Menopausiapi sasachakuykuna
“Mana ima raykullan llakiq ñit’isqan tarikuq kani. Waqaytan qallariq kani, nirqanitaq: ‘Locayashanichu kanpas’, nispa” (50 watayoq Roxana *)
“Rikch’ariqtiyqa ñoqamantaqa manan imapas sitionpichu kaq. Imatapas manan tariqchu kani. Ñawpaqpi usqhaylla ruwasqaykunataqa kunanqa sasapaqmi qhawarini... imarayku chhayna kasqantaqa manan yachanichu” (55 watayoq Ana)
CHAY warmikunaqa manan onqosqankuraykuchu chhaynata sientekunku, aswanpas kawsayninkupi cambiasqankuraykun, chay qhepamanqa manañan wawayoq kayta atinqakuñachu. Chaytan sutichakun “menopausia” nispa. Warmikunaqa kaytan tapukunanku: “¿Chhaynapi tarikunaypaqñachu kashani? ¿Menopausiaypiñachu kashani?”, nispa. Chhayna kaqtinqa qanpas familiaykipas astawanmi chaymanta yachanaykichis. Chaymi yanapasunki menopausiapi sasachakuykunata atipanaykipaq.
Manaraq menopausia chayamushaqtin
12 killaña warmiq yawarnin mana hamuqtinmi doctorkunaqa ninku “menopausia” nispa. Askha warmikunan 40 otaq 50 watanpi kashaspanku menopausiamanña haykushanku, wakintaqmi 60 watankupiña. Chayman haykuspaqa yawarninkun pisi pisimanta manaña hamunñachu. Cuerponku cambiasqanraykun yawarninku mana hamunanpi hamunman otaq nishuta hamunman. Wakin warmikunallapin yawarninku manaña hampunñachu.
Menopausiamanta rimaq libron nin: “Menopausiaqa manan kaqllachu llapa warmikunapaq. Chhaynapi tarikuqkunataqa hump’in hoqarin, [...] mayninpitaq chiri-hump’iwan ima”, nispa. Chayraykun mana puñuytapas atinkuchu sayk’usqataqmi sientekunkupas. ¿Hayk’a tiempon chhaynata sientekunkuman? Huk libroq nisqan hina “wakin warmikunaqa huk otaq iskay watan [...]. Hukkunataq aswan más tiempo, maynillanpin wakin warmikunata tukuy tiempo hap’in”, nispa * (Menopausiamanta rimaq libro, inglés simipi).
Cuerponku cambiasqanraykun menopausiapi tarikuq warmikunataqa llaki onqoy hap’inman otaq ratolla caracterninku cambianman, chayraykun imamantapas ratolla waqanku. Chaymantapas sasatan imatapas yuyarinkuman, yaqapaschá mana tukuy yuyayninkuwanchu imatapas ruwanqaku. Otaq yaqapaschá wakillan chaykunamanta hap’inqa. Huk libroq nisqan hina “manan tukuy chaykunachu hukllapi hap’inqa”, nispa.
Allin consejokuna
Aswan allin sientekunaykipaqqa imayna kawsasqaykipin cambianayki. Mana fumayqa pisiyachinmi hump’i hoqariyta. Askha warmikunan pisillata otaq mana malliykunkupaschu alcoholta, cafeinata, hayakunata, azucartapas, chaykunaqa hump’itan hoqarichikun. Chaymantapas allintan alimentakunayki, chayqa ancha importanten.
Ejercicio ruwaypas ancha allinmi. Cuerponchista tullunchistan yanapan allin kananpaq, hinaspapas yanapawallanchistaqmi allinta puñunapaq, caracterninchis allin kananpaqpas. *
Hukkunaman willakuyqa ancha allinpunin
Ñawpaqpi rimasqanchis Roxanan nin: “Manan ch’inllaqa kanachu. Familiaykiman willakunki chayqa paykunan yachanqaku imaynapi tarikusqaykita, thaktaqmi sientekunqakupas”, nispa. Chaymantapas pacienciayoqmi kanqaku, entiendesunkikun imayna sientekusqaykitapas. Biblian nin: “Pipas kuyakuyniyoqqa [munakuyniyoqqa] pacienciakuqmi, imapas qokuykuqmi”, nispa (1 Corintios 13:4, Chuya Qellqa).
Diosman mañakuypas anchatan yanaparqan askha warmikunata, hinallataq mana wawayoq kayta atisqankumanta llakikuqkunatapas. Biblian nin: “Diosmi tukuy llakikuyniykupi sonqochawanku”, nispa (2 Corintios 1:4). Menopausia huk tiempolla kasqanta yachaymi yanapasunki allillan kanaykipaq. Saludniykita allinta cuidanki chayqa menopausia pasaruqtinqa kallpayoqmi sientekunki, askha watakunataq allinta kawsanki.
^ párr. 2 Sutikunan cambiakurqan.
^ párr. 7 Wakin hampikunapas onqoykunapas hump’itan hoqarichikun. Chaymi reparanayki menopausiayoq kasqaykiraykuchus icha manachus hump’i hoqarisqasuykita.
^ párr. 11 Wakin doctorkunaqa hormona nisqakunata, vitaminakunata, mana llaki onqoywan kanapaq pastillakunatan recetanku menopausiapi allillan kanankupaq. Kay ¡Rikch’ariy! qelqaqa mana mayqen ruwanaykitapas nitaq mayqen hampitapas rantinaykipaqchu nishasunki.
