daniel kinsa capituloq willasqanta. Chaypi willasqanman jina, rey Nabucodonosormi Babilonia llaqta jawapi Dura nisqa pampapi qorimanta jatun idolota ruwachirqan, jinaspa kamachikurqan llapa runakuna chayman k’umuykunankupaq. Israelmanta Sadrac, Mesac, Abednego iman ichaqa mana chayta ruwarqankuchu. Jinan Nabucodonosorqa sinchi phiñasqa kamachikurqan “parichisqankumantapas qanchis kuti mastaraq hornota parichinankupaq”, jinaspa chayman chay kinsantin runakunata wijch’uykunankupaq. Ichaqa juj angelmi chay runakunataqa librarqan (Dan. 3:1-6, 19-28).

Chaymantapas chay ñaupa Babilonia llaqtapi tarisqanku ladrillokunaqa sut’itan rikuchin Bibliaqa confianapaq jinapuni kasqanta. Chay ladrillokunamanta wakinpin qelqasqa kashan reyta jatunchaq simikuna. Jujninpin nishan: “Babilonia llaqtapi noqa rey Nabucodonosormi […] kay palaciota perqachini, noqa atiyniyoq runan tiyanayta ruwachini […]. Noqamanta jamuq runakuna kaypiqa wiñaypaq kamachichunku”, nispa. Chaypi nisqanqa Daniel 4:30 textopi nisqanwan yaqa igual-llan kashan. Chaypin Danielqa Nabucodonosorpa rimasqanta qelqasqa, chay reymi nisqa: “¿Manachu kayqa kamachikunaypaq noqa kikiy kallpaywan jatarichisqay Jatun Babilonia? ¿Manachu kayqa jatun kayniypas mast’arikunanpaq kashan?”, nispa.