Ima tiyashcata ricui

Ima tiyashcata ricui

ESTRÉS UNGÜITA MISHAI

¿Estresta charishpaca imatataj rurai tucungui?

¿Estresta charishpaca imatataj rurai tucungui?

Estrés ungüimanta aliviaringapajca, ñucanchij saludtami cuidana canchij. Shinallataj alli amigocunata charinata, ñucanchij munashca ruraicunata pajtachinata, ima ashtahuan importante cashcata ruranatami mashcana canchij. Cai revistapimi estresta charishpa imata ruranata yachangapaj huaquin yuyaicunata ricushun.

Caya ima tucunamanta ama sustarichu

‘Caya punllaca imashi tucushun nishpa, ama huañuricuichijchu. Cayapajca cayallatajmi yuyarina canguichij’ (MATEO 6:34).

¿Imatataj nisha nin? Causaipica siempremi imamantapish sustarinchij. Pero, caya punllaca ashtahuan problemacunatami charisha nishpaca mana yallitaj preocuparinachu cangui.

  • Estresta charishpa o yallitaj shaicushca cashpaca imamantapish yallitajmi sustaringui. Shinashpaca ¿imatataj rurai tucungui? Asha estresta charinaca normalmi can. Pero imata mana rurai tucushpa, yallitaj sustarishpaca yallitaj estresadomi sintiringui. Maipica tucuimi mana alli llujshinga nishpami sustarinchij. Pero, qꞌuipaca mana chashna cashcatami cuentata cunchij.

Tucui alli llujshinata ama shuyaichu

“Alli yachaica mana jatun tucushcacunahuanmi tiyan” (PROVERBIOS 11:2).

¿Imatataj nisha nin? Ni can, ni shujtajcuna imapi mana pandarinataca mana shuyanachu cangui.

  • Mana jatun tucushca cashpami ni ñucanchijpish ni shujtajcunapish mana tucuita rurai tucushcata intindishun. Chashnami ñucanchijllataj y ñucanchijhuan cajcunapish alli sintirishun. Imata rurashcapish allimi llujshinga. Aunque ima mana alli llujshijpipish pero asishpa, cushilla cashpaca allimi sintirishun.

Imamanta estrés japij cashcata ricui

“Yuyaisapacunaca, imapajpish alli yuyaiyujmi” (PROVERBIOS 17:27).

¿Imatataj nisha nin? Yallitaj pꞌiñarishpa, yallitaj sustarishpaca imatapish mana clarota yuyashunchu. Chaimantami tranquilo sintiringapaj esforzarina cangui.

  • Imamanta estrés japij cashcata ricui. Por ejemplo, yallitaj shaicushca cashpa imapi yuyashcata, ima shina sintirishcata, ima shina comportarishcata alli ricushpa anotai. Chashnami estrés japijpi ima ruranata yachangui. Por ejemplo, imata alli rurangapaj, tiempota ama desperdiciangapaj alli organizado cashpaca mana tanto estresta charinguichu.

  • Cada unomi problemacunata ima shina chꞌimbapuranata ricunchij. Chaimantami estrés nishcapish mana tucuicunata igual japin. Can yuyashca shina problemacunata chꞌimbapuranapaj randica caicunatami rurai tucungui:

    1. Shujtajcunamantaca ama rato imatapish yuyaichu. Por ejemplo, can shuj filapi cajpi, shujtaj persona shamushpa cambaj ñaupajpi shayarijpica, ¿imatataj ninguiman? ¿Paica mal educadomi can nishpachu pꞌiñaringuiman? Puntaca alli yuyari. Tal vez chai personaca ima mana allitaca mana rurarcachu.

    2. Can yuyashca shina mana llujshijpica shujtaj cosascunata rurai. Por ejemplo, viajangapaj shuyacushpa o shuj hospitalpi doctor atindichun shuyacushpaca imata liyingapaj o trabajomanta correota revisangapajmi chai tiempota ocupai tucungui.

    3. Puntaca alli analizai. Shuj problemata charishpaca cashna tapuri: “¿Caya punlla, shujtaj punllaca cai problemaca gravechu canga?” nishpa. Shinallataj maijan problema grave cashcata, maijan mana tanto importante cashcata ricui.

Ama maipish cachun causaichu

“Tucui imatapish rurana cashca shina allita ruraichij, ama maipish cachun ruraichijchu” (1 CORINTIOS 14:40).

¿Imatataj nisha nin? Imatapish ama maipish cachun rurangapaj shuj esfuerzota rurai.

  • Ñucanchij causaipica tucuicunami organizados canata minishtinchij. Ima ruranata qꞌuipacunapaj saquishpaca ucui jahua rurashpami yallitaj shaicushca sintirishun. Ima ruranapish jahuanpi jahuanpimi shamunga. Ama chashna tucungapaj caicunata rurai:

    1. Pajtachinalla horariota rurai.

    2. Ima ruranata shujtaj punllapaj saquicushpaca imamanta saquicushcata ricui.

Trabajangapaj samaringapaj tiempota surcui

“Ishqui maqui jundata trabajashcapish, yuyaita shaicuchinallami. Chaipaj randica, shuj maqui jundallata trabajashpa, ashata samarinaca ashtahuan allimari” (ECLESIASTÉS 4:6).

¿Imatataj nisha nin? Trabajo solopi pasashpaca tiempota fuerzata ña mana charinguichu. Imata rurashcamantapish ña mana cushicunguichu.

  • Trabajo solo, cullqui solopica mana yuyanachu cangui. Cullquiyuj canaca estrés ungüita mana anchuchinchu, ni cushicuita mana cunchu. Eclesiastés 5:12-pica, “achca charinacuna tiyashpaca, mana dormijta saquinchu” ninmi. Chaimanta charishca cosascunallahuan causai.

  • Pugllangapaj, paseangapaj tiempota llujchi. Ama yallitaj estresado sintiringapajca can ima munashcatami rurai tucungui. Pero televisionta ricushpallaca mana tanto beneficiaringuichu.

  • Internet solopi ama pasaichu. Redes sociales nishcapi ama yallitaj pasaichu. Mensajecunata, correocunata ama cada rato revisaichu. Trabajo qꞌuipapish mana minishtirijpica trabajomanta cachashca correocunataca mana revisanachu cangui.

Cambaj saludta cuidai

“Aichata cuyuchinapish, asha allimi” (1 TIMOTEO 4:8).

¿Imatataj nisha nin? Saludta cuidangapajca ejerciciocunatami rurana canchij.

  • Ejerciciocunata rurashpaca estrestapish mana tanto charinguichu. Sano alimentotami micuna horaspi micuna cangui. Shinallataj allimi samarina cangui.

  • Tragota ubyashpa, fumashpa o drogarishpami “alli sintirisha” nishpaca mana yuyanachu cangui. Chaicunaca ashtahuanmi saludta dañanga. Cullqui illaj saquirishpami ashtahuan estresado causangui.

  • Sinchi estrés ungüita charishpaca doctorpajmanmi rina cangui. Doctorcunapaj ayudata mashcanataca mana pinganachu cangui.

Ima ashtahuan importante cashcata ricui

“Imacuna ashtahuan importante cashcata ama cungarichun” (FILIPENSES 1:10, NWT ).

¿Imatataj nisha nin? Ima ashtahuan importante cashcata alli yuyai.

  • Ima ashtahuan importante cashcata ricushpa chaicunata anotai. Mana tanto importante cajpica qꞌuipa rurangapaj saqui, mana cashpaca shujtajman mingai. Ña mana importante cajpicarin anchuchinami cangui.

  • Shuj semanapi imacunallata ruraj cashcata, chaicunata pajtachingapaj mashna tiempota minishtishcata anotai. Qꞌuipaca tiempota ashtahuan alli ocupangapaj imata rurai tucushcata ricui. Tiempota alli ocupanata yachashpami mana yallitaj shaicushca sintiringui.

  • Samaringapaj tiempota llujchi. Imata ruranapi ashallatapish samarishpaca mana yallitaj shaicushca sintiringuichu.

Shujtajcuna ayudachun mañai

“Ima llaquimanta shungu pꞌaquirijpica, ima yuyaipish chingarinmi. Shina cajpipish cꞌuyaihuan rimashca shimicunaca cushichinmari” (PROVERBIOS 12:25).

¿Imatataj nisha nin? Shujtajcuna cꞌuyaihuan rimashca shimicunaca ñucanchijtami cushichin.

  • Can ima shina sintirishcata shuj alli amigoman parlai. Chai amigomi imata rurana cashcata alli ricuchishpa ayudanga. Can ima shina cashcata paiman parlashpallapish allimi sintiringui.

  • Pi ayudachun mañai. Ima trabajota mana avanzashpaca shujtajcuna ayudachun mañai o shujtajcunaman mingai.

  • Trabajopi shuj compañero mana alli sintichijpi estreshuan cashpaca ima ruranata yuyai. Por ejemplo, mana alli sintichicushcatami respetohuan parlai tucungui (Proverbios 17:27). Chashna jahua mana cambiajpica paimantami caruyai tucungui.

Diospaj ayudata mashcai

“Espiritupi huajcha cajcunaca cushichishcami” (MATEO 5:3).

¿Imatataj nisha nin? Tucuicunami micunata, churanata, maipi causanata minishtinchij. Pero Yaya Diosmanta yachanatapishmi minishtinchij. Cushilla causangapajca paimantami ashtahuan yachana canchij.

  • Yaya Diosca ñucanchijmantami preocuparin. Chaimantami ima llaquihuan cashpaca paiman huillana canchij (1 Pedro 5:7). Diosta mañashpa, alli yuyaicunata charishpaca shungupimi tranquilo sintiringui (Filipenses 4:6, 7).

  • Cai revistapi tiyaj yuyaicunaca Bibliamanta japishcami can. Bibliapi tiyaj yuyaicunata yachashpami Diospajman cꞌuchuyangui. Shinallataj Dios mandashcacunata, cunashcacunatami alli pajtachingui (Proverbios 3:21). Bibliata liyichunmi animanchij. Proverbios libromantami callari tucungui.