Ir al contenido

Ir al índice

¿La awetaʼm?

¿La awetaʼm?

¿Jasche kqabʼij che ri ladrillos che xeriqitaj pa Babilonia y ri xbʼan che kibʼanik kukʼutuʼ che ri Biblia kubʼij ri qastzij?

RI Arqueólogos xkiriq pa ri ojer tinamit Babilonia e kʼi ladrillos che xekoj che ubʼanik ri tinamit. Jun arqueólogo Robert Koldewey ubʼiʼ, kubʼij che xebʼan ri ladrillos pa taq hornos chrij ri tinamit, jawiʼ kʼo wi kachʼ ulew y kʼi xikʼaʼy o siʼ.

Jujun taq wuj kubʼij che ri qʼatal taq tzij re ri ojer Babilonia xkikoj ri hornos riʼ che ubʼanik kʼax chke ri winaq. Jun profesor re Asiriología re ri Universidad re Toronto, Paul-Alain Beaulieu ubʼiʼ, kubʼij: «E kʼi taq wuj re Babilonia […] kubʼij che ri qʼatal tzij xtaqan che kikamisaxik ri winaq pa taq ri hornos che keniman taj o che nim ta kkil ri utinamit». Jun wuj re ri Nabucodonosor kubʼij: «Cheʼikʼatsaj, chisacha kiwach, […] cheʼiporoj pa ri horno […], kʼa kequw na o ksach kiwach».

Wariʼ kunaʼtasaj chqe ri kuya ubʼixik pa ri capítulo 3 re Daniel. Chilaʼ kubʼij wi che ri qʼatal tzij Nabucodonosor xubʼan jun nimalaj estatua de oro chrij apan ri tinamit, pa ri liʼanik re Dura. Are kʼu oxibʼ alabʼom hebreos, Sadrac, Mesac y Abednego, xkaj taj xexukiʼ chuwach ri jun estatua riʼ. Rumal laʼ, sibʼalaj xtakʼiʼ royowal ri qʼatal tzij Nabucodonosor che «xuya taqanik chi wuqubʼ mul kmiqʼisax na ri tuj [horno] chuwach ri kbʼan amaqʼel». Y xtaqan che kikʼaqik ri oxibʼ alabʼom riʼ pa ri tuj ri kanikow qʼaqʼ chupam. Are kʼu jun ángel xeʼutoʼo rech xekam taj (Dan. 3:1-6, 19-28).

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Jun ladrillo che tzʼibʼam ri ubʼiʼ ri Nabucodonosor chuwach.

Ri ladrillos che xeriqitaj pa Babilonia kukʼutu che qastzij ri kubʼij ri Biblia. E jujun chke ri ladrillos tzʼibʼam e tzij chuwach che xubʼij kan ri qʼatal tzij. Kubʼij: «Nabucodonosor, qʼatal tzij re Babilonia [...]. In xinbʼanow ri palacio, ri nimalaj wachoch [...]. Are ta bʼaʼ ri e walkʼwal cheqʼatow tzij chupam chbʼe qʼij saq». Ri e tzij riʼ kejunamataj rukʼ ri kuya ubʼixik pa Daniel 4:30, are chiʼ ri Nabucodonosor rukʼ nimal xubʼij waʼ taq tzij: «¡Chiwilaʼ chi sibʼalaj nim ri Babilonia! In, rukʼ ri nimalaj nukuʼinem xinyako che uchuch ri wajawibʼal, rech keʼenyaʼ kan kʼutbʼal rech ri nunimalil».