Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Bibliataqa Diosmi qellqatsirqan

Bibliataqa Diosmi qellqatsirqan

¿MUSYANKIKU imanir Pablu Diospa Palabrampaq “quiquinpitam shamun” ninqanta? (2 Timoteu 3:16.) Pablu parlanqan Griego idiömachöqa “Dios pükanqan” o “Dios häkanqan” ninanmi “quiquinpitam shamun” nir traduciyämunqanqa. Y tsëta nirqa rikätsikïkarqan Biblia qellqaqkuna Dios santo espïritunwan dictanqanllata qellqayanqantam.

Y apóstol Pëdrunam, “Diosnintsicpaq willacurmi, escribiyarqan Santu Espiritu cäyitsishqannolla” nirqan tsë nunakunapaq (2 Pedru 1:20, 21). Tsëmi Bibliachö llapan librokuna këkaq ‘Diospa palabran’ kanqanta y “Jesucristuman marcäcurlla salbacun[apaq]” käyitsikunqanta rikätsikurqan apóstol Pablu (2 Timoteu 3:15).

Tsënö kaptimpis, mëtsikaq nunakunam Biblia Diospa Palabran kanqanta kanan witsan creiyantsu. Sir Charles Marston ninqannöpis “wakinkunaqa Biblia willakunqanta mana allim rikäyan”. Mëtsikaq estudioso nunakunam mana allita parlayashqa. Wakinnäqa “mana rasun kaq willakïkuna y [...] lluta cuentokunalla” Bibliachö qellqarëkanqanta pensarmi mana väleqpaqnö churayan.

Mëpita shamunqanta musyëta tïrë

Diospa Palabranman markäkïta o mana markäkïtaqa kikintsikmi akranantsik. Y tsëtaqa manam llutallatsu akranantsik. ¿Imanir? Biblia Diospita shamunqan rasumpa kaptinqa, yachatsikunqanta mana wiyakï alläpa mana allichi kanman o hasta wanïmampis chätsimashwanchi. Y musyënam, lluta librolla kanqanta pensaqkunaqa, manam kawëninkunachö shumaq yanapananta ni yachatsikunqanman creita munayantsu (1 Tesalonicenses 2:13).

Pero ¿imanöraq musyankiman Biblia markäkïpaq o mana markäkïpaq kanqantapis? Këman pensarishun. ¿Markäkunkimantsuraq tsëllaraq reqirinqëki nunaman? Manachi. Antis markäkïpaq o mana markäkïpaq kanqantapis musyanëkipaqqa alli reqitaraqchi puntata tïrankiman. ¿Imanirtaq Bibliawampis tsënölla rurankitsu? Wakin nunakuna creiyanqanllata o lluta pensayanqanllata creinëkipa rantinqa, Bibliata Dios qellqatsinqanta rikätsikoq pruëbakunata alli musyëta tïrë.

Amïgontukoqkuna mana allita parlayanqan

Biblia rasun kaqta yachatsikunqanta y markäkïpaq kanqanta estudioso nunakuna mana creiyaptin ama espantakïtsu. Kanan witsankunaqa cristiano tukïkarpis, Biblia yachatsikunqampaq parlaqkunaqa respetayänampa rantinmi “unë pasanqanta willakoqtanölla, tukïta yachatsikoqtanölla y nunakunapa rurënintanölla” Bibliata rikäyan (Nuevo Diccionario de Teología).

Hina Bibliata qellqaqkunapaqpis mëtsikaq nunakunam niyan pëkuna mana kayanqanta. Tsëmi Isaías librota qellqaq profëtapaqpis manam pëtsu qellqashqa niyan, antis unëna wanushqanchönam huk nunakuna qellqayarqan niyanmi. Concise Bible Commentary nishqan librota qellqaq Lowther Clarke nishqampis, “hukläya hukläya tiempochö kawaq nunakunam rurayarqan” ninmi Isaías libropaq. Pero tsë libropaq parlarqa Jesuswan qateqninkunaqa profeta Isaías qellqanqantam imëpis rikätsikuyaq (Mateo 3:3; 15:7; Lucas 4:17; Juan 12:38-41; Romanos 9:27, 29).

Wakin Biblia estudiaqkunanäqa J. R. Dummelow nishqannöpis manam tsëllatatsu niyan, sinöqa Daniel libropaqpis “unë pasanqankunallatam tsë libro qellqaqqa shamoq tiempopaq willakïtanö qellqarqan” niyanmi. Y tsënö neqkunapis Jesus ninqantaqa qonqariyanmi. Hina “santu templuta desonrayänanpaq caqta” puntallapitana Biblia willakunqampaq parlarmi, “profeta Danielmi [...] escriberqan” nirqan (Mateo 24:15). ¿Jesus tsënö ninmantsuraq karqan Daniel mana qellqashqa këkaptin? Mëqan cristiänopis manachi tsëtaqa creinmantsu.

¿Alläpaku precisan?

“¿Alläpatsuraq precisan Bibliachö librokunata pï qellqanqantapis musyanä?” nir itsa tapukunki. Awmi, alläpam precisan. Këman pensari, wanukushqa amïguïkim qampaq haqirqan nir wayikiman huk testamentota chäratsiyämunman. Pero abogädokunana niyäshunkiman reqinakushqëkikunalla alli këninkunawan wanushqa amïguïki qampaq imata haqita munanqantapis pensar qellqayänqanta. ¿Välinmantsuraq tsë testamento qampaq? ¿Amïgö munanqanllatachi qellqayämushqa ninkimantsuraq?

Tsaq tsënöllam Bibliapaqpis mëtsika nunakuna pensayan. Diospita shamunqanman mana creirmi, pï më y hasta cristiänotukoqkunapis honrädotsu kayan y warmipis ollqupis lluta mana allita rurar purikuyan y imëka mana alli rurëkunachö kawakuyan Bibliata mana wiyakur. Y mana alli rurayanqankunapita tsapäkuyänanrëkurmi wakinkunanäqa “tsë yachatsikïkunaqa Antiguo Testamentollapitam” niyan. Pero manam cuentata qokuyantsu apóstol Pablu “Diospa palabranqa quiquinpitam shamun” nir Antiguo Testamentopaq parlanqanta.

“Pero Biblia estudiaq nunakuna tsëta parlëkarqa rasun kaqtachi niyan, ¿o llapan niyanqantsuraq mana alli?” nir itsa pipis tapukunman. Rasunkaqchöqa manam llapan niyanqantsu mana alli. Antis mëtsikaq estudiaqkunam yanapakuyashqa Biblia unë idiömakunachö ima ninqantapis kanan musyanapaq. Pëkunam tariyashqa Biblia copiaqkuna imakunata pantayanqantapis. Tsënö kaptimpis, wakin wakinchö pantayanqanta musyëpitaqa, mana kaqpaq churë y nuna qellqanqan lluta libronölla Biblia kanqanta pensëqa alläpa hukläyam.

‘Diospa Palabranman’ markäkï

Bibliata Dios qellqatsinqanta Timoteuta manaraq nirmi, Diospa Palabranta katsinan imanir precisanqanta Pablu kënö willarqan: “Teyta Jesucristu que patsaman cutimunanpaq ichicllana pishicaptinmi [“ushanan hunaqkunachöqa”, NM], [...] mana alli ruraqcunaran y engañacoqcunaran mas peor mana allimanqa ishquiyanqa, quiquincunapis engañadu carnin, nunacunata engañayanqanpita” (2 Timoteu 3:1, 13). Apóstol Pablu kawanqan witsanqa kayarqannam alläpa yachaq y musyaq nunakuna ‘shumaq shiminwan llutanta yachatsicur’ nunakunata pantatseqkuna y Jesucristuman markäkïninta ushakätseqkuna (1 Corintios 1:18, 19; Colosenses 2:4, 8). Y tsë nunakunapa mana alli yachatsikïninman mana ishkinampaqmi, apóstol Pablu Timoteuta nirqan wambra kanqampita reqinqan Diospa Palabrampita yachakïta mana haqinampaq (2 Timoteu 3:14, 15).

Kanan tiempoqa ‘ushanan hunaqkunachönam’ kawëkantsik, tsëmi apóstol Pablu ninqanta wiyakunantsik alläpa precisan. Y alli estudiaq o yachaq nunakuna ‘shumaq shiminwan llutanta yachatsicur’ engañamänantsikta ama haqishuntsu. Antis punta cristiänokunanö noqantsikpis Biblia Diospa Palabran kanqanman imëpis markäkushun o yärakushun.

Tsëpaqqa itsa Bibliaman markäkïnintsik más sinchi kanantaraq wanantsik. Munaptikiqa Jehoväpa testïgonkunam kushishqa yanapayäshunki. Pëkunaqa Diospa Palabran unëpitana markäkïpaq kanqanta, cientïficokuna niyanqanwan igualanqanta, y llapan ninqampis kaqllata yachatsikunqantam yachatsiyäshunki. Këkunapita o máspita yachakïta munarqa kë revistata ruramoqkunaman qellqari. Alli shonquyoq atska millón nunakunanöpis Biblia rasumpa kaqta yachatsikunqanta y kikin Dios qellqatsinqantam cuentata qokurinki.