Diänam kënö nin: “Nanäta [o ñañäta] qayapar punkuta llapan kallpäwan kichëkuptïmi, perqachö punku chocarnin perqatapis malograrirqan. Kananqa, tsë perqata cada rikarmi wamrakunanö portakunqäta yarpar penqakü”. a

Lauranam kënö nin: “Cölerakurmi, ‘¡qamqa mana kuyakoq papämi kanki!’ nirnin papänïta qayaparqä, y punkutam fuertipa wichqapuykurqä, peru punku wichqakëkaptin papänïta llakishqata rikëkurmi alläpa mana alli sientikurqä. ¡Imapaqraq tsënö nirqä! ¡Mejorqa upälla kaküman karqan!”.

¿Imëllapis pëkunatanö pasashurqunkiku? Tsëqa, këta leyinqëkim yanapashunki.

Alläpa cölerakoqkunataqa mana allim rikäyan. 21 watayoq Barbaram kënö nin: “‘Imanö kaptïpis aguantayämänanmi’ nirmi unëqa pensaq kä, peru geniunkunata dominëta mana yachar alläpa cölerakoqkunata rikarmi, ‘¿manatsuraq tsënö portakur penqakuyan?’ nirnin penqapaq kä. Peru tsënö nikarmi juk kutiqa cuentata qokuskirqä noqapis pëkunanö kanqäta. Tsëmi, ‘noqatapis tsënöchi rikäyäman’ nirnin penqakurqä”.

Bibliachömi kënö nin: “Jinan höra cölerakoq nunaqa, manaraq pensarmi imatapis ruran” (Proverbius 14:17).

Geniuykita mana dominaptikiqa, manam pipis yachanäshunkitsu. 18 watayoq Danielmi kënö nin: “Geniuntsikta dominëta mana yacharqa, penqakuychömi ushantsik, y manam respetashqatsu kantsik”. 18 watayoq Elënanam kënö nin: “Mana alli geniuyoq karqa, manam yachanëpaqtsu kantsik, witipämënintsiktapis mantsayanmi”.

Bibliachöpis consejamantsik mana alli geniuyoq kaqkunawan mana juntakunapaq y imëpis cölerakoqkunawan mana amïgu kanapaqmi (Proverbius 22:24).

Mas alliyëta puëdinkim. 15 watayoq Säram kënö nin: “Munashqa o mana munashqapis, siemprim imallapis cöleratsimäshun, peru tsë höra imanö kanapaq kaqqa kikintsikpitam. Manam imatapis llutallaqa parlanantsiktsu ni ruranantsiktsu”.

Bibliachömi kënö nin: “Alli puëdeq nunapitapis, pacienciayoq nunam mas alliqa, juk markata venceq nunapitapis geniunta tsarëta yachaq nunam mas alliqa” (Proverbius 16:32).

Kallpachakuy. “Noqaqa tsënömi kä” niqa manam allitsu. Cambianëkipaq kallpachakuy, y ëka tiempuchö logranëkipaq kaqta patsätsi. Capaz qallananchöqa joqta killallaparaq kallpachakunëkipaq patsätsinkiman. Imanö alliyëkanqëkitam qellqanëki. Imanöpapis raslla cölerakurqa, këta qellqë: 1) ima pasanqanta, 2) imata ruranqëkita, y 3) imata ruranëki mas alli kanqanta y imanir alli kanqanta. Yapëchö imatapis raslla cölerakurqa, tsë qellqanqëkikunata yarpëta procurë. Këtapis allim rurankiman: Geniuykita imë dominëta puëdinqëkita y imanö sientikunqëkita qellqë (Colosensis 3:8 textuchö ninqanmi yanapashunki).

Diezyaq yupë. Pipis o imapis cöleratsishuptikiqa, ama llutallaqa imatapis parlëtsu. Imatapis manaraq nirnin puntataqa sinchiparaq shütë. 15 watayoq Enrïquim kënö nin: “Imatapis manaraq parlar o rurar sinchipa shütanqämi yanapaman, llutanta parlëkur o rurëkur mana pësakur këkänäpaq” (Proverbius 21:23 textuchö ninqanmi yanapashunki).

Ama imanö sientikunqëkillamanqa pensëtsu. Imanö sientikunqëkillaman pensarqa masmi cölerakunki, tsëmi kikikillamanqa pensanëkitsu. 24 watayoq Jësicam kënö nin: “Pillapis mana alli tratamaptinqa, pë imanö sientikunqanman y imanir tsënö tratamanqanmanmi pensä, tsëmi mas tranquïla sientikü” (Proverbius 19:11 textuchö ninqanmi yanapashunki).

Witikurir ëwakuy. Bibliachömi kënö nin: “Pleytur qallëkuyaptinqa juklla[m] witikunëki” (Proverbius 17:14). Pillapis imatapis rurar o imatapis nishurniki cöleratsishuptikiqa, mejorqa tsëpita ëwakuy, y ama imanö tratashunqëkita yarparëtsu, yarpararqa masmi cölerakunki. Mejorqa ima rurënikillapis rurakuy. Daniëla jutiyoq shipashmi kënö nin: “Ejerciciuta rurar qallëkurqa mas tranquïlam sientikü y manam cölerakünatsu”.

¡Qonqëkuy! Bibliachömi kënö nin: “Ama jutsallakuyëtsu. [...] Shonquykikunachö imëkata nirpis upälla kakuyë” (Salmus 4:4). Kë versïculuchö ninqannöpis, problëmaqa manam cölerashqa sientikunqëkitsu, sinöqa cölerashqa këkar imatapis llutalla parlapanqëki o ruranqëkim. Ricardum kënö nin: “Mana alli sientitsiyaptin imatapis llutalla parlaq o imatapis llutalla ruraqqa, geniun dominanantam permitin. Cölerarnin wamrakunanö portakunampa rantinqa, ¿manatsuraq imata rurayanqantapis qonqëkunman?”. Ricardu ninqannö rurarqa, manam dejankitsu geniuyki dominashunëkita, sinöqa qammi geniuykita dominanki.